MƏRKƏZİ BANKIN MƏQSƏDİ NƏDİR? - Ekspertlərin şərhi

Mərkəzi Bank bu gün uçot dərəcələri və likvidlik əməliyyatları üzrə faiz həddini müəyyən edilməsi ilə bağlı qərar verib.

İdarə Heyətinin qərarı ilə 4 mart 2016-cı il tarixindən uçot dərəcəsi 7%, likvidlik əməliyyatları üzrə faiz dəhlizinin yuxarı həddi isə 17% səviyyəsində müəyyən edilib. Likvidlik əməliyyatları üzrə faiz dəhlizinin aşağı həddi isə dəyişməz olaraq 2% səviyyəsində saxlanılıb.

İqtisadi ekspert Natiq Cəfərli açıqlamasında bu qərarı şərh edib. O bildirib ki, MB-nin bugünkü qərarı kredit faizlərinin qalxmasına səbəb olacaq: “Əslində indiki dövrdə bu qərarın verilməsinin bircə məntiqi var ki, müəyyən inflyasiya proseslərinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Görünür Mərkəzi bankın inflyasiya olacağı ilə bağlı gözləntiləri var. Çünki uçot dərəcəsini 7 faizə qaldırmaq o deməkdir ki, kredit faizləri avtomatik artacaq. Onsuz da kredit bazarında durum çox ağırdır. Banklar kredit verə bilmir, verdiklərini də geri ala bilmir. İndi bu qərarla Mərkəzi Bank kreditləri daha da bahalaşdıracaq. Ən azı 2 faiz kredit faizlərinin artmasının şahidi olacağıq”.

Ekspert bildirib ki, qərarın manatın möhkəmlənməsinə xidmət edəcəyi ifadəsi düzgün deyil: “Bu qərar manatın möhkəmlənməsinə xidmət edə bilməz. Əksinə, hansı ölkənin Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsini artırırsa, deməli, milli valyutanın zəifləməsini gözə alaraq bu addımı atır. Qərarda “manata etimadın gücləndirilməsi” ifadəsi belə izah oluna bilər ki, kreditə çıxış imkanları məhdudlaşdıqca, manatın kredit şəklində dövriyyəsi azalacaq. Bu zaman dollar almağa manat olmayacaq. Bu məntiqlə izah etmək olar ki, manatın dövriyyəsi azaldıqca dollara olan tələbat azalacaq. Amma əks proses baş verə bilər, çünki ölkə idxaldan ciddi asılıdır. Buna görə dollara tələbat həmişə yüksək olur. Bu qərar bir müddət sonra bahalaşmaya səbəb olacaq".

Vergilər Nazirliyinin keçmiş əməkdaşı, maliyyəçi Qulu İbrahimli isə Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini artırması ilə bağlı tamamilə əks fikirdədir. Onun fikrincə, bu qərarın verilməsində əsas məqsəd Dövlət Xəzinədarlığının və Neft Fondunun Mərkəzi Bankdakı vəsaitlərinə gəlirlilik təmin etməkdir.

"Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini 7%-dək artırması, şərhlərdə deyildiyi kimi, kommersiya banklarına yüksək faizlə kredit verəcəyi ilə bağlı deyil. Əksinə, faiz artımı ilə şirnikləndirməklə, kommersiya banklarının əlindəki dollarları özünə borc vəsaiti kimi cəlb etməkdir.

Ən əsası da, Dövlət Xəzinədarlığının Mərkəzi Bankdakı hesablarındakı depozit vəsaitlərinə yüksək faizlə gəlirlilik yaratmaqla, dövlət büdcəsinə əlavə vəsait təmin etməkdir. Həm də faiz artımı onu deməyə əsas yaradır ki, beynəlxalq maliyyə bazarlarındakı yüksək risklərin fonunda bu il Dövlet Neft Fondunun vəsaitlərindən Mərkəzi Banka yatırımlara üstünlük veriləcəkdir.

Deməli, faiz artımında əsas məqsəd Dövlət Xəzinədarlığının və Neft Fondunun Mərkəzi Bankdakı vəsaitlərinə gəlirlilik təmin etməkdir. Mərkəzi Bankın balansının mövcud durumu son instansiya kreditor kimi ona kommersiya banklarına manatla kredit verməyə imkan vermir".

V.Nəsibov