100 MİNLƏRİN ÖLÜMÜNƏ SƏBƏB OLAN "QİSAS ƏMƏLİYYATI"... - FOTOLAR

Xirosima ilə Naqasakinin faciəsi və onun təməli 

Amerikanlar nüvə bombaları ilə təkcə Yaponiyaya yox, ümumilikdə bəşəriyyətə zərbə vurublar

1945-ci il İkinci dünya müharibəsinin başa çatması ilə əlamətdar il sayılır. Lakin həmin ildə iki təqvim var ki, onu bəşəriyyətə qarşı törədilən cinayət günləri kimi təqdim etmək olar – 6 avqust Xirosimaya və 9 avqust Naqasakiyə atılan atom bombaları. Bəzən insanı belə bir suallar düşündürür: Dinc əhalinin sıxlıq təşkil etdiyi bu şəhərlərə nüvə bombalarını atmaq mütləq idi, ya yox? Həmin ölümsaçan mərmilərdən ABŞ yox, digər başqa dövlət istifadə etsəydi, həmin ölkənin aqibəti necə olacaqdı? Ümumiyyətlə, müharibənin başa çatmasına bir neçə gün qalmış yüz minlərlə insanın günahsız ölümünə səbəb olan həmin bombalardan istifadə etmək nə dərəcədə düzgün idi?

Bu məqalənin vasitəsilə həmin ağrılı-acılı suallara cavab tapmağa çalışacağıq.

Pyorl-Xarbora: ABŞ üçün rüsvayçılığın simvolu

Birinci sual meydana gələndə bir çox mütəxəssislər bildirirlər ki, ABŞ Pyorl-Xarbora görə Yapon imperiyasından qisas almışdı. Elə mən də bu çür düşünürəm. Yaponiyanın hərbi dəniz donanması Havay adalarına istiqamət götürməmişdən əvvəl ölkələr arasında olan siyasi duruma nəzər yetirmək lazımdır.

ABŞ-ıın Sakit okeanın cənub və qərb sahillərindəki ağalığına son qoymaq istəyən Yaponiyanın Birləşmiş dəniz donanmasının komandanı admiral İsoroku Yamamoto, müharibəyə başlamaq üçün 1941-ci ilin noyabrın sonunda imperator Xiroxitodan razılıq alır.

Hədəfə ABŞ-ın Sakit okeanındakı Havay adalarında yerləşən ən böyük hərbi dəniz donanmasının (orada 94 gəmi və 390 təyyarə cəmləşmişdi) Pyorl-Harbor bazası düşür.

Əməliyyata başçılıq edən Yapon Hərbi Dəniz Donanmasının Sakit okeandakı vitse-admiralı Tüiti Naqumo, 6 təyyarə daşıyan gəmilərdəki aviasiyanın iştirakı ilə 7 noyabr 1941-ci ildə Oaxa adasında yerləşən Pyorl-Harbora iki aviasiya həmləsi ilə sarsıdıcı zərbə endirmiş və ABŞ-ın Sakit okeandakı Hərbi Dəniz və Hərbi Aviasiya donanmasına ciddi zərər vermişdi. 4 xətt gəmisi batırılmış (onlardan ikisi müharibənin sonunda təmir edilir), 4-ü isə zədələnmişdi. Daha üç kreyser, üç esminets və mina düzən gəmisi batırılmış və ya zədələnmişdi. Fərqli mənbələrə istinadən 188-dən 272-yə qədər təyyarə partladılmış, 2403 adam öldürülmüş, 1178 nəfəri isə yaralanmışdı.

Prezidenti Franklin Ruzvelt 7 dekabrı“tarixə daxil olan günü rüsvayçılığın simvolu”adlandırır. Bu məğlubiyyətə görə ABŞ-ın Asiya donanmasının komandanı admiral Tomas Hart prezidentə yaponlardan sarsıdıcı qisas alacağını söz verir.

Yaponlar 353 təyyarə ilə hücuma keçmiş və onlardan 29-u geri qayıtmamış, 5 kiçik qabaritli sualtı qayıq isə batırılmışdı. 64 nəfər əməliyyatdan geri qayıtmamışdı.

 

ABŞ Yaponiyanı müharibəyə təhrik edirdi

Yapon imperiyasını belə bir cəsarətli addım atmağa nə vadar etmişdi? Axı, Amerika ilə hər hansı bir qüdrətli dövlət müharibəyə başlamaq üçün risq etməzdi? Həmin dövrün hadisələri ondan xəbər verir ki, hər iki dövlətin arasında müharibənin başlanması labüd idi. İş ondadır ki, ABŞ gəmi aviasiyası və Hərbi Dəniz donanması sayəsində Sakit okeanda özünü hegemon dövlət kimi aparır və Yaponiyanın həmin hövzədə hərbi manevr etməyinə böyük əngəl törədirdi. Yəni, superdövlət qıcıqlandırıcı hərəkəti ilə Yaponiyanı müharibəyə təhrik edirdi. Həmin hadisələri təhlil edəndə görürsən ki, ABŞ yaponları hücum edəcəklərini yaxşı anlayır və hərtərəfli olaraq, buna hazırlıq görmək üçün Filippin və İndoneziya arxipelaqları, Hind-Çin yarımadası və Çinin cənub-şərq sahillərində iri hərbi gəmilərini yerləşdirmişdi.

A

dları çəkilən ərazidə yaponların hücum edəcəklərini zənn edən amerikanlar, Pyorl-Harbora da real görünməsə belə, hücum edəcəklərini istisna etmirdilər. Lakin buna baxmayaraq, yaponlar məhz adı çəkilən hərbi bazaya hücum etmiş və orada bir dənə də olsun təyyarə daşıyan gəmilərə rast gəlmədilər. Bunu hiss etmək çətin deyildi. Ona görə ki, həmin gəmilər Cənubi-Şərqi Asiyaya yaxın olan akvatoriyadakı strateji məntəqələri qoruyurdular.

Adamda belə şübhə yaranır ki, amerikanlar yaponlara hücum etmək üçün müəyyən mənada şərait yaradırdılar. Buna bariz nümunə yapon “Zero”ları (təyyarələri) Pyorl-Harbora çatmaq üçün, amerikan radarları RLS SCR-270 onları şimal-şərqdə müəyyən etmiş, lakin onları öz təyyarələri ilə səhv etmişdilər. Bu nə dərəcədə inandırıcıdır? Sahildə olan hava hücumundan müdafiə sisteminin məsul hərbçiləri,

naməlum görünən həmin təyyarələrin kimə məxsus olduğunu aydınlaşdırmaq üçün, ekipaj üzvlərinin heç olmasa biri ilə radioəlaqə yaratmamasının səbəbi nə idi? Səhlənkarlıq? Əlbəttə yox? Bu sualın cavabını Havay adalarındakı hərbi qruplaşmalarının komandanı admiral Hazbend Kimmel yaxşı bilirdi. Belə çıxır ki, amerikanlar yaponların hücumunu gözləsə də, heç bir əməli tədbir görməmişdilər.

Vitse-admiral Tüiti Naqumo zərbə effektivliyi baxımdan, amerikanları daha da sarsıtmaq üçün başqa bir məntəqəyə hücum edə bilməzdi? Yəni o, ABŞ-ın qərb sahillərindən yerləşən iri hərbi-sənaye şəhərlərini bombardıman edə bilərdi, ya yox? Məsələn, Los-Ancelos, San-Fransisko, San-Diyeqo, Sietl və digər şəhərlərə. İnandırıcı görünməsə də, manevr baxımdan bu mümkün idi.

Faktiki olaraq amerikanlar, nə qədər onların kəşfiyyat təyyarələri Sakit okeanın bəzi akvatoriyalarında axtarışlar aparsalar da, Tüiti Naqumonun armadasını aşkarlaya bilməmiş və yaponlar böyük bir ustalıqla yürüş edərək, görünməz halda Havay adalarına şimal-şərqdən yaxınlaşa bilmişdilər. Halbuki ABŞ-ın sualtı qayıqları həmin donanmanın dislokasiya olduğu İturub adasının (Kuril adaları) Hitokappu körfəzindən (indiki Kasatka) bir qədər aralıda kəşfiyyatla məşğul olmuş və o irilikdə donanmanı nəzərdən qaçırmışdılar.

Qeyd etmək lazımdır ki, həmin reyddə 441 təyyarəsi olan 6 aviadaşıyıcı gəmilərin(“Akagi”, “Kaqa”, “Xiryu”, “Soryu”, “Sökaku” və “Dzüykaku”) eskortunda 2 xətt gəmisi, 2 ağır və 1 yüngül kreyser, 9 esminets və tərkibində 5 karlik sualtı qayığı olan 6 iri sualtı qayıq iştirak etmişdi. Karlik sualtı qayıqları nəzərə alınmasa, ümumilikdə 26 gəmi döyüşə yollanmışdı. Bu irilikdə donanmanı gözəgörünməz etmək Tüiti Naqumonun peşəkar hərbçi olmasından xəbər verirdi. Onlardan ikisi dörd esminetsin müşayiəti ilə yollarını Amerikanın qərb sahillərinə kimi davam etsə idi, şübhəsiz ki, yuxarıda adı çəkilən şəhərlərdə böyük dağıntılar əmələ gətirərdilər. Çünki yapon kəşfiyyatına məlum idi ki, amerikan aviadaşıyıcıları və digər iri gəmilər San-Diyeqonu tərk edib, Havay adalarına köçürülmüşdü. Lakin admiral belə bir risqə getməyərək ABŞ ilə Sakit okean hövzəsində müharibə etməyi qərara almışdı ki, zəif tərəf həmin regiondan uzaqlaşsın. Yaponiyanın faciəsi onda idi ki, o eyni vaxtda güclü hərbi dəniz donanmaya malik olan dünyanın iki böyük ölkəsi ilə - İngiltərə və ABŞ - eyni vaxtda müharibəyə başlamışdı. Həmin donanmaları isə zərərsizləşdirmək mümkün olmadı.

İllər ərzində ABŞ Sakit okeandakı hegemonluğunu özünə qaytarmaqla yanaşı, Yaponiyanın ərazisini bombardıman etməyə başladı. Bu artıq Yaponiyanın minlərlə arxipelaqlarda yaratdığı hərbi bazalar yox, dinc sakinlərin məskunlaşdığı iri şəhər, kənd və qəsəbələr idi.

 

ABŞ-ın total bombardımanı zamanı 110 min əsgər və 100 mindən çox mülki əhali öldürülmüşdü

Pyorl-Harbora görə dinc əhalinin çoxluq təşkil etdiyi iki böyük şəhərə nüvə bombaları atmaq düzgündürmü? Əlbəttə yox! Bu insanlıq qarşısında törədilən ağır bir cinayətdir. Lakin qisasçılıq baxmdan amerikanlar özlərinə bəraət qazandırmaq istəyirlər. Bu məsələdə təzadların olması göz qabağındadır. Ona görə ki, Pyorl-Harbor hərbçilərin dislokasiya olunduqları böyük hərbi bazadır, Xirosima ilə Naqasaki isə mülki əhalinin məskunlaşdığı iri yaşayış məntəqələridir. Yaponların hücumu zamanı adanın müəyyən infrastrukturuna ziyan dəyməmişdi – elektrik stansiyası, gəmi dayanacağı və tərsanəsi, yanacaq və torpeda ambarları, o cümlədən Baş idarənin binası salamat qalmışdı. Bundan əlavə zərərsizləşdirilən xətt gəmiləri Birinci dünya müharibəsindən qalmışdı və su hövzəsində hökm sürən aviasiyanın hegemonluğundan öz təsir güclərini itirmişdilər. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi okeanda taktiki üstünlüyü ilə seçilən aviadaşıyıcı gəmilərin biri də olmamışdı.

Nüvə bombasından istifadə edilməsinə ehtiyac vardı, ya yox? Hələ aprel-iyun aylarındakı Okinava adalarının ələ keçirilməsində ABŞ total bombardımana əl atmış və adı çəkilən adalarda demək olar ki, salamat yer qoymamışdı. Məhz bunun nəticəsində 93-dən 110 minə qədər yapon əsgəri və 100 mindən çox mülki əhali öldürülmüşdü. Halbuki amerikanlar birbaşa toqquşmalarda 12 min əsgər itirmişdilər (39 min isə yaralanmışdı).

1945-ci ilin may ayı üçün qüdrətli yapon imperiyası həddindən artıq zəifləmiş və bütün cəbhələrdə uğursuzluğa düçar olmuşdu. Lakin buna baxmayaraq, hədəfin seçilməsi üzrə Komitə, 10-11 mayda Los-Alamosda ikinci dəfə toplaşmış və nüvə bombasını Kioto, Xirosima, İokohama, Kokuru və Niiqata şəhərlərinə atmağı təklif etmişdilər. Diqqət yetirsək görərik ki, bu siyahıda bir dənə də mülki adamların yaşamadığı məntəqə yoxdur. Halbuki amerikanlar yenicə icad olunmuş nüvə bombasını iyulun 16-da Nyu-Meksiko ştatının poliqonunda sınaqdan keçirmiş və həmin bombanın hansı dağıdıcı gücə malik olduğunu mütəxəssislər öz gözləri ilə görmüşdülər. Sonrakı mərhələdə Kioto şəhəri ABŞ-ın hərbi naziri Henri Stimsonun sayəsində qara siyahıdan çıxarılır. Məlumdur ki, o, ailə həyatı quranda həyat yoldaşı ilə birlikdə həmin şəhərdə bal ayını keçirmişdi.

Böyük bir cinayətə hazırlaşan ABŞ-ın prezidenti Harri Trumen, 24 iyulda Potsdam konfransında bomba barəsində dolayısı yolla Stalinə xəbər vermişdi. Bir gün sonra o, avqustun 3-dən başlayaraq adı çəkilən şəhərlərin bombalanmasını əmrini təsdiqləyir. Maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, iyulun 26-da ABŞ, Böyük Britaniya və Çin hökumətləri Potsdam deklarasiyasına imza ataraq, Yaponiyanın qeyd-şərtsiz kapitulyasiya qəbul etməsini irəli sürürlər. Lakin həmin sənəddə atom bombasından bir kəlmə də olsun xəbər verilmir. Bu bir növ Harri Trumenin hiyləgər və məkrli siyasətinin bir hissəsi idi və məhz onun bu çirkin siyasəti nəticəsində yüz minlərlə dinc yapon sakiniamansızcasına məhv edilmişdi.

Böyük qətliama səy göstərən Harri Trumen əsas faktı imperatordan gizlətdi

Həm Baş nazir Kantaro Sudzuki, həm də imperator Xiroxito primitiv görünən kapitulyasiyanı qəbul etmirlər. Çünki onlar qəsbkarların yapon xalqının üzərindəki hökmranlığını heç cürə qəbul etmək istəmirdilər. Halbuki amerikanlar Nyu-Meksikonun poliqonunda keçirilən sınağın kinolentini yapon hakimiyyətinə təqdim etsəydilər, onda çox güman ki, hakimiyyət öz xalqının taleyinə biganə qalmayıb müharibəni dayandıracaqdılar.

Lakin böyük qətliama səy göstərən Harri Trumen əsas faktı imperator Xiroxitodan gizlətməli oldu və qərargahlar rəislərinin Birləşmiş komitəsinin rəisi Corc Marşalla öz xeyir-duasını vermişdi. O, da öz növbəsində iyulun 28-də nüvə silahının hərbdə tətbiq edilməsi əmrini imzalayır. Ona görə ki,“İndianapolis” kreyseri iki gün əvvəl“Little Boy” (“Uşaq”) adlı bombanı, 509-cu amerikan qarışıq aviasiya qrupunun yerləşdiyi Tinian adasına gətirmişdi.

Nüvə zərbəsinin böyük şəhərlərə endirilməsi hələ ABŞ-da Manhetten layihəsinin rəhbəri general-mayor Lesli Qrovs tərəfindən imzalanmışdır. Layihəyə əsasən, “münasib hava imkan verəndə avqustun 3-dən sonra zərbə endirilməliydi”.

ABŞ-ın strateji aviasiyasının komandanı general Karl Spaats iyulun 29-da Marşallın əmrini Tinian adasına gətirir. İyulun 28 və avqustun 2-də“Fat Man” (“Gombul”) atom bombasının kompanentləri adaya gətirilir.

Statistikaya əsasən, müharibə gedən zaman Xirosimanın əhalisi 380 min nəfərə çatırdı və əhalisinə görə şəhər Yaponiyada 7-ci yerdə idi. Lakin bomba atılan ərəfədə orada 245 min sakin qalmışdı.

Prezident Trumenin əmrinə görə bomba şəhərə ayın 3-də atılmalı idi. Havanın buludlu keçməsi Xirosimanın sakinlərinin ömrünü daha üç gün uzatdı. Avqustun 6-da növbə Naqasaki ilə Kokurenin olduğu halda, oranın buludlu olmasına görə, B-29 bombadıman təyyarəsinin(“Enola Gay”) komandiri polkovnik Pol Tibbets kursu Xirosimaya tutur. Onu həmin şəhərə üçüncü kəşfiyyat təyyarəsinin pilotu mayor İzerli istiqamətləndirmişdi (o, havanın şəhərdə münasib olduğunu Pol Tibbetsə xəbər vermişdi). Kəşfiyyat təyyarəsinin verdiyi məlumata əsasən, şəhərin üzərindəki səma təmiz idi.

Bomba saniyələrlə ölçülən müddətdə  100 min insanın cəsədini tanınmaz hala saldı

Atılan bomba saniyələrlə ölçülən müddətdə 90-dan 100 min nəfərə kimi insanın cəsədini tanınmaz hala saldı. İlin sonunda bu rəqəm 166 minə çatmışdı. Episentrdə və ona yaxın olan ərazidə nəinki insan, hətta həşaratlar da salamat qalmadı. Statistikaya görə Pyorl-Xarbora hücum ediləndə 54 mülki adam həlak olmuşdu. Fərq astronomikdir.

İkinci nüvə bombası avqustun 9-da pilot mayor Çarlz Suini“Bockscar” adlı B-29 bombardıman təyyarəsindən Naqasaki şəhərinə atıldı. Həmin bomba 80 minə yaxın insanın həyatına bir anda son qoymuşdu.Bu, yapon xalqına qarşı törədilən əsl genosid sayılırdı. Çünki sonrakı illərdə radiasiyadan ölənlərin sayi hər iki şəhər üzrə ümumilikdə 450 min nəfər təşkil etmişdi.

Bəşəriyyətin varlığına birbaşa təhlükə olan həmin bombaların

fəsadları Yapon hökümətində şok effekti yaratdı və məhz buna görə də xalqını aşkar qırğından xilas etmək üçün Yaponiyanın Baş nazir Kantaro Sudzuki və xarici işlər naziri Toqo Sigenori avqustun 15-də müharibəni dayandırmağa məcbur olurlar. Formal olaraq qeyd-şərtsiz kapitulyasiya aktı isə sentyabrın 2-də imzalanır.

Burada bir qeyd vermək məcburiyyətindəyəm. Müharibə başlanandan bəri Yapon ordusu SSRİ-yə qarşı hərbi əməliyyatlar keçirmədiyindən, Yapon hökuməti ABŞ və İngiltərə ilə müharibəni dayandırmaq üçün, Xirosimaya atılan bombadan sonra Stalinin vasitəçiliyinə ümid etmişdi. Lakin belə bir vəziyyətdə Kantaro Sudzuki kabineti ikinci ağır zərbəni alır.

İkinci atom bombasına görə matəm içərisində olan Yaponiya elə avqustun 9-da sovet qoşunlarının hücumuna (SSRİ Yaponiyanın Mancuriyadakı ən böyük quru ordusuna qarşı ildırım sürətilə hücuma keçmişdi) məruz qalır. Hazırda cəbhədə vəziyyət daha da acınacaqlı hal alır – Yaponiya hərbi cəhətcə dünyanın ən qüdrətli orduları ilə üz-üzə qalmış və hamı bacardıq qədər Gündoğan ölkəni sarsıtmağa çalışırdı. Sanki ətrafdakı ölkələr yarımcan olan Yaponiyanı didib-parçalamaq üçün yarışa girmişdilər. Məlumdur ki, Yaponiya belə bir vəziyyətdə düşmənlərə çox tab gətirə bilməyəcək və növbəti nüvə bombasının partlayışından ehtiyat etməli olmuşdu.

Dahau, Osventsim, Treblik, Beljenits, Maydanek, Mauthauzen və digər konslageri amerikanlar bir qədər fərqli şəkildə Xirosima və Naqasaki şəhərində açıq səmada yaratdılar, amma bir qədər fərqli formada. Əgər, həmin ölüm düşərgələrində əsasən yəhudilər və slavyan mənşəli adamlar öldürülürdüsə, burada heç kimə fərq qoyulmamışdı. Sadəcə olaraq körpə uşaq, yeniyetmə, əlillər və ahıl insanlar burada böyük əksəriyyət təşkil etmişdilər Maraqlıdır, Nürnberq şəhərində başlamış məhkəmədə müttəhimlər kürsüsündə əyləşmiş SS zabitlərinin və hərbi nazirlərin, Xirosima və Naqasakinin dinc sakinlərini qanına qəltan edən prezident Qarri Trumen, Corc Marşall, Pol Tibbets, Lesli Qrovs, Çarlz Suini və digərlərinin fərqi nədədir? Axı, hər iki halda insanlığa qarşı cinayət törədilmişdi.

Dəhşətlisi odur ki, Pol Tibbets idarə etdiyi ölüm təyyarəsini anası Enola Gey Haqqartın şərəfinə“Enola Gay” adlandırmış və bununla da o, qürur hissi keçirmişdi. Zənnimcə Enola Gey yırtıcı xislətli oğlu ilə fəxr edə bilməzdi.

Bu faciə ondan xəbər verirdi ki, nə qədər belə bir ölümsaçan bomba Qarri Trumen kimi insanlıq qarşısında olan məsuliyyəti dərk etməyən və Pol Tibbets kimi vicdan əzabı çəkməyən təkəbbür sahiblərində olacaq, bir o qədər bəşəriyyət ölüm təhlükəsi ilə üzləşəcək.

Partlayış episentrinə yaxın olanların hamısı ani məqamda külə dönərək həlak olmuşdular. Aralı uçan quşlar elə göydə alışıb yanmışdılar. Kağız kimi quru materiallar 2 km. aralıda alovlanmışdı. Şüalanma əyində olan paltardakı tünd şəkilləri yandıraraq bədənə yapışdırmış, insan siluetinin isə kölgəsini divara həkk etdirmişdi. Partlayış dalğası və şüalanmadan sonra yaranmış boğucu bürkü bayırdakılara aman verməmişdi. Episentrdən 800 metr aralıda olanların 90 faizi bir neçə dəqiqə ərzində ölmüşdülər.

19 km. aralıda olan evlərin şüşələri partlayış dalğası nəticəsində sınmışdı. Şəhərdə yaranan çoxsaylı alovların hamısı bir-biriləri ilə birləşərək, nəhəng alov burulğanı əmələ gətirmiş və iti sürətlə episentrə doğru hərəkət etmişdi. 11 km²-lik ərazini əhatə edən burulğan ilk dəqiqələrdə evindən çıxan bilməyən sakinlərin hamısını amansızcasına öldürmüşdü.

Təsəvvür edin, belə bir fəlakətdən sonra ABŞ prezidenti növbəti faciənin qarşısını almaq əvəvzinə normal insana sığmayan məsuliyyətsiz bir bəyanatla çıxış etmişdi:“Hazırda biz, yaponların hər bir şəhərlərdəki istehsal gücünü, daha tez və tam şəkildə darmadağın etməyə hazırıq. Biz onların tərsanələrini, fabriklərini və kommunikasiyalarını məhv edəcəyik. Qoy heç bir anlaşılmamazlıq olmasın – biz Yaponiyanın müharibə aparmaq bacarığını tam olaraq məhv edəcəyik”... Köməksiz körpə, uşaq, hamilə qadın və ahıl insanları nüvə silahı ilə məhv etməkdən həzz alan dövlət başçısına nə ad vermək olar?

Yer kürəsinin ən dəhşətli faciəsi sayılan Xirosima ilə Naqasaki şəhərlərinin əhali qarışıq atom bombaları ilə yerlə-yeksan edilməsinin üstündən 70 il keçir. Bütün dünya bu qətliamdan nəticə çıxarmalı və yetişən gənc nəsli bu istiqamətdə maarifləndirməlidir ki, bir daha belə bir bəşəri cinayətə əl atmasınlar. Şəxsən mən, orta məktəb illərindən bəri həmin faciədən dəhşətə gəlir və Yapon xalqının hansı müsibətlərdən keçməsini təsəvvürümə belə gətirə bilmirəm.

Mənim fikrimcə, hərbi cəhətcə qüdrətli olan dövlətin idarəçilik sisteminə yiyələnmək və böyük siyasətə qoşulmaq istəyən hər bir kəs məqsədinə nail olmamışdan əvvəl ilk öncə, YUNESKO-nun ümumdünya irs sırasına daxil olan Xirosimadakı “Gembaku gümbəzi”ni (“Atom gümbəzi”) ziyarət etsələr, bəlkə də nüvə və bakterioloji silahlarla heç bir ölkəni təhdid etməz və ümumiyyətlə, həmin silahların məhv edilməsi istiqamətində mühüm addımlar atmalıdırlar. Dəmir-betondan inşa edilən bu bina prtlayış episentrindən 160 metr aralıda olmuş və onun qalıqları həmin dəhşətli anların kiçicik bir hissəsini özündə əks etdirir. Məhz onda başa düşmək olar ki, yapon xalqı hansı müsibətlərdən keçibdir. Axı, amerikanlar dərk etməliydilər ki, amasızcasına qətlə yetirdikləri uşaqların arasında gələcəkdə nəinki Yaponiya, hətta bütün dünya üçün yetişdiriləcək neçə-neçə elm, mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat xadimləri, o cümlədən Nobel və Oskar mükafatı laureatları ola bilərdi. Onlar həmin nüvə silahları ilə nəinki Yaponiyaya, hətta bəşəriyyətə sağalmaz yara vurduqlarını dərk etməlidirlər.

P.S. Yapon xalqı qədim tarixi kökə, zəngin mədəniyyətə və bənzərsiz adət-ənənələrə malikdir və xarakterində olan dözümlülük, mətanət, dəyanət, rəşadət, dönməz iradə, əyilməz əqidə hər kəsə bəllidir. Məhz bu səbəbdən onlar bəşər tarixində misli görünməmiş ölüm kabusuna qarşı mətanətlə sinə gərərək, fəlakətlə üzləşib sağ çıxan Xirosima və Naqasaki sakinlərinə təsəlli vermiş və qəbristanlığa döndərilmiş şəhərlərinin bərpası ilə məşğul olan yaponlar, məhv olmadıqlarını və bəla qarşısında aciz qalmadıqlarını bütün dünyaya sübut etdilər.

Gec-tez ədalət zəfər çalır. Vaxt gələcək bu, qətliamı törədənlərin hamısı qiyabi olsa belə, ədalət məhkəməsi ilə mühakimə olunacaqlar. Çünki heç bir cinayət cəzasız qalmır.

Hörmətlə yazıçı-tədqiqatçı, publisist Ramiz Dəniz

AzPolitika.info