"ÖLÜM, LƏYAQƏTSİZ YAŞAMAQDAN ÜSTÜNDÜ..." -  "İslam dünyası var ki?!" 

İlqar İbrahimoğlu: "Müsəlman dünyasının içinə bu virus daxil olduğuna görə o, geriləyib"

"Azərbaycan toplumu islami dəyərlərdən uzaqlaşıb...Bu toplumun ya böyük günah elədiyindən, haram iş gördüyündən xəbəri yoxdu, yaxud xəbəri varsa da, şüurlu eləyir"

Dini Etiqad və Vicdan Azadlıqlarını Müdafiə Mərkəzinin sədri, ilahiyyatçı filosof İlqar İbrahimoğlu Azloqos saytına müsahibə verib.  Həmin müsahibəni təqdim edirik: 

– İlqar bəy, müsahibəyə hazırlaşarkən sizinlə bağlı bir məlumata rast gəldim. Neyrolinqvistika ilə məşğul olmusunuz. Neyrolinqvistika hətta danışıq tərzimizin, istifadə elədiyimiz sözlərin belə, konkret fiziki proseslərlə bağlı olduğunu sübut eləyir. Və bu, dinin “kainatda hər şey kənar bir qüvvə tərəfindən idarə olunur”, tale, alınyazısı kimi anlayışlarına ziddi. Belə elmlərlə məşğul olarkən inancla bağlı tərəddüdlər keçirdiyiniz olubmu?

– Ondan başlayım ki, mənə klassik məntiq elmi sahəsində ciddi mütəxəssislərdən keyfiyyətli təhsil almaq xoşbəxtliyi nəsib olub. Həyatımın hardasa 8 ilini İslami akademik mərkəzlərdə təhsil almışam. Təhsil müddətində ilahiyyat elmi ilə yanaşı, əqli elmləri də öyrənmək və araşdırmaq, İslam fəlsəfəsi ilə yanaşı Qərb fəlsəfəsi, klassik Kəlam elmi ilə yanaşı, modern Kəlam üzrə də ixtisaslaşmaq nəsibimiz olub. Akademik mərhələdə əqli elmlərin araşdırma metodologiyasını təkmilləşdirəndə Ərəstun məntiq sisteminin dəyərli professorlarından biri qeyd eləmişdi ki, Ərəstun məntiq sistemində anlayışın baş tutması doqquz kateqoriyada vəhdətin mövcudluğu üzərində qurulub. İki insanın bir-birini anlaması, ünsiyyətin baş tutması üçün bunlar vacibdi – eyni məkan olmalıdı, iki tərəf də eyni zamanı nəzərdə tutmalıdı, ikisinin də kəmiyyət və keyfiyyət parametrləri vəhdət təşkil etməlidi və s.

Həmin akademikin onuncu vəhdətlə bağlı yeniliyi var idi, bu haqda dünyada təqdimatları da olub: Dil vəhdəti. Söhbət azərbaycan, italyan, ingilis, ərəb, ya da farsca danışmaqdan yox, eyni intellektual, eyni irfani, eyni tutumlu dildə danışmaqdan gedir. Bu, həddindən artıq önəmlidi. Məsələn, indi biz bir-birimizi tanımağa, eyni dilə yaxınlaşmağa çalışırıq. Bəzən insanlar eyni dildə danışmırlar. Eyni sözləri işlədir, eyni məkanı, zamanı, parametrləri nəzərdə tuturlar, amma, belə demək olarsa, bunlar eyni bağda, eyni prosesdə deyillər. Bax, mən sualınızdan anladım ki, sizin bəlli stereotipləriniz var.

– Ola bilər.

– Mən həmin stereotipləri aradan qaldırmağa kömək eləyəcəyəm. Bilirsiniz, bizi tanıyan dostlarda, əzizlərdə belə suallar yaranmır. Məsələn, Erkin Qədirli mənim uşaqlıq dostumdu, bir yerdə şahmatla məşğul olmuşuq. Onda mənim fizika ilə, riyaziyyatla, biologiya və s. sahələrlə bağlı bilgilərimin olması sual yaratmır. Çünki biz birlikdə böyümüşük və o, bilir ki, nəinki bu, zamanında başqa sahələrlə bağlı da kifayət qədər mütaliələrimiz olub. Bizi tanıyan dostlar onu da bilirlər ki, mən riyaziyyatçı ailəsində böyümüşəm, atam da, babam da riyaziyyatçı olub. Hal-hazırda bizim evdə yeni nəsil riyaziyyatçılar yetişirlər. Yəni biz kifayət qədər elmi, bugünkü anlamda götürsək, “science” müstəvisində, empirik müstəvidə olan bir ab-havanın içində böyümüşük. Ona görə, dinə gəlməyimiz də elmi-fundamental araşdırmaların nəticəsi olaraq baş verib, hansısa mühitdən, hansısa mövzulardan təsirlənməyin nəticəsi deyil.

Mən İslam sözünü ilk dəfə 17 yaşımda, 20 yanvar hadisələrindən sonra ciddiyyətlə təhlil eləməyə başlamışam. Qorbaçov iddia eləmişdi ki, bu ölkədə İslam fundamentalizmi var, buna görə Azərbaycana ordu salıblar. Mənə də maraqlı idi ki, İslam nədir? O zaman bu mövzuda, ümumiyyətlə, bilgimiz yox idi. Bu haqda heç bilgisi olmayan bir toplumda İslam fundamentalizmindən necə söhbət gedə bilərdi? Məktəbin sonuncu sinfində oxuyurdum. Xalq hərəkatı, o əhval-ruhiyyə, özünəməxsus romantik duyğular, sayın Rəsulzadənin “Əsrimizin Siyavuşu”nu oxumağımız və s… O vaxt “Dalğalar” adlı bir esse də yazmışdım. Maraqlanaraq, araşdıraraq, addım-addım bu inanca bağlı həyat tərzini həm nəzəri, həm praktiki yaşamağa başlamışam və məmnunam. Artıq 29 il olacaq. İndi gəlirəm sualınıza.

Sizin beyninizdə hazır, klişeli yanaşma var İslam, ümumiyyətlə, inanc haqqında. Əksinə, mənim axtarıb tapdığım İslam və inanc mənə deyir ki, oxu, araşdır. Mənə deyir ki, riyaziyyat tənliyini həll edərkən ibadət eləyirsən. Mənə deyir ki, sən gedib sırf empirik müstəvidə hansısa elmi araşdırmalar aparırsansa, Allahın bir bəndəsi kimi o gözəllikləri, o nizamı, o harmoniyanı kəşf eləyirsən və bu, ən böyük ibadətlərdən biridi. Yeniyetməlik və gənclik dövrümüzdə, məsələn, Nobel mükafatçısı Məhəmməd Əbdüs-Səlamdan tutmuş, onun kimi digər şəxslərin də həyatları və s. bizim üçün çox maraqlı olub. Və o dövrdən bu günə qədər fundamental empirik elmlərlə aramızda fasilə nəinki yaranmayıb, əksinə, marağımız artmaqda davam edir.

Bu mənada hesab eləyirəm ki, əqli elmlərlə dərindən məşğul olmaq imkanına sahib olmağım – Allahın bir lütfüdü. Bura fəlsəfəni də aid eləyirəm, məntiqi də. Üstəlik ilahiyyat elmi üzrə də dərindən, akademik müstəvidə təhsil almaq kimi böyük bir xoşbəxtliyimiz olub. Bütün bunların yekunu olaraq demək istəyirəm ki, bu iki sahə – elm və inanc – təzad yaratmır. “Allah hər şeyi yazıb” anlayışı da klişe yanaşmadı.

Məhz, bir milyard yarımlıq müsəlman dünyasının içinə bu virus daxil olduğuna görə o, geriləyib. “Hər şey həll olunub” deyə bir şey yoxdu. Biz iradəli varlıqlarıq, faili-muxtarıq, olacaqların müəyyənləşməsində rolumuz var. Allah bütün varlıqlar içində bizi iradəli, seçimi olan varlıq kimi yaradıb. Bizdən asılı olan, bizim cavabdeh olduğumuz, bizim məsuliyyət daşıdığımız bütün mövzularda seçimimiz həlledicidi. Biz məsuliyyətliyik, çünki seçimimiz var. Cavabdehik, çünki iradəmiz var. Ona görə də, “nə baş verəcək” sualı üçün milyonlarla variantımız var və onlardan biri də bizim iradəmiz və seçimimizdi.

Bu baxımdan İslam inancım, daha iradəli yaşamaq üçün məni daha çox bilməyə və daha əhatəli baxmağa aparıb çıxarır. Məsələn, mən islami dünyagörüşüm, islami təlim-düşüncəsi baxımından özümü müəyyən mənada böyük İslam filosofu və arifi Molla Sədranın fəlsəfi təliminin şagirdi hesab eləyirəm.

– Bu təlimin ideyası nədir?

– Bu, geniş bir mövzudu. Ümumi götürsək, tarixən Ərəstun və Əflatun düşüncə tərzləri arasında təzad həddi, dualizm olub. Bu da nəticə etibarilə İbn Sina və Suhrəvərdi məktəblərinin, bir növ, rəqabətinə gətirib çıxardıb. Sonra böyük islam filosofu Molla Sədra gəlib və bütün məktəbləri, fəlsəfi cərəyanları eyni dilə gətirə bilib, üstəlik bura irfanı da daxil eləyib, eyni dildə, eyni anlamda mütəali bir fəlsəfə, insanın varlıq aləminə baxış sistemi formalaşdırıb.

Hal-hazırda İslam dünyasının böyük filosofları – istər Əllamə Təbatəbai, istər bu gün dünyanın ən böyük tradisionalistlərindən sayılan, Amerikanın intellektual dairələrini fəth eləmiş professor Seyid Hüseyn Nəsr – özlərini bu fəlsəfi məktəbin ardıcılı sayırlar. Mən də özümü bu məktəbin kiçik şagirdi bilirəm. İslami dünyagörüşümüzün vizit kartlarından biri – əql, rassionallıqdır. Bu, olmayan yerdə din, inanc yoxdu. Mənim danışdığım bu mövzular bu gün İslam haqqında mövcud stereotip təsəvvürlərlə daban-dabana ziddir.

– Əsl islamdı?

– “Əsl İslam” ibarəsi günümüzdə özünəməxsus kontekst əldə edib. Mən indi sadəcə öz duyğularımı, öz yaşadıqlarımı, ekzistensiyamı, İslam deyərkən anladığım və hiss etdiklərimi çatdırıram.

– Seçim haqqı, iradə, elmin ibadət olduğu barədə gözəl fikirlər səsləndirdiniz. Bəs bunlar niyə geniş kütlələrə yayılmır? Niyə dindar insanlar ilahiyyatçı alim görəndə “Moskvada gün iki saat gec batır, bu, orucluq üçün məqbuldumu?”, ya da “qayınanamın əlinə toxundum, orucum pozuldumu?” kimi suallar verirlər?

O gün ki, İslam sivilizasiyası islami dəyərlərlə yaşamaqdan uzaqlaşdı, ənənəvi müsəlmana çevrildi, geriləmə başladı. Çünki müsəlman toplumuna, ən azı, iki ağrılı virus yoluxdu. Bunlardan birincisi “düşünmə, ağlı qoy qırağa, rassional düşüncə mühüm deyil, hər şey həll olunub, sual vermə, anlama”dır. Nəticədə müsəlman toplumu fəlsəfi, əqli, məntiqi düşüncəyə malik, yəni suallı toplum olmaqdan çıxıb, “hər şey həll olunub” toplumuna çevrildi, bugünkü ənənəvi İslama gəlib çıxdı. Bu, birinci virusdu. Bu virus mövcud olduğu müddətdə müsəlman sivilizasiyasında heç bir inkişafdan söhbət gedə bilməz.

İkinci virus: hər şey yazılıb, səndən heç nə asılı deyil. Həmin o məşhur fatalizm mövzusu. Bu da İslamın canıyla, ruhuyla daban-dabana zidd bir mövzudu. Baxın, indi mübarək Ramazan ayıdı. Müraciət olunur ki, ey müsəlmanlar, sizə, sizlərdən öncə iman gətirənlərə buyrulduğu, yazıldığı kimi, mübarək Ramazan ayının orucu ona görə vacib buyruldu ki, inşəallah, təqvalı olasınız. Yəni siz çalışsanız, iradə və səy göstərsəniz, yetkin insan ola bilərsiniz. Bu, özümüzdən asılıdı. Teatr diliylə desək, biz marionet deyilik.

Üçüncü virusu da deyim: şəxsiyyətə pərəstiş. İslamın təməl prinsipi var: Allahın bəndəsi olacaqsan, Allaha pərəstiş eləyəcəksən. Şəxsiyyətə pərəstiş virusuna yoluxmuş toplum inkişaf edə bilməz. Nəticə etibarilə, bu gün əslində bütün səmimi, vicdanlı insanların istədikləri şeylər eynidi – topluma şəxsiyyətə, insanların eqosuna pərəstiş yox, ağıl, düşüncə, insanların iradəviliyi hakim olsun, insan daha ali bir varlığın qarşısında öz məsuliyyətini hiss eləsin. Bunlar – dünyanın acdığı, susuzladığı mövzulardı.

Bu mənada məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, nə vaxt ki İslam dünyası İslamın bu kimi təməl prinsiplərindən uzaqlaşdı, faciələr başladı. Məsələn, Azərbaycanda selektiv abortlar mövcuddu. Bu, ən ciddi indikatordu, Azərbaycan toplumunun islami dəyərlərdən bu mənada uzaqlaşdığının göstəricisidi. Bu toplumun ya böyük günah elədiyindən, haram iş gördüyündən xəbəri yoxdu, yaxud xəbəri varsa da, şüurlu eləyir. Bütün hallarda bu, birmənalı göstəricidi. Mən hesab eləyirəm ki, islami toplum – şüurla, iradə ilə qız uşağının dünyaya gəlişini xoşbəxtlik kimi dəyərləndirən, bunu Allahın rəhməti bilən bir toplumdu. Və əksinə.

– Maraqlıdı ki, islam dini gələnə qədər türk toplumunda qadına qarşı islamdan sonrakı alçaldıcı münasibət olmayıb. Alov İnannanın bununla bağlı araşdırmaları var.

– Belə fikirlərlə tanış deyiləm, xüsusi bir bilgim olmadığına görə təhlil də eləyə bilməyəcəyəm. Amma bu kontekstdə Ramiz Rövşənin bir fikri yadıma düşdü. Bir dəfə bir neçə dəyərli ziyalılarımızın da olduğu bir məclisdə Ramiz Rövşənlə birgə oturmuşduq. Ənənəvi olaraq bir nəfər başladı ki, bəs din belə, din elə. Ramiz Rövşən dedi ki, Sabir elə bilirdi, bütün problemlər dinə, din adından edilən hoqqabazlığa görədi, amma yetmiş ildi din mövzusu yoxdu, yenə eyni gündəyik.

Bu toplumun indi belə vəziyyətdə olmasında dinin nə rolu var? Olmayan şeyləri İslam inancına aid eləmək, sonra da “məhz, buna görə oldu” demək çox rahatdı. Müsəlman sivilizasiyası özünün həqiqi dəyərlərindən, ali prinsiplərindən uzaq düşdüyü üçün bu deqradasiya baş verib. Bu vəziyyətdən çıxmaq üçün İslamın ana prinsipi – insan ləyaqəti, insan şəxsiyyəti, “dignity” mövzusu, axtarış, oxuma, bilgilənmə gündəmə gəlməlidi. Bayaq soruşdunuz ki, niyə bu fikirlər topluma çatdırılmır. Harda çatdıraq? Telekanallarda bəlli senzuralar var. Özümüzə gəldikdə isə, 2005-ci ildən bu yana hər cümə günü Azərbaycan mediasına on iki min işarəlik yazı təqdim eləyirik. 14 ildi, 8 milyon 700 min işarə. Digər maarifçilik işlərimizi qoyuram bir qırağa. Allah bizə topluma anladığı dildə, intellektual səviyyədə məhsul vermək lütfünü bəxş eləyib. Yəni bu qədər imkanımız var, bu qədər eləyirik.

– İlqar bəy, sosial şəbəkələrdəki paylaşımlarınızda insanları fərqli fikirlərlə tanış olmağa səsləyirsiniz, onlara seçim haqları olduğunu anlatmağa çalışırsınız və istinad olaraq ancaq Qurani-Kərimi göstərirsiniz. Hər halda mənim oxuduğum paylaşımlarda – ki, bir xeylisini oxudum – eləydi. Niyə oxucularınıza başqa alternativlər təklif eləmirsiniz? Halbuki fikir müxtəlifliyinə nümunə olaraq, özünüz də fərqli mənbələr təklif eləyə bilərsiniz. Sadəcə Qurani-Kərimə istinad eləməklə özünüzü təkzib eləyirsiniz sanki…

– Mən düşünürəm ki, mənəvi və ruhi baxımdan ən böyük istinad ünvanı Qurandır və Peyğəmbərimizin (s), İmamlarımızın (ə) buyurduqlarıdı. Ümumiyyətlə, mən Feysbukda çox az oluram və daha çox mənəvi konteksdə təqdimat eləyirəm. Başqa mövzulara gəldikdə… Məsələn, son altı ayda gənclərin təşəbbüsü ilə üç müxtəlif seminarlarım olub. Biz orada heç bir Quran ayəsindən, hədislərdən danışmamışıq. Mövzular sosioloji, “X, Y, Z nəsilləri” mövzusu olub və mən o sahənin araşdırma dilində danışmışam, mövzulara uyğun mütəxəssislərin fikirlərini səsləndirmişəm. İlahi, mənəvi mövzulardan danışanda isə düşünürəm ki, ən önəmlisi kökə qayıtmaqdı və məncə, Qurani-Kərim əslində insanın ekzistensial, vücudi böhranı zamanı yaranan suallarına cavab verən ən kamil, ilahi bir kitabdı. Özümə bunu qıyıram. Ona görə, digərlərinə də bunu təqdim eləyirəm.

– Mənə elə gəlir ki, Quranı anlamaq üçün müəyyən baza, hazırlıq lazımdı. Siz də öz zəngin mütaliənizlə, sahib olduğunuz bilgilərlə buna yardımçı ola bilərsiniz, amma təkcə Qurana istinad eləyirsiniz.

– Məncə, siz yalnız Feysbukdakı yazılara görə belə qənaətə gəlmisiniz və bunu da qeyd eləməliyəm ki, Quranla bağlı dedikləriniz “Düşünmə!” deyənlərin fikrinə çox yaxındı. İslam sivilizasiyasında böhran yaranmasının bir səbəbi də budur: deyilir ki, siz Quranı niyə oxuyursunuz, niyə oxuyub, fikirləşib nəticələr çıxardırsınız? Elə hazır reseptlər var, hazır ehkamlar var, bir, iki, üç, dörd, beş. Gedin, onları eləyin də.

– Mənim sualımdan bu nəticə çıxır?

– Siz özünüz də bilmədən bu fikirdə olan insanlarla müttəfiq olursunuz. Halbuki hermenevtik təhlillə baxsaq, Quran mahiyyət etibarilə lay-laydı. Yəni hər kəs onu öz həddində, öz səviyyəsində anlayır. Məsələn, Əbdüs-Səlam oxuyub, öz kəşfləri üçün ilham mənbəyi tapıb.

– Bir müsahibənizdə deyirsiniz ki, Qərb islami dəyərlərə praqmatizm üzərindən gəlib çıxıb və orada ilk yerdə insanın öz rahatlığı gəlir, sonra başqaları…

– Seyid Cəmaləddin Əsədabadi Əl-Əfqaninin bir ifadəsi var: deyir, mən Şərqə getdim, müsəlman gördüm, İslam görmədim, amma Qərbə getdim, İslam gördüm, müsəlman görmədim. Bunun təhlilini istəmişdilər. Mən də dedim ki, bu sözlərin Seyid Cəmaləddin Əsədabadi Əl-Əfqaniyə aid olmasına şübhə eləyirəm. Hətta ona aid olsa belə, Şərqlə bağlı hissə doğrudu. Bəli, müsəlman var, amma İslam təzahürləri çox azdı. Amma Qərbdəki Hollivud gülümsəməsi də İslam deyil, ürəkdən gəlmir. Etiketlə etika arasında, etiketlə əxlaq arasında bir fərq var. İslamın istədiyi – səmimiyyətin əxlaq olaraq yüksəlişidi, etiket olaraq yox. Ola bilər ki, hansı mənadasa Qərbdə uğurlar var, məsələn, nizam-intizam, dissiplin var. Amma qərblilər öz maraqlarını, eqolarını təmin eləmək üçün gəlib çatıblar bu şeylərə.

– Yəni əsas olan bu deyil? İnsanın mərkəzə qoyulmağı, insana dəyər verilməsi və insanın özünə dəyər verməsi. Bu, bir növ islamdakı “özünə rəva görmədiyini başqasına da rəva bilmə” fikrinin interpretasiyasıdı.

– Əsas olan odur ki, bəşəriyyət, təqribən, neçə əsrdi özünüifadədən məhrum olub. İnsana aid hər şey empirik çərçivəyə, laboratoriya səviyyəsinə salınıb. Keçən əsrin 40-cı illərindən dünyada başlayan ekzistensial böhran, məhz, bununla bağlıdı. Bəşərə dedilər ki, biz sizə yerdə hər şeyi verəcəyik və qalan hər şey inkar edildi, bütün təlim-tərbiyə sistemi, elm bu dar çərçivəyə salındı. Nəticəsi də o oldu ki, biz yerin dibini, göyü, hər şeyi öyrəndik, öz kimliyimizdən başqa.

II Dünya Müharibəsindən, Naqasaki, Xirosima bombardmanından sonra ekzistensial böhran başladı. Əslində postmodernizmin də burdan başladığını deyirlər. İddia olundu ki, belə inkişaf olmaz, biz özümüzü itirmişik, ipəkqurdu kimi baramanın içində qalıb məhv oluruq, belə davam eləmək istəmirik. O vaxtdan keçid mərhələsi hələ də davam eləyir. Çünki bu böhran – qurucu böhran deyil, ağrını çatdıran böhrandı. Bu ağrı günbəgün artmaqdadı. İnsanların vaxtı, pulu artır, ünsiyyət, empati artmır. İnsanlar üçün hər şey əlçatan olub, amma bunların zövqü itib. İnsan özünü itirib. Müasir ədəbiyyata da diqqət elədikdə görürük ki, insanın daxili axtarışlarını ifadə eləməklə məşğuldu. Bu qədər nəhəng inkişafın fonunda insan özünü itirib. Əsas budu. Biz özümüzü imitasiya eləməyə başlamışıq.

Siz deyirsiniz ki, pis deyilmi? Nəyi yaxşıdı? “İnsan kimdir?” sualı kənara qoyulub. “İnsan kimdir?” sualına cavab tapılmadan, onun hissləri, arzuları necə təmin edilə bilər? Yadıma gəlir ki, dəyərli müəllimlərdən biri, Polşanın məşhur dissidenti və insan haqları nəzəriyyəçisi Marek Novitski ilə insan haqları ilə bağlı danışırdıq. O, deyirdi ki, insan ləyaqəti deyilən bir şey var. Mən soruşdum ki, bəs insan özü kimdi ki, onun ləyaqətinin radiusu da müəyyənləşsin? Cavab verdi ki, bu haqda danışılmır. Dedim, niyə? Biz ilk olaraq bunu müəyyənləşdirməliyik: Biz kimik? Bu sualın cavabı tapılmayanda nəticə nə olur? Bizə deyirlər ki, siz kimliyinizi qoyun qırağa, ancaq maddi eqonun maddi ödənilməsi ilə bağlı düşünün.

Hal-hazırda dünyada liberalizm dalana dirənib. Liberalizmin yekun məhsulu Trampdı. Bu gün o “change” deyənlər hardadılar? Hanı o “gəlin, çay dəmləyək, müharibə etməyək” qışqıranlar? Bu, liberalizmin dirənməsidi. Solçu məfkurəsinin də dalanı Sovetlər dövrü oldu, eybəcər bir vəziyyətə düşdü. Mahiyyət etibarilə bu gün insan anlayır ki, nə liberalizm, nə də solçuluq bir yerə çıxmayıb. İnsan da deyir ki, mən kiməm ee… Əslində isə ekzistensializmin bütün qolları – istər inanc qolu – Kyerkeqor, istər ateist qolları bunu qışqırır: əvvəlcə “biz kimik?” sualına cavab tapaq.

Biz, bizə nə təqdim edirlərsə, onu yeyirik. Hər şey bizim əvəzimizə müəyyən olunur. Hə, son on ildə vəziyyət bir az dəyişib. Mən hesab eləyirəm ki, əslində postmodern dövrün bitib yeni bir mərhələnin gəlməsi ərəfəsindəyik və bu həndəsə qurulanda onun bünövrəsi insanın özünüifadəsi, insan ləyaqəti, ağıl, düşüncə olacaq. Bu gün olan intiharlar, yaşanan bütün depressiyalar… Ümumiyyətlə, biz böyük bir böhranın içindəyik.

– Liberalizm, solçuluqla bağlı fikirlərinizin davamı olaraq, Əli Şəriətiyə münasibətinizi öyrənmək istəyərdim.

– Əli Şəriəti görkəmli müsəlman mütəfəkkiri, çox böyük sosioloq, zamanında çox böyük xidmətləri olmuş insandı. Müasir İslamın intibahında özünəməxsus yeri olan şəxsdi.

– Niyə onun fikirləri islam cəmiyyətində geniş yer tapa bilmədi özünə? Halbuki kifayət qədər cəsarətli fikirləri vardı.

– Cünki sosioloq idi. Sosioloqun fikirlərində hərdən populizm nöqtələri kifayət qədər olur. Populizmin də özünəməxsus cəhəti budur ki, səsləndiyi dövrdə ciddi rəğbət qazansa da, uzun vədədə düşünülərkən anlamını itirir. Məsələn, bəzi fikirləri var ki, insan onların hansı emosional formatda deyildiyini anlayır, amma onları praktik, əqli müstəviyə köçürəndə görürük ki, kifayət qədər təhlilə və tənqidə də yer var. Amma düşünürəm ki, öz zamanı, elə bu günümüz üçün də bu, normaldı. Əslində toplumda Şəriəti kimi intellektual qıcıq yaradan insanların varlığından gözəl nə ola bilər ki?!

– Şəriəti “Mən sizi narahat eləməyə gəlmişəm” deyəndə nəyi nəzərdə tuturdu və narahat eləyə bildimi? Ya da belə deyim: reformist islamı nəzərdə tuturdu, yoxsa klassik? Ya tamamilə başqa şeyi?

– Düşünürəm ki, bir İslam mütəffəkiri, İslam filosofu əslində “Mən özümü narahat eləmək istəyirəm” deyərdi. Biz özümüzü narahat eləməkdən başlamalıyıq. Hər kəsi birinci öz daxili narahat eləməlidi. Öz daxilimizdə harmoniya yaratmalı, daxilimizdəki stereotipləri dağıtmalıyıq. Kantın məşhur ibarəsiylə desək: elə bilin ki, göbələk yığmağa gedirik. Hər dəfə səbətdə bir az göbələk qalır. Arada o zənbili çevirib yaxşı silkələmək lazımdı ki, keçən dəfələrdən qalmış hər şey tökülsün, təmizlənsin səbət. Beynimizdəki bütün o stereotiplər də bizə mane olur, onlar yükdür. Onlardan özümüz qurtulmalıyıq. Biz özümüzü düzəltməkdən başlamalıyıq. Yalnız bu zaman ətrafımıza da, topluma da təsirimizin mənası olar.

– Bəlkə yenə stereotip fikir adlandıracaqsınız, amma fakt budu ki, sekulyar cəmiyyətlərdə dindarlar rahat yaşaya bilirlər, onlar üçün hər şərait yaradılır, azadlıqları təmin olunur. Avropa ölkələrinə köçən müsəlman mühacirlərin həyatında bunu görürük. Ancaq həmin mühacir müsəlmanlar rahat yaşamaq yerinə, ətrafı özlərinə uyğunlaşdırmağa, öz rahatlıqlarını başqalarını narahat etmək bahasına təmin eləməyə çalışırlar. Belə çıxır ki, Allaha inam mütilikdən daha çox, eqoizm tələb eləyir?

– Bir dəfə Parisdə, olduğum ərazidə yaxınlıqda məscid olub-olmadığını soruşdum, göstərdilər. İçəri girdim və başa düşdüm ki, bura bəlli qəbilələrin toplaşdığı məsciddir. Dəstəmaz alıb namaza başlayanda içəri girdiyimə artıq peşman olmuşdum. O qədər İslam ruhuna zidd bir ab-hava, antigigiyena vardı ki… Və mən anladım ki, bu, performans məsələsidi. O məsciddə nə İslam inancının dəyərlər sistemi ilə, nə gözəllik estetikası ilə heç bir uyğunluğu olmayan bir performans vardı.

Və həmin Parisdə Grande Mosquée-a gedirsiniz. Parisin ən böyük məscididi. İlahi, elə bil gül bağçasıdı?! Deməli, eyni Parisdə şəhərin bir tərəfində bu cür məscid var, bir neçə kilometrliyində başqa cür. Orada bir başmaqdan on adam istifadə eləyir, hamısının ayaqları yaş olur və ayaqlarını qurutmadan geyinirlər. Təsəvvür eləyirsiniz, nə qəribə şeylər baş verir? Və mən anladım ki, insanlarla İslam arasında fasilə yaranması üçün bunu görmək bəs eləyər. Həmin o sosial səbəbdi ki, insanlar dinlə dindarı səhv salır. Guya müsəlman budusa, elə İslam da budu.

Mən “həqiqi İslam bu deyil” ifadəsinə gəlmək istəmirəm. İstəyirəm, deyəm ki, gerçəklik budu. İnsanlar cürbəcür olur. Gəlin, biz özümüz çalışaq, yaxşı, ləyaqətli bir insan olaq. Hər birimiz. Bir dəfə canlı debatda qarşı tərəf hicablıları tənqid elədi. Cavab verdim ki, mən qalstuk taxıb oğurluq eləyən adamlar görmüşəm, deməli, bütün qalstuklular oğrudular? Həmin mövzudu. Ona görə də, sizin sualınıza qayıtsaq, İslam, ümumiyyətlə, bütün toplumlarda anarxiyaya yox deyir. İnanclı insan üçün “anarxiya, yoxsa minimal qaydalar” seçimi varsa, İslam deyir ki, anarxiyaya tərəf getmək yolverilməzdir, minimal qaydaları olanı qəbul edəcəksən. Çünki anarxiyada hər kəs uduzur.

Mən Azərbaycanın da, dünyanın da gələcəyini bunda görürəm – ümumi oyun qaydaları olacaq və onlar hamımıza aid olacaq. Tutaq ki, Peterburqdan Tallinə avtobusla gedirik. Hər şey var. Ümumi oyun qaydalarıdı. Təsəvvür eləyin ki, mən namaz vaxtı namazımı qılmaq istəyəndə mənə deyirlər ki, sən düşüb namazı qıla bilməzsən, amma digərləri çıxıb havasını dəyişə bilər. O zaman etiraz eləyəcəyəm, deyəcəyəm, mənim haqqımı təmin eləyin. Mən oyun qaydaları içində namazımı da qılıram, həyatımı da yaşayıram. Biz oyun qaydaları olan bir topluma gedib çıxmalıyıq. İslam dünyasının yox, məhz, Şərqin problemi budu ki, oyun qaydaları olan toplum qurulmur.

– Niyə qurulmur o toplum?

– Hesab eləyirəm ki, buna görə, hər kəsin əvvəlcə öz içində oyun qaydaları olmalıdı.

– Dediklərinizdə haqlısınız, stereotiplər həddindən artıq çoxdu. Amma bu stereotipləri – islam dünyası, Şərq dünyası – Suriya, Ərəbistan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, hazırkı Türkiyə, Azərbaycandakı dindar qisim və s…

– Azərbaycanın dindar kəsimi çox mütərəqqidir.

– Elə olsun, siz daha yaxşı bilirsiniz. Mən stereotiplərdən danışıram. Sizcə, onların yaranmasının səbəbkarı bir tərəfdə qızıl unitazları, digər tərəfdə isə insana münasibətlər ilə elə həmin bu islam dünyası deyilmi?

– Xanım, Trampa baxsaq, amerikanizmin heç bir uğuru yoxdu. O zaman Tramp amerikanizmin üstündən xətt çəkməyə bəs eləyir?

– Amerika toplumunda oyun qaydaları var, Tramp neynəyir eləsin, prezidentlik müddəti bitəndən sonra daha olmayacaq. İslam dünyasında isə elə deyil.

– Gerçək durum bunun əksinədi. İndi Trampın reytinqinin ən yüksək olduğu dövrdü.

– Siz mənim sualımı başqa istiqamətə yönəldirsiniz. Mən bunu soruşmadım.

– Yox, mən stereotipdən qurtulmağınıza kömək eləyirəm. Baxın, Avropanın normal dəyərlərlə yaşayan yerləri var, elə yerləri var ki, yaşanmır. Biz Hitler dövrünə görə bütün alman mədəniyyətindən imtina eləməliyik?

– Əgər Hitlerin dövrü davam eləsəydi, çox güman ki, tam imtina olunmasa da, alman mədəniyyəti də şübhə altında qalacaqdı. Ancaq alman xalqı, Almaniya özünü dəyişə bildi və o zəngin mədəniyyətin sahibi olduğunu sübut elədi. İslam dünyası isə dəyişmir.

İslam dünyası var ki?! Qoyublar ki, meydanda İslam dünyası qalsın?! İslam dünyası ifadəsi doğru deyil, Şərq dünyası desək, daha doğru olar. Gəlin, qeyri-islami bir coğrafiyadan danışaq, məsələn, Hindistandan. Şərq dünyasının imkanlarını bir ömür istismar eləyiblər. Elə bil, biz bu gün Hindistana deyirik ki, Hindistan niyə inkişaf eləməyib? Amma Hindistana zamanında inkişaf eləməyə imkan veriblərmi? Hindistanın mövcud vəziyyətində kənar qüvvələrin heç təsiri olmayıb məgər? Olub. Bu gün dünyadakı beş İT mütəxəssisinin biri hindistanlıdı. Nə qədər çalışırlar hindistanlılar! Amma Hindistan hələ bu gün də özünün gigiyenik problemlərini həll eləyə bilmir. Afrikaya keçək, xristian hissəsinə keçək. Olubmu başqalarının rolu? Olub. Ona görə də biz başqa məsələni fikirləşməliyik. Nə edək ki, fərdlərimizdə, toplumumuzda “dignity” – ləyaqət inkişaf eləsin. Mən sizi inandırıram, İslamın da, ağlın da nəzərində bütün məsələlərin açarı – ləyaqətdi. Bir toplumda ləyaqət inkişaf eləsə, problem həll olar.

– Necə inkişaf etdirək ləyaqətimizi?

– Bu, yeni problem deyil. Qayıdaq Nitşeyə. Nitşe alman toplumu ilə bağlı ümidlərini Vaqnerə bağlamışdı və bütün fəlakətlərin səbəbini xristianlıq obrazında görürdü. Hətta İslamın obrazını daha güclü hesab eləyirdi. Məsələn, “Antixrist” əsərində deyir ki, səlibçilər, gəlib Kordovaya girəndə beş yüz hamam yandırdılar. Nitşe bunu dəhşətlə ifadə eləyirdi. O, Vaqnerə niyə ümidlə baxırdı? Çünki mədəniyyət deyir ki, dünya çirkindi, gəlin, onu gözəl göstərək. Nitşe də deyir ki, Vaqner, sən gəl, o ruhu alman xalqına ver. Demək istədiyim odur ki, bu, təkcə bizim problemimiz deyil. Bu gün yapon da, çinli də eyni problemi yaşayır.

– İş ondadı ki, onlar da, xristian dini də özündə islahatlar aparır, yenilənir, dövrlə ayaqlaşmağa çalışır. Roma Papası bir-birinin ardınca nə qədər bəyanatlar verdi – homoseksuallar haqqında və s. Amma Şərq dünyası qətiyyən belə yeniliklərə açıq deyil.

– Şərq dünyasında hardasa müstəqil, öz ayağı üstündə inkişaf etmək imkanı yaranan kimi, nə baş verdiyini görürük. Misirdə görmədik? Ərəb baharı gəldi Misirə. İmkan verdilərmi? Yox. Türkiyənin özünü götürək. Türkiyədə baş verən proseslərdən aydın deyilmi ki, Şərqdə güclü, öz ayağı üzərində dayanan bir dövlətin olmasına imkan verilmir? İran toplumu mövzusu, ümumiyyətlə, iki vur iki – dörddü, göz qabağında baş verən proseslərdi. Gələnlər humanist niyyətlərlə gəlmirlər ki?! Xüsusən, Tramp dövründə nə baş verir? Tramp deyir ki, o şeyi ki mən iqtisadiyyatda eləmişəm, bunu geopolitikada da həyata keçirəcəm, amerikalılar mənə buna görə səs veriblər. Nə humanizm, nə insan haqları? Mən güclüyəm, mən istədiyim kimi görəcəksiniz, mən istədiyim kimi edəcəksiniz. Onlar üçün insan haqları anekdotdu.

Hal-hazırda dünyanın özünüqoruma immuniteti sıradan çıxmaqdadı. Avropa azca səsini çıxaran kimi, İngiltərədə bəlli problemlər yaradıldı, Fransada problemlər yaradıldı. Bunlar Trampın mesajlarıdı. Ki, bizim kimi eləməsəniz, sizi problemlərin içində boğarıq. Yaponiyanın zatən səsi çoxdan çıxmır. Çin birtəhər alternativ vəziyyətdə qalmağa çalışır. Xüsusən, solçu təfəkkürlü insanlar çox qəribədilər. Başqa vaxt indiki şərtlərdə solçular dünyanı yerlə-yeksan eləyərdilər. Venesuelada Trampı, məgər, ali insani dəyərlər maraqlandırır? Tutaq ki, liberalları başa düşürəm. Liberallar başqa cür görə bilmirlər. Amma liberalın heç olmasa, Obamasayağı görəni də olsun, etiraz eləsin də! Təəssüflər olsun ki, Azərbaycan liberalları üçün bu mövzu sadədi, Amerikada iqtidar kimdisə, o da həmin nöqtədən baxır. Ona görə hal-hazırda hansı ədalətdən, hansı dəyərlərdən danışmaq olar?

Zamanında Hindistanı, Şərqi başqa cür talayırdılar, indi bu cür talayırlar. Zatən Amerikada mövcudiyyət fəlsəfəsi bunun üzərində qurulub. Amerika qırmızıdərililərlə də belə davranıb, quldarlıq sistemini keçib. Deyəcəksiniz ki, bunlar tarixdə qalıb. Yaxşı, bu gündən danışaq. Çünki bu gün də davam eləyir. Ona görə də, indi hansı haqla Şərqdə bu və ya digər dövlətdə insan haqlarından danışa bilərlər ki, özləri bunu, ümumiyyətlə, ciddiyə almırlar? Bu gün dünya tamamilə dalana dirənib, amma bu vəziyyət çox davam eləməyəcək. Biz Azərbaycan haqqında düşünməliyik. Düşünürəm ki, Azərbaycanda Cümhuriyyət dövrünün bu mövzuda maraqlı bir intellektual polemikası olub, “Füyuzat” məktəbi var. Və düşünürəm ki, həm Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, həm Əlibəy Hüseynzadə daha çox bu məktəbin qurucularıdı. Müsbət obrazlar yaratmaq lazımdı. Hər şey pis deyil, axı?! Bunun yanında “molla nəsrəddinizm” məktəbi var. Təəssüflər olsun ki, Sovet, “molla nəsrəddinizm”in dominantlığına daha çox imkan yaratdı. Təsəvvür eləyin ki, rus toplumu yalnız Çexovla inkişaf eləyəydi. Necə olardı? Amma onun yanında Dostoyevski var, Tolstoy var, bunlar bir balans yaradır.

Əfsus ki, Azərbaycanda “Füyuzat” məktəbi bu günə qədər də nəinki öyrənilməyib, heç davamı da yoxdu. Günümüzdə hələ də “molla nəsrəddinizm” janrı dominantdı, nihilizm, epataj bu gün də davam eləməkdədi. Kimsə məşhurlaşmaq istəyəndə, özünə dinlə bağlı bir performans müəyyənləşdirir. Düşünürəm ki, Azərbaycanın gələcəyi üçün Rəsulzadənin “Əsrimizin Siyavuşu” əsəri çox ciddi mütaliə olunmalı, hermenevtik baxımdan təhlil edilməlidi. Yeri gəlsə, bizim vəziyyətimizi dəyərləndirə bilən ən ciddi əsərlərdən biri sayıram onu.

– İlqar bəy, müasir dünyada təqiyyə, münafiqlik kimi anlayışlar aktuallığını itirib, yoxsa hələ də aktualdı?

– İslami terminlər hər zaman aktualdı. Münafiqlik – ikiüzlülük deməkdi. Təqiyyə isə, ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə gələndə insanın zahirən prinsiplərini dəyişməsidi. Ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə gələn vaxt! Bu da əqlin qəbul elədiyi qaydadı. Məsələn, faşistlərlə müharibədə biri əsir düşür. Orada həyatını qorumaq üçün öz prinsiplərini bəyan eləmək borcu yoxdu. Hətta solçu təfəkküründə də bu, qəbul olunur. Ancaq bu gündəlik həyat prinsipinə çevrilməməlidi. Yalançılıq İslamda ən böyük günahdı.

– İlqar bəy, həbsdə olan dindarlarla bağlı nə düşünürsüz?

– Sözsüz ki, günahsız yerə həbs olunan hər bir insanın azad olunmasını istəyirik. Zaman-zaman bununla bağlı müraciətlərimiz, çağırışlarımız da olub. Hesab eləyirik ki, müasir dövrdə həbsxanalarda yetərincə siyasi məhbuslar, vicdan məhbusları var. Ola bilsin, onların bəziləri praktik ibadətlə məşğuldu, bəziləri yox – amma hamısı azadlığa çıxmalıdı. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bu mövzu birdəfəlik həll olunmalıdı. Yeri gəlmişkən, çox dəyərli bir ruhani dostum – Hacı Sərdar Hacıhəsənli də həbsdədi. Onu çox absurd maddə ilə həbs ediblər – namaz qıldığına görə. Təbii ki, belə absurdlar aradan qaldırılmalıdı.

– Necə bir cəmiyyət arzulayırsınız? Hədəfdə nə var?

– Mən insanın ləyaqətli yaşaya biləcəyi bir cəmiyyət istəyərdim. Düşünürəm ki, bir toplumda ləyaqətli yaşamaq mümkün olsa, inkişaf üçün minimal bir baza yaranar. Çünki ləyaqətliliyin alternativi yoxdu. Həzrət İmam Hüseyn (ə) ləyaqətsiz həyatla ölüm arasında, ölümü seçdi. Aşuranın bütün fəlsəfəsi budur. Ölüm, ləyaqətsiz yaşamaqdan üstündü. Həyatda ən mühüm məsələ budu və insanın özündən asılıdı. Bu, iradəvi bir prosesdi. İnsan icazə verməsə, heç kim onu alçalda bilməz.

– Bu, təkcə insandan asılıdı? Sistemin heç bir rolu yoxdu?

– Yaxşı sistemlərdə ləyaqətli yaşayıb inkişaf eləmək daha rahat olur. Çətin sistemlərdə bu, çox çətin olur. Amma ləyaqətli yaşayıb-yaşamamaq – hər bir insanın öz seçimidi. Və imanlı insana Qiyamətdə veriləcək mühüm suallardan biri budu: Allah sizi hürr yaradıb, azad yaradıb, ləyaqətli yaradıb, bəs siz bu nemətlə necə davrandınız?

– Yaxşı sondu. Təşəkkür eləyirəm.

635x100

Şərhlər

Kohne 2019-05-25 11:06:29

Islam dunyasi varki? Ela.Duz.

NURəddin 2019-05-25 11:06:29

MÜƏLLİFƏ VƏ MÜSAHİBƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM.Və diqqətlərinə kiçik bir qeydimi də çatdırmaq istəyirəm.Təkcə alim elm öyrənərkən deyil, hətta rəssam rəsm çəkərkən, xanəndə ürəkdən muğamat oxuyarkən də YARADANA ibadət etmiş olur.Çünki bu məqamlarda araya ilahi bir iletişim qoşulur.

Son yazılar


Новости

Обзор на EPOS GTW 270 Hybrid

Они доступны только в этой цветовой гамме из оружейного металла. Обновление 22 апреля, 10:03 утра по восточному времени: EPOS выпустила обновление прошивки для GTW 270, доступного через программное обеспечение Gaming Suite на ПК, которое обеспечивает одновременное Bluetooth и беспроводное подключение к его ключу USB —C. Вы можете переключаться между режимами, нажав кнопку на ключ. Компания говорит, что теперь он доступен. Гибридные наушники GTW 270 стоимостью 199 долларов от аудиокомпании EPOS, насколько мне известно, являются первыми по — настоящему беспроводными наушниками, созданными для игр, но сами наушники не являются самой большой точкой продаж. Приемник Bluetooth USB-C, который поставляется с наушниками, получает это различие. Он намного компактнее, чем стандартные USB-ключи размером с флэш-накопитель, входящие в комплект многих гарнитур. Он также более способен работать с кодеком aptX low latency (aptX LL), который обеспечивает хорошее звучание звука без заметной задержки. Используя приемник, гибрид GTW 270 может быть особенно хорош для быстро развивающихся игр, где звуковые сигналы имеют значение для успеха; но на самом деле, это приятно иметь для любого названия. Однако есть одна проблема: микрофоны не работают, когда вы слушаете звук через приемник USB-C. (Однако встроенные микрофоны наушников работают, когда они подключены к устройству через Bluetooth.) Гибрид EPOS GTW 270 Вот звезда шоу. Это больше зависит от технических ограничений aptX, чем от принятия решений EPOS. Чтобы определить приоритет полосы пропускания для качества звука и быстродействия, при прослушивании с помощью ключа USB-C активен только канал воспроизведения. Это потенциальный разрыв сделки для некоторых геймеров, которые, возможно, захотят перейти в голосовой чат с друзьями на своих консолях. Но к чести EPOS, задержка между ключом и наушниками действительно кажется несуществующей. Эти бутоны цвета оружейного металла имеют простой, сдержанный дизайн, чтобы они не слишком высовывались из вашего уха. Они не слишком тяжелые, и посадка удобная, благодаря сменным силиконовым ушным наконечникам, которые помогают получить хорошую герметичность в ухе. Что касается элементов управления, у них есть только одна многофункциональная кнопка, которая обрабатывает приостановку и возобновление музыки, смену треков, а также прием телефонных звонков. Другими словами, без ключа USB-C они не являются чем-то особенным. (EPOS действительно делает версию за 169 долларов без ключа.) Для общего использования — например, для телефонных звонков или музыки — вы можете получить больше, потратив меньше, если посмотрите некоторые из вариантов в руководстве по покупке доступных беспроводных наушников моего коллеги Криса Уэлча. НАШ ОБЗОР ГИБРИДА GTW 270 7 ИЗ 10 Плюсы Незаметная задержка при подключении к ключу USB-C Сменные силиконовые наконечники для комфорта и звукоизоляции Совместимость с несколькими устройствами Минусы Микрофоны не работают при подключении через USB-C Чехол для зарядки, подверженный царапинам Они легки в использовании по цене За пределами игр эти наушники можно использовать, как и любой другой беспроводной набор, для подключения к телефону, планшету или ноутбуку через Bluetooth. Они поддерживают Bluetooth 5.1 (с кодеком SBC или aptX, в зависимости от устройства, к которому вы подключаетесь) для музыки, видео, игр и телефонных звонков, и EPOS говорит, что вы можете сопрягать их с восемью устройствами. Сопряжение выполняется, удерживая нажатой кнопку на корпусе зарядки. Гибрид EPOS GTW 270 Единственная кнопка гибрида GTW 270 находится на левом наушнике. Говоря о зарядном чехле: он имеет цельнометаллическую конструкцию, которую, к сожалению, очень легко поцарапать. Он заряжается через USB-C; при полной зарядке EPOS говорит, что он может обеспечить до 15 часов дополнительного времени автономной работы наушников. В течение рассматриваемого периода гибридные наушники GTW 270 достигли пятичасовой отметки времени автономной работы, что соответствует заявлениям компании. И если вы тот, кто время от времени совершает потную пробежку или просто не хочет попасть под дождь, они водонепроницаемы по стандарту IPX5. Я провел последние несколько недель, используя наушники, чтобы играть в игры поочередно на моем PS5, моем коммутаторе и моем рабочем ноутбуке несколько раз в день. (Если вам интересно, в комплект поставки входит адаптер, который позволяет подключить ключ к устройству с портами USB Type-A.) Гибрид GTW 270 работает как любая беспроводная игровая гарнитура, но действительно беспроводной форм - фактор имеет некоторые очевидные преимущества. Мне нравится, что они позволяют мне свободно передвигаться по проводам, и их использование не изолирует меня (или не портит мои волосы), как громоздкие банки для ушей. Приемник предварительно соединен с бутонами, и они подключаются почти мгновенно. Гибрид EPOS GTW 270 Каждый наушник заряжается через контактные точки, а светодиоды показывают оставшееся время автономной работы. Мне также нравится удобство использования только правого наушника (правый управляет передачей Bluetooth, поэтому прослушивание только через левый наушник не работает), поэтому я могу держать ухо доступным для прослушивания отправленных пакетов. Это, конечно, не является чем-то новым для людей, которые уже используют действительно беспроводные наушники. Это просто кажется новым, чтобы испытать эту свободу с игровой гарнитурой. В течение отчетного периода я попробовал римейк "Души демона", "Бог войны" 2018 года, "Приключения в кольце" и "Призрак Цусимы", а также несколько других игр. Хотя у них нет самой широкой звуковой сцены или самого четкого частотного разделения, которое я слышал для прослушивания музыки, они сияют игровым звуком — в частности, эффектами объемного звучания и доставкой басов. Общее качество звука не является взрывоопасным, и есть предел тому, насколько захватывающими могут быть эффекты объемного звучания, учитывая небольшие драйверы наушников. Но звук не слишком скомпрометирован. Если вы не хардкорный геймер, которому нужно услышать каждую деталь в кристально чистой презентации, они, скорее всего, подойдут вам. Гибрид EPOS GTW 270 Они великолепно работают как с PS5, так и с коммутатором. Для расширения совместимости в комплект поставки входит адаптер USB-C-USB Type-A. Гибрид GTW 270 был бы очень близок к идеалу, если бы микрофоны работали при подключении с помощью ключа USB-C. Увы, это не так, поэтому использование ключа будет практически бесполезно для тех, кто часто играет в многопользовательские игры с друзьями. (Это немного другая история, если вы играете в много однопользовательских игр и не возражаете против отсутствия микрофона для игр.) Поскольку наушники не так уж полезны для игр без ключа, это означает, что вы идете на большой компромисс, и это тот, который ни одна из лучших игровых гарнитур, которые я тестировал (большинство из которых дешевле, чем это), не просит вас сделать. Это твой выбор. Часы OnePlus - это первые умные часы от OnePlus. Он стоит всего 159 долларов и длится до двух недель между зарядками, но он также делает намного меньше, чем конкурирующие умные часы от Samsung, Fossil, Apple и других. https://www.theverge.com/22241197/epos-gtw-270-hybrid-truly-wireless-earbuds-usb-c-gaming-bluetooth

Лучший Chromebook 2021 Lenovo Chromebook Duet

Лучший Chromebook 2021 Lenovo Chromebook Duet Lenovo Chromebook Duet-это впечатляющее конвертируемое устройство за 279 долларов. Часть руководства Verge по Chrome OS и Chromebook Дуэт Chromebook от Lenovo далек от безупречности. Но когда вы оцениваете устройство, которое начинается с 279 долларов, вопрос не в том, “Является ли это идеальным устройством”, а в том, “Лучше ли это, чем другие вещи, которые вы можете получить за эту цену” Chromebook в этом ценовом диапазоне, как правило, неуклюж и дешев, как Chromebook 14 от HP или Chromebook x360 12b. Если вам нужна альтернатива Windows, вы смотрите на самый нижний конец линий Acer Aspire или Acer Swift или другие чрезвычайно простые варианты, такие как Motile 14. И, конечно, есть iPad начального уровня и другие базовые планшеты Android, но они не поставляются с клавиатурой. Lenovo, безусловно, срезала некоторые углы, чтобы сократить дуэт Chromebook до этой ценовой точки. И поскольку я работаю профессиональным ворчуном, я буду ворчать. Но в конце дня они чувствуют себя как срезанные углы — не как серьезные ошибки, которые значительно затрудняют работу устройства. И после нескольких дней использования дуэта в качестве основного драйвера я чувствую себя комфортно, говоря, что он гораздо больше похож на Surface Go с некоторыми уступками, чем на ультрабюджетный ПК. НАШ ОБЗОР Duet Chromebook ОТ LENOVO 8,5 ИЗ 10 Плюсы Ультра портативный 11-часовое время автономной работы В комплекте клавиатура и подставка для ног Вы не можете превзойти цену Минусы Тесная клавиатура и тачпад Только один порт (и это не разъем для наушников) Не хватает лошадиных сил для серьезной многозадачности По сравнению с последними iPad или более дорогими хромбуками, такими как Pixelbook Go, Chromebook Duet имеет значительные недостатки. Но эти устройства являются шагом вверх в цене (особенно если вы включаете крышки клавиатуры). Если вы ищете кабриолет в диапазоне ниже 300 долларов, у которого есть нога в обеих дверях, дуэт-лучшее, что вы найдете. Базовая модель Chromebook Duet имеет 4 ГБ оперативной памяти и 64 ГБ памяти. В стоимость входит клавиатура и подставка, чего не скажешь о Surface Go или любой другой модели iPad. Я протестировал версию за 299 долларов, которая имеет тот же процессор и оперативную память, но 128 ГБ памяти. Двадцать долларов — это не огромная разница, поэтому я рекомендую вам пойти на дополнительное хранилище, если вы можете себе это позволить-64G быстро заполнится, если вы планируете загружать много приложений, видео или других носителей. Дуэт Lenovo Chromebook Лучшие ноутбуки 2020 Lenovo Chromebook Duet Легко изменить угол наклона экрана. Помимо его головокружительной цены, главное, что нужно знать об этом Chromebook,-это то, что он маленький. При 10,1 дюйма это типичный размер для планшета, но если вы пытаетесь использовать его так, как вы использовали бы рабочий ноутбук (например, с десятками вкладок и окон рядом), все становится тесным. Я смог написать весь этот обзор на дуэте, но возвращение к 13-дюймовому 32-дюймовому экрану на моем персональном компьютере казалось совершенно новым миром. Дисплей действительно имеет соотношение сторон 1610, что я ценю, и если вы привыкли использовать 169 панелей, вы заметите дополнительное вертикальное пространство. Я все еще чувствую себя немного менее стесненным на 13-дюймовом экране 169, но это близко. Как следствие, съемная клавиатура также крошечная. Большинство клавиш не страшны для нажатия; на самом деле они немного больше, чем клавиши Surface Go, с шагом около 1,3 мм. К тесной настройке потребовалось некоторое время, чтобы привыкнуть, но после дня или около того использования устройства я смог достичь своей обычной скорости набора текста (около 130 слов в минуту). Однако Lenovo пришлось пойти на компромисс с клавишами на окраине колоды (tab, backspace, enter, двоеточие, апостроф, тире и т. Д.). Они крошечные (чуть более половины размера буквенных клавиш), и их нажатие было рутиной. Даже после использования устройства в течение нескольких дней я все еще правильно нажимал backspace примерно в 75 процентах случаев — я не могу сказать вам, сколько раз я вместо этого хлопал знаком равенства. Точно так же я очень часто нажимал enter, когда хотел нажать соседнюю клавишу апострофа. Нажатие на тире, которое находится слева от клавиши "равно", было похоже на сценарий "иголка в стоге сена", и я инстинктивно избегал использования тире в своем письме. Я предполагаю, что вы привыкнете ко всему этому, если купите Дуэт, но ожидайте крутой кривой обучения. ТЕХНИЧЕСКИЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ LENOVO CHROMEBOOK DUET (В СООТВЕТСТВИИ С ОБЗОРОМ) MediaTek Helio P60T 4 ГБ ОПЕРАТИВНОЙ ПАМЯТИ 128 ГБ памяти 10,1-дюймовый дисплей (1920 x 1200) батарея емкостью 7000 мАч (27 Вт * ч) Адаптер 10 Вт Два динамика Два цифровых микрофона Один порт USB-C Вы не будете шокированы, узнав, что тачпад также небольшой-3,4 х 1,9 дюйма. Он прекрасно себя чувствует и грамотно прокручивается (хотя у меня маленькие руки). У меня были некоторые проблемы с щелчком и перетаскиванием (я часто прибегал к этому на сенсорном экране), и щелчки двумя пальцами иногда регистрировались как обычные щелчки. Кроме того, когда клавиатура неровно лежала у меня на коленях, она иногда поворачивалась в положение, когда кликер перестал работать (болезнь, с которой вы будете знакомы, если раньше использовали дешевые чехлы для клавиатуры). Если вы предпочитаете использовать экран, дуэт также совместим со стилусами USI. Если вы надеялись подключить кучу периферийных устройств вместо прилагаемой клавиатуры, убедитесь, что у вас есть разветвители и ключи на буксире. Дуэт имеет всего один порт USB-C, который будет занят всякий раз, когда устройство заряжается. Было бы неплохо иметь хотя бы аудиоразъем, хотя Lenovo включает в себя ключ для наушников. (Пока мы составляем списки пожеланий, будет приветствоваться еще один порт USB-C, чтобы мы могли подключить мышь во время зарядки). Дуэт Lenovo Chromebook Дуэт включает в себя подставку и клавиатуру. Дуэт Lenovo Chromebook. Снаружи на экране был сильный яркий свет. Однако при такой цене я не рассматриваю тесную периферию как ошибку со стороны Lenovo; это компромисс, который вы делаете. В обмен вы получаете довольно компактное и портативное устройство. Один только планшет весит 0,99 фунта (449g), а с клавиатурой и подставкой для ног он составляет всего 2,03 фунта (921g). И, несмотря на углы, которые были срезаны с помощью клавиатуры и тачпада, ни одна часть дуэта не выглядит и не кажется дешевой. Сам планшет изготовлен из алюминиевого сплава, который прочен и приятно держать. Обложка сделана из шикарной серой ткани — в закрытом состоянии она выглядит как классный блокнот. И клавиатура, и подставка надежно оставались на месте, пока я пользовался устройством. Дуэту действительно не хватает двухкомпонентного магнитного механизма, который Surface Go использует для удержания обеих крышек на месте, что означает, что клавиатура имеет тенденцию скользить, когда ноутбук закрыт. Опять же, углы. Еще одна область, где дуэт пробивает выше своей весовой категории срок службы батареи. Lenovo утверждает, что 10 часов; Я приблизился к 11 с половиной, запустив устройство через свою типичную рабочую нагрузку вкладок Chrome и приложений, включая Gmail, Twitter, Slack, Asana, Facebook, Документы и листы, а также случайный вызов масштабирования и потоковую передачу Spotify, с экраном средней яркости. В тот день, когда я использовал только Chrome, я получил чуть больше 12. (Lenovo, однако, экономила на зарядном устройстве; включенный в комплект 10 Вт USB-C кирпич только увеличил мощность устройства на 24 процента за час.) Есть четкое (по крайней мере, частичное) объяснение этому результату-процессор низкого класса. Lenovo использует восьмиядерный процессор MediaTek Helio P60T с частотой 2,0 ГГц. По мощности он ближе к бюджетному процессору смартфона Snapdragon, чем чипы Intel, которые вы найдете в хороших хромбуках. Учитывая это, выступление Дуэта было на удивление достойным. Если вы просматриваете несколько вкладок, транслируете Netflix или запускаете одно или два приложения, у вас не должно возникнуть проблем. Я даже смог запустить ежедневную дозу от восьми до 12 вкладок Chrome и от шести до восьми приложений для Android без особых проблем. Docs и Spotify разбились один или два раза, но это не было серьезной проблемой. Было почти невозможно сделать что-либо еще во время вызова масштабирования (хотя это может быть скрытым благословением для моих коллег). Я также запустил дуэт в течение дня использования только Chrome, и все начало замедляться примерно на 15 вкладках. Но опять же, тяжелая многозадачность-это не то, для чего предназначено это устройство (и 4 ГБ оперативной памяти, вероятно, является таким же ограничивающим фактором, как и процессор). СОГЛАСИТЕСЬ ПРОДОЛЖИТЬ ДУЭТ LENOVO CHROMEBOOK Теперь каждое интеллектуальное устройство требует, чтобы вы согласились с рядом условий и положений, прежде чем сможете его использовать, — контрактов, которые на самом деле никто не читает. Мы не можем прочитать и проанализировать каждое из этих соглашений. Но мы начали подсчитывать, сколько раз вам нужно нажать “согласиться” на использование устройств, когда мы их просматриваем, поскольку это соглашения, которые большинство людей не читают и определенно не могут вести переговоры. Чтобы использовать Lenovo Chromebook Duet, вы должны согласиться Подключение к Wi-Fi Условия предоставления услуг Chrome OS Синхронизация Chrome (перенос истории, закладок, паролей и других настроек из вашей учетной записи Google) Персонализированные сервисы Google Условия предоставления услуг Google Play Следующие соглашения являются необязательными Отправляйте диагностические данные и данные об использовании в Google Учетная запись Google Резервное копирование на Google Диск Разрешить приложениям и службам с разрешением на местоположение использовать местоположение вашего устройства Google Assistant voice match Пусть помощник покажет вам информацию, связанную с тем, что находится на вашем экране Подключение к телефону Android Итоговый подсчет пять обязательных соглашений и семь факультативных Говоря о зуме, дуэт имеет две камеры, включая 2-мегапиксельную переднюю стрелку и 8-мегапиксельную заднюю стрелку. Оба были на самом деле лучше, чем веб-камеры, которые я обычно вижу на ноутбуках. Мое лицо во время видеозвонков было четким и не особенно размытым, а камера заднего вида не делает невероятных фотографий, но прекрасно подойдет, если вам нужно сделать снимок ваших заметок или слайда PowerPoint. Двойные динамики (расположенные в верхней панели) обеспечивали удивительно хорошо сбалансированный звук, который был четким при более высокой громкости. Они не становятся такими громкими, как многие полноразмерные ноутбуки-это понятно, учитывая их размер, но это еще одна причина, по которой на этой штуке действительно должен быть разъем для наушников. Игра также была хорошим опытом. Перелистывание Легенд и Легенд о монстрах иногда заикалось, но в целом было довольно гладким. Они также выглядели четко на экране 1920 x 1200. Дуэт даже хорошо поработал с фотоработами в Lightroom. Редактирование, как отдельных фотографий, так и пакетов, не было мгновенным, но и не было мучительно медленным; этот опыт был примерно на одном уровне со среднечастотными хромбуками на базе Intel, которые я тестировал в прошлом. (Панель немного тусклая для тех, кто занимается серьезной творческой работой; яркий свет был достаточно сильным, чтобы экран было трудно увидеть на открытом воздухе). Дуэт Lenovo Chromebook. Буквенные клавиши в порядке, но внешние-это борьба. Переходя к программному обеспечению, все, что нравится людям Chrome OS в Chrome OS, здесь. Дуэт загружается быстро, интерфейс прост, вы получаете автоматическое обновление фона каждые шесть недель, у вас есть доступ к вашим любимым приложениям для Android (включая Microsoft Office) через Google Play Store, а Google Assistant может отвечать на ваши запросы и составлять вам компанию. ОС хорошо интегрирована с остальной экосистемой Google, и есть множество симпатичных способов использовать ее с вашим телефоном Android. Дуэт поддерживает мгновенную привязку, что означает, что вы можете автоматически подключать его к соединению для передачи данных вашего телефона без необходимости возиться с горячими точками. Вы также используете Android для удаленного входа и выхода из Chromebook, если он находится поблизости. И вы можете использовать Click-to-Call для отправки контактных номеров из дуэта на свой телефон. Обычные предостережения Chrome OS также применимы; Приложения для Android являются хитом или промахом, причем некоторые из них хорошо оптимизированы для Chromebook, некоторые из них в порядке, но хуже, чем их браузерные эквиваленты, а некоторые (привет, Facebook Messenger) являются абсолютными катастрофами. По - прежнему гораздо сложнее загружать приложения, чем на Android. Как только вы поймете, какие приложения вы можете безопасно использовать и что вы должны хранить в Chrome, вы сможете отлично ориентироваться в операционной системе. Но если вы новичок в Chromebook, есть кривая обучения. ПРИМЕНЯЮТСЯ ОБЫЧНЫЕ ПРЕДОСТЕРЕЖЕНИЯ CHROME OS Самое интересное здесь то, что Google также внесла несколько изменений в Chrome OS, чтобы оптимизировать его для конвертируемого форм-фактора. Google говорит, что Duet-это первое устройство, которое когда-либо запускалось с версией Chrome, которая на самом деле оптимизирована для использования на планшетах. (RIP Pixel Slate). Существует три режима типа” Режим " (когда клавиатура подключена), режим просмотра (когда подставка открыта, а клавиатура отсоединена) и режим просмотра (когда это просто планшет). (Режим просмотра и режим просмотра, по сути, одинаковы, насколько я могу судить). Функция заголовка в режиме просмотра-это новая система навигации по жестам. Длинный свайп вверх отправляет вас на начальный экран, короткий свайп вверх вызывает полку приложений, проводя вверх и удерживая показывает все открытые окна приложений. Проведите пальцем вверх, удерживайте и перетащите окно в одну сторону, чтобы разделить дисплей; проведите пальцем вправо, чтобы вернуться к предыдущему экрану. Я бы не сказал, что эти жесты были обязательно плавными — по крайней мере, по сравнению с тем, что вы увидите на iPad. Но это начало системы, которая, как я вижу, в будущем станет довольно отшлифованной, и они действительно немного упростили просмотр в режиме планшета. Ничто в дуэте Chromebook не идеально; Я мог бы весь день придираться к различным неоптимальным качествам клавиатуры, тачпада, производительности или экрана. Но Дуэт не пытается быть идеальным. Он не предназначен для опытных пользователей и не предназначен для тяжелой многозадачности. Имея это в виду, это самое близкое к совершенству, что я когда-либо видел с ноутбука-планшета за 300 долларов. Если вы ищете забавное устройство для детей, которое также может справляться с работой на дому, или портативный 2-в-1 для просмотра Netflix и отправки электронной почты на ходу, дуэт должен отлично работать. Это солидный хромбук среднего уровня 2-в-1, который не может быть таким дешевым, как сейчас. https://www.theverge.com/21262694/lenovo-chromebook-duet-review-tablet-chromebook-chrome-os-price