«HEYDƏR ƏLİYEVİN QİYMƏTİNİ BİLMƏMİZ ÜÇÜN...» - Arifoğludan etiraf və xatirələr

"Yeni Müsavat" qəzetinin baş redaktoru Rauf Arifoğlu bugünkü "Hacı Qalib Məkkədə niyə ölmədi, yaxud 27 qat hacının Erix Honekker hekayəsi" adlı yazısında yeni Azərbaycan tarixinin qalmaqallı günlərinə dair maraqlı xatirələrini qələmə alıb. AzPolitika.info-nun oxucuları üçün maraqlı olacağına əmin olduğumuzdan, musavat.com-a istinadla həmin yazını təqdim edirik.

Hacı Qalib Məkkədə niyə ölmədi, yaxud 27 qat hacının Erix Honekker hekayəsi 

İkimiz də türmədən təzə çıxmışdıq.

Üzərimizdəki cinayət işləri davam etdiyi halda, ikimiz də xüsusi xahişlərlə Azərbaycandan çıxmağa icazə almışdıq və həyatımızda ilk dəfə idi ki, bir-birimizlə Məkkədə görüşürdük. Mənim xahişimi Avropa Şurası Nazirlər Kabineti adından Fransanın Bakıdakı səfiri cənab Günyüt, Hacı Qalibin xahişini isə qüdrətli qudası Şeyx Allahşükür Paşazadə həzrətləri etmişdi. O zaman Heydər Əliyev hakimiyyətdə idi; ölkədə az qala, Qərb demokratiyası səviyyəsində demokratiya, aşkarlıq var idi; deyilən sözlər, edilən xahişlər yerə düşmürdü;  lakin təbii ki, biz bunu o zaman idrak etmirdik; ağıllanmamız və Heydər Əliyevin qiymətini bilməmiz üçün bugünlərəcən yaşamamız lazım imiş...

****

Zaman 2001, aylardan fevral, həm də son günləri. Məkkədə 40 dərəcədən yüksək isti. Türmədən iman və niyyətlə çıxıb, üzümüzü müqəddəs torpaqlara tutmuşduq.   O zaman da Həcc ziyarətində ölənlər var idi; lakin bizim Hacı Qalib Salahzadə ilə ilk söhbətə başladığımız anlarda hələ elə bir şey baş verməmişdi; sadəcə Şeyximizin qudası, Bakının tanınan şəxslərindən biri, qalmaqallı həbs və daha sonra azadlıq yaşamış, bizdən əvvəl dəfələrlə (12) Həcc ziyarətində olmuş Hacı Qaliblə üz-üzəydik və olduqca koloritli, maraqlı bir obraz tapmışdım.

****

Haşiyə:

Həcc ziyarətindən dönən kimi silsilə yazılar yazdım, onlardan birində qeyd etdim ki, Səudiyyə Ərəbistanı iqtidarı əlindən gələn hər şeyi edir ki, müsəlmanlar Məkkədən, Həcc ziyarətindən narazı qayıtsınlar, daha çox əziyyət çəksinlər, irziksinlər. Mən özüm heyrətdəydim; 12 saat hava limanında boşuna gözlədik; daha o qədər də dönəndə;  bütün tərtibatı sanki İslama düşmən bir quruluş həyata keçirirdi və hər şeyin tərs getməsi üçün əlindən gələni edirdi.

O zaman da yazdım. Oralar Türkiyə olsaydı, Osmanlıda qalsaydı ... və orqanizasiyon türklərdə olsaydı...

****

HAŞİYƏ:

Siz heç dabanı çat-çat, iyin-qoxunun içində zənginlər, milyonerlər  görmüsünüzmü? Mən belələrini orada gördüm. Namaz qılarkən səndən öndəkilərin dabanlarına baxmaq zorundasan və...

Harın, zəngin və tənbəl Səudiyyə ərəbləri; özlərini xüsusi, hər kəsdən üstün tutan, qafilələri ilə gəlib, tavaf edib, ərincək, lütfkar bir əda ilə namaz qılan; fəqət çat-çat dabanından hansı səviyyədə mədəni olduğunu büruzə verən vəhhabi vətəndaşları...Və sistemli, ordu kimi nizamlı, mədəni, yardımsevər Türkiyə qafilələri...İrandan gələn, içində çoxlu azərbaycanlının da olduğu istiqanlı, nurani insanlar...

Bizimkilər də maraqlı idi; bütün günü mərsiyə deyib, ağlaşırdılar; Mina çölünə keçəndə, onlarla bir gündən artıq qalmaq mümkün olmadı; çeçenlər (o zaman onların başında mərhum prezident Yandarbiyev idi) qonşu çadırda zikr edir, halay vurur, coşur-daşır; bizimkilərsə bütün günü mərsiyə deyib, ağlaşır...

****

O zamanların Həcc çempionu, dostum (indi dostluğu dondurmuşuq)  Hacı Ramiz Yunusovun tövsiyəsi ilə biz 4 nəfər otaq yoldaşları olaraq, Dağıstanlıların çadırına yerləşdik; o zaman onların Həcc qafiləsinin başçısı da azərbaycanlı idi; çoxluğu da kumuklar təşkil edirdi...

"Camaratda" şeytan daşlamağa gedəndə, 2001-ci ildə də faciə baş verdi. Son faciə baş verən məkanda; elə oralıqlarda. 35 zəvvar basabasda öldü. Təşkilatı işlərin bərbadlığı, müsəlman insanına düşməncə yanaşma indi də, üstündən 14 il keçməsinə rəğmən, davam edir; müqəddəs torpaqların yerləşdiyi Səudiyyə Ərəbistanında hələ də eyni ideologiya iqtidardadır; hələ də bu ideologiyaya tapınmayan insanları kafir hesab edənlər Həcc ziyarətini təşkil edir və müsəlmanları mümkün olan qədər incidirlər... O zaman da yazdım, indi də əminəm! Vəhhabi rejim bunu qəsdlə edir!

****

Dastan danışan aşığın mövzuya dönüşünə bənzəmədi; amma hər halda, bir dönək, dedim...

Dönək və klaviaturamızla bu gün medianın marağında olan personanın  -  Hacı Qalib Salahzadənin adını döyəcləyək...

Onun qudası Şeyx həzrətləri hər il olduğu kimi, mən Məkkəyə gedəndə də zəvvarlara atmışdı; bu proses şeyximizin ümumiyyətlə uzmanlıq sahəsidir...

Orada məlum oldu ki, Şeyximiz biz zəvvarlardan günü 25 dollardan otel pulu alsa da, bizi günü 2 dollardan olan otellərə yerləşdirib... Buraya da hər kəs sığmadı; 15 nəfərdən çox zəvvar küçədə, döşəklərin üstündə yatası oldu. Şeyxin təmsilçiləri onlara dedilər ki, siz bu əziyyətlə cənnəti qazandınız...

****

Təcrübəli Hacı Ramiz yarıxıb, otaqlardan birini tutdu, bizi də öncədən təlimatlandırmışdı; məşhur iş adamı Hacı Poladxan, universitetin dosenti, mənim yerlim və partiya yoldaşım Nizami müəllim, Hacı Ramiz və mən, özümüzə ləyaqətli yer qurmaq üçün sinxron işlədik.  Hacı Ramiz otağı tutdu, arxasını kilidlədi; biz otel sahiblərindən aldığımız sintetik, nazik döşəkləri gətirdik, qapını parolla döydük; onlardan 10 dənəsini otağa düzdük, qapının ağzını kəsib, içəriyə yer üçün boylananlara “10 nəfərik, yer yoxdur”, dedik və yerə sərilmiş döşəkləri göstərdik. Beləcə, hörmətli Şeyximiz sayəsində ibadət əməllərimiz ilk gündəncə zədə aldı; yalan söylədik; daha sonra da, yatdığımız zaman döşəkləri üst-üstə qoyub, 10-u 5 edirdik. Çünki “beşinci”miz də var idi və bu, Hacı Qalibin Məkkəyə özü ilə apardığı “povar”ı – aşbazı idi. Onun özü qədər maraqlı, koloritli, əlləri “ferma lapatkası” boyda; amma dəhşətli dərəcədə gözəl yemək bişirən...

****

Beləcə, otağı qurduq, yerləşdik, Hacı Qalibin Hacı Ramizdən xahişi əsasında onun aşpazını da otağa aldıq. İndi vaxtdır, Qalib Salahzadəni otağa gətirək və danışdıraq...

****

Obyektiv Hacı Qalibin üstündə qalsın, mən kadrarxası səslə bunları deyim:  Hələ mənimlə ilk təmasa təyyarənin içində başlamışdı: “Bey, bu o təyyarədəndü? Qaçırırıq???...”, demiş, və gülmüşdü...

Daha sonra yanımdakı Hacı Ramizə sarılıb, öpüşmüş, “alə “apasnı” adamlarla gedürük ki...”, deyə, Bakı ləhcəsində atmacasını atmışdı..

Onun "Hacı Qalib" olduğunu beləcə oyrəndim...

****

Gənc nəsil bəlkə də bilmir; mənim ilk qalmaqallı həbsim 2000-ci ilin avqust ayında hava gəmisini -  yəni sərnişinləri girov götürərək, təyyarəni qaçırtmaqla bağlı idi. Müsavatın Culfa təşkilatının sədri, qəzetimizin Naxçıvan müxbirinin  qardaşı olan Mehdi Hüseynli Naxçıvan-Bakı reysi ilə uçan təyyarəni girov götürmüş, oradan da mənə telefon açaraq, “tələblərini” dərc etməyimi istəmişdi. Onu da, məni də tutdular...

Bu fraqmentə çox taxılmayaq; sadəcə Qalib Salahzadənin atmacasının mənasını oxucuya açmaq istədim...

****

Daha sonra Səudiyyə Ərəbistanına enərkən məşəqqətlə 12 saat gözlədiyimiz hava limanında  yaxınlaşmış, demişdi:“Bəy, o qadınları redaksiyaya basqına mən göndərmişdim...”

Gülmüşdük. Hacı Qalib həbsdə olarkən və çıxandan sonra qəzetimizin barəsində yazdığı çoxsaylı yazılara qəzəbini məndən bu cür çıxmağa çalışıbmış. O zaman hələ qəzetlərin yazdıqları insanlara təsir edirdi və hər kəs bu təpkini imkanlarına, mədəni səviyyəsinə və tərbiyəsinə uyğun şəkildə büruzə verirdi. Qəzetimiz tez-tez basqınlara məruz qalırdı...

****

Yəni Hacı Qalib Salahzadə Məkkəyə gəldiyimiz ilk gündə, biz zəvvarların otağına girəndə artıq təmasımız var idi; açıq sözlü və maraqlı birisi kimi ona diqqət edirdim. Gəldi və xeyli danışdı...

Hacı bizə mümkün olan diqqəti də göstərirdi. Bakıdan böyük ərzaq ehtiyatı ilə gəlmişdi; dediyimiz kimi, bütün xidmət personalını da öz yanında saxlayırdı; bişirtdirdiyi yeməklərdən mütləq bizim otağa da göndərirdi; bəzən gəlib özü servis edirdi: “Həcc zamanı xidmət savabdı” deyə-deyə...

****

Davamlı təmaslar, söhbətlər, Minadakı ilk gündə isə hər kəsin yanında isti təmaslar məndə istər-istəməz belə bir sual yaratdı: “Hacı, bəs qorxmursan, mənimlə belə yaxınlıq edirsən, qayıdıb, səni yenə tutarlar axı...”

“Sual verən olsa, deyəcəm, ikimiz də Zakir Qaralovun qeybətini edirdik”, cavabını verdi...

Hə, doğrudan da, o zaman bizim ikimizi də yenicə təyin olunan baş prokuror tutmuşdu; Eldar Həsənovun ilımlı, izahatlı dövrü keçmişdi...

Dedim: “Hacı, sən ki bu hakimiyyətə bu qədər yaxınsan, Cəlal Əliyevlə birbaşa təmasın var, indi də görüşürsən...Mənim məsələm məlum. Bəs, səni niyə tutdular...”

Hacı Qalib Salahzadə bir o yana baxdı, bir bu yana... Və bu hekayəni danışdı:

“Bəy, məni Erix Honekker tutdurdu...

Təəccüblənmə... Allaha and olsun, belədir...Cəlal müəllimin Bilgəhdəki bağına mən baxıram. Qonaqları olanda da hər şeyi mən təşkil edirəm...Hə, yeri gəlmişkən, o cür toplantılarda ən çox üç adam söyülür, Sən, İsa Qəmbər və Sülhəddin... Sülhəddini naxçıvanlı ola-ola, sizə qoşulmasına görə söyürlər... Hə, bu Cəlal müəllim, eləcə də onun ətrafında olan hər kəs məni “tupoy” bakılı, qədeş, qoçu, savadsız  zənn edirlər. Ona görə də yanımda nə gəldi danışırlar... Son toplantılardan birində böyük stol açılıb, hər kəs oturub, başda da Cəlal müəllim və Əli İnsanov... mən də ən ayaqda, bir küncdə  oturmuşam, gətir-götürləri həll edirəm, süfrəyə baxıram, xidmət göstərənlərə tapşırıq verirəm... Cəlal müəllim danışırdı... Elə bir yer gəldi ki, Almaniya Demokratik Respublikasının  rəhbərinin adını yadına sala bilmədi. Məclisə dedi, “... ə, onun adı nəydi...., o ADR-in başçısı nəydi...” Tərs kimi də həmin anda kimsə adı xatırlaya bilmədi...Özüm də bilmədən “Erix Honekker” dedim. Qəfil sükut çökdü. Hər kəs dönüb , masanın ayağındakı adama -  mənə heyrətlə baxdı. Bədənim buza döndü. Başa düşdüm ki, ölüm hökmümü verdim...Mənim belə şeyləri bildiyim onların ağlına da gəlməzdi... Erix Honekkeri tanıyan, bilən bakılı qorxulu adamdı... Az sonra məni tutdular... Çox əziyyət verdilər... Çıxanda, ağsaqqalın yanına getdim...”Ağlın başına gəldi”, - deyə soruşdu. Dedim, “bəli, gəldi”. Dedi, “get işlərinlə məşğul ol, ağıllı ol...”  ”

****

O qədər maraqlı idi ki, döndüm və bir hekayə yazdım. Lakin dərc etmədim. İndi üstündən az qala 15 il keçib və məxfilik müddəti bitib. Ümid edirəm, Hacı Qalibə ciddi bir zərəri olmaz bu yazının. Olsa da, yenə bir dəstə etirazçı yollayar, heyfini alar...

***

Həm də yazdım ki, biləsiniz, 27-ci Həcc ziyarətindən yarımçıq dönmüş (dönəndən sonra da orada qətliam kimi faciə oldu), hər bəladan ötüşmüş Hacı Qalib kimdir, hansı düşüncə tərzinin təmsilçisidir.

***

Yeri gəlmişkən, Şeyxin başqa bir qudası da vardı: Hacı Malış (əsl adi Tofiq idi). O zaman onun Azərbaycana girişi yasaq idi; Ayaz Mütəllibovun yaxın adamı sayılırdı. Həcc qafiləmizə Moskvadan gəlib, qatılmışdı. Hacı Qalibdən fərqli olaraq, tam imansız biri idi. Ağzına nə gəldi danışır, müsəlmanların dini hisslərini təhqir edirdi. Lakin o da 10-cü dəfə idi ki, Məkkəyə gəlirdi. Şeyximizin bütün əqrəbaları, çevrəsi hər dəfə Həcc ziyarətinə ellikcə gedirlər, həm də bunlar, Anadolular demiş, tam “bəlləş” -havayı olur...

****

Orada Hacı Qalibi də namaz qılan görmədim. Mənə dedi ki, hər gün evdən çıxanda iki rükət namaz qılıb, özünü Allaha təslim edir: “Mənim gündə 3 dəfə namaza durmaq halım yoxdur...”

****

Belə, bu günün olaylarından kurs götürüb, 14 il öncəyə və təkrar indimizə ekskurs etdik. Yazımız kimi yordusa, qüsura baxmasın.

Bəyənənləri isə Allah da bəyənsin...