Böyük müsəlman alimi Əbdüs Salam
Əbdüs Salam 1926-cı ildə Pakistanda anadan olub. O, 6 yaşında orta məkəbə gedib. Məktəb direktorunun ona verdiyi test tapşırıqlarını çox tez həll etdiyindən, onu birbaşa 4-cü sinfə yazırlar. Onun uşaqlıq yaşlarında oxuduğu əsas kitab "Qurani-Kərim" idi. 12 yaşında attestat imtahanlarını müvəffəqiyyətlə verərək, Pəncab universitetinə daxil olub. Bu, Pakistan məktəbləri üçün yenilik idi.
Salam Laxorda Pəncab kollecini bitirdikdən sonra Kembric universitetinə daxil olur və 3 il sonra magistr diplomu alır. 1952-ci ildə isə “Kvant elektrodinamikası”ndan doktorluq dissertasiyası müdafiə edir. Bir müddət Pakistan Hökumət Kollecində professor vəzifəsində çalışdıqdan sonra, yenidən Kembricə riyaziyyat üzrə lektor vəzifəsinə qayıdır. 1957-ci ildə Londonda İmperial Kollecdə nəzəri fizika kafedrasında professor vəzifəsini tutur. Əbdüs Salam 1963-1993-cü illərdə Triestdə (İtaliya) “Nəzəri Fizikanın Beynəlxalq Mərkəzi”ində direktor vəzifəsində çalışmışdır.
1979-cu ildə Əbdüs Salam, Stiven Vaynberq və Şeldon Qlaşou “Elementar zərrəciklər arasında zəif və elektromaqnit qarşılıqlı təsirinin birləşmiş nəzəriyyəsini yaratdıqlarına görə" fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görüldülər.
Nobel mükafatına layiq görülməsi xəbərini eşidən Salam dərhal məscidə getmiş və Allaha dualar etmişdir. O, Nobel nitqini müqəddəs Quranın “əl-Mulk” surəsini oxumaqla başlamış və bu surəni ingilis dilinə tərcümə etmişdir. Bu, Nobel mükafatının təqdimat mərasimində ilk hal idi ki, Qurandan sitatlar gətirilirdi.
O, Londonda işlədiyi dövrdə Pakistanda “Nəzəri fizikanın” inkişafı üçün əlindən gələni əsirgəməmişdir. “Atom Energetikası üzrə Pakistan Komissiyası”nın yaradılmasının müəllifi olmuşdur. Bu komissiyanın sədri doktor İşfak yazırdı: “Doktor Salamın hesabına Pakistandan 500 fizik və riyaziyyatçı Londonda doktorluq dərəcəsini almağa nail olmuşlar ”.
Salam bütün ömrünü inkişaf etmiş ölkələrlə geridə qalmış ölkələr arasında Sülh körpüsünün yaradılmasına həsr etmişdir. Həmçinin yorulmadan Pakistanın elmi platformasının yaradılması üçün əlindən gələni əsirgəmir. Böyük fizik inandırmağa çalışırdı ki, elm intibahın formalaşmasının əsas üsullarından biridir. Bu məqsədlə İslamabad yaxınlığında “Nüvə tədqiqatları mərkəzi”nin (PINSTECH) yaradılmasına nail olmuşdur.
[caption id="attachment_191719" align="alignleft" width="244"] Əbdüs Salam[/caption]
Pakistanda olanda o, doktor Usmanidən onu Hökumət Kollecinə aparmağı xahiş edir. Usmani bildirir ki, tətil vaxtı orada heç kimi tapmaq mümkün olmayacaq. Salamın cavabı belə olur: “Mənim görmək istədiyim adam yəqin ki, orada olacaq”.
Onların maşını kollecin ərazisində fəhlələrə yaxınlaşanda Salam maşından düşür və onların birinə yaxınlaşaraq görüşür. Doktor Usmani təəccüblə onun kim olduğunu soruşur. Salam cavab verir: “Bu Səiddir, yataqxanalara baxırdı, mən imtahanlara hazırlaşanda kimsənin mənə mane olmaması üçün qapını çöldən örtür və mənə yemək və başqa şeyləri pəncərədən verirdi.” O, Kembricdə işləyərkən mütəmadi olaraq müəllimi Canqaya pul göndərirdi.
Doktor Salam 274 təltif, mükafat və təqaüdə layiq görülmüşdü ki, bunların da əksəriyyəti pul mükafatları idi. O, pulunun demək olar ki, hamısını “istedadlı tələbələr üçün yaradılmış fond”lara və kasıblara xərcləyir, Laxordakı universitetlərə cihazlar alırdı.
O, təklif edirdi ki, məscid və mədrəsələrin nəzdindəki məktəblərin proqramlarına təkcə İslam fənlərini deyil, həm də təbiət elmlərini də daxil etməlidirlər.
Əbdüs Salamın indi yazdığım bu hərəkəti qarşısında baş əyməmək olmur: İngilis Kralıçası onu İngiltərənin ən mötəbər rütbəsi sayılan “Cəngavər” rütbəsi ilə təltif etmək istəyəndə, Salam bundan imtina edir və Pakistan vətəndaşı olmasından qürur duyduğunu bildirir.
Müsəlman dünyasında təbiət elmləri sahəsində ilk Nobel mükafatı almış Əbdüs Salamın “İdeallar və gerçəkliklər” kitabı elm adamları üçün olduqca vacib vəsaitdir. Həmin kitabdan sitat: “Orta əsrlərdə elmin ağırlıq mərkəzi İslam dünyasında idi…. Tarix səhifələrini vərəqləyib, görəsən, təzədən elmdə liderliyə nail ola bilərikmi?..Gənclərimiz bunu özlərinə məqsəd kimi qarşıya qoymalıdırlar”.
Böyük fizik bu məşhur əsərində göstərir ki, Quranın yeddi yüz əlli ayəsi –təxminən səkkizdə biri –inananları təbiəti araşdırmağa, həqiqət axtarışında ağıllarını ən yaxşı şəkildə istifadə etməyə, bilik əldə etməni və elmi düşüncəni ictimai həyatın bir parçası halına gətirməyə sövq edir.
“1980-ci ildə Dünya Bankı tərəfindən nəşr olunmuş və təhsil alanların əhalinin içində faizini göstərən statistik göstəricilərə baxsaq görərik ki, İslam ölkələri nəinki inkişaf etmiş, hətta inkişaf etməkdə olan ölkələrin orta səviyyəsinə çatmaq üçün xeyli yol qət etməlidir. İslam ölkələrində təbiət elmləri və humanitar elmlər sahələrində təhsil alan tələbələrin sayı haqqında dəqiq və etibarlı mənbələr olmadan qəti qərar vermək çətindir. Təəssüf ki, mənim müşahidələrimə görə, humanitar elmlərə nisbətən təbiət elmlərində vəziyyət daha acınacaqlıdır. İnkişaf etmiş ölkələrin normalarına əsasən, orta hesabla 1/4 və 1/3 arasında dəyişən sayda təbiət elmlərində təhsil alan- üstəlik, çox aşağı səviyyədə- tələbəmiz var.
Beləcə, çox az sayda müsəlman dəqiq elmləri öyrənir. Bizim işimiz tələbələrimizi məktəbdə daha çox dəqiq və texniki elmləri öyrənməyə sövq və təşviq etməkdən ibarət olmalıdır. Buna nail olmaq üçün məktəblərdə dəqiq elmlərin tədrisinə daha çox üstünlük verməliyik. Yüksək səviyyəli müəllimlərə və keyfiyyətli tədris ləvazimatlarına ehtiyac var. Və bəlkə də, ən əsası gənc tələbələr və şagirdlər arasında qabiliyyətli və istedadlı olanların itib-batmaması üçün onların təşviq edilməsi vacibdir. Sırf maddi çətinliklər üzündən belə itkilər çox tez-tez baş verir. Ailələr elmdə karyera sahibi olmaq üçün uzun illərin lazımi xərclərini ödəyə bilmirlər.”
Böyük fizik 1996-cı ilin 21 noyabrında vəfat etmişdir. Allah Rəhmət Eləsin.
Yazı tehsilelm.info saytından götrülüb.
Şərhlər
Hər hansısa bir şərh yazılmayıb.