AZAL BİLETLƏRİN QİYMƏTİNİ XEYLİ ENDİRDİ, AMMA... - Qiymət CƏDVƏLİ

Azərbaycan Hava Yolları aviabiletlərin qiymətinin endirilməsi məsələsinə aydınlıq gətirib. AZAL-dan ANS PRESS-ə verilən məlumata görə, prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2015-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında aviabiletlərin qiymətlərinə yenidən baxılması və azaldılması ilə bağlı konkret tapşırıq verib.

- Bakı-Moskva-Bakı reysi üzrə aviabiletlərin qiyməti 406 avrodan 321 avroya (85 avro və ya 21% ucuz), - Bakı-İstanbul-Bakı marşrutu üzrə 277 avrodan 219 avroya (58 avro və ya 21% ucuz), - Bakı-Dubay-Bakı reysi üzrə 272 avrodan 216 avroya (56 avro və ya 21% ucuz) endiriləcək. Aviabiletlərin qiymətlərinin aşağı salınmasından sonra Bakı-Roma-Bakı reysi üzrə biletlərin qiymətində 112 avro (22%), Bakı-Lvov-Bakı üzrə 141 avro (30%), Bakı-Pekin-Bakı marşrutu üzrə 116 avro (23%), Bakı-Nyu-York-Bakı marşrutu üzrə 158 avro (21%) və s. endirim tətbiq olunacaq. Ən aşağı qiymət sinfi üzrə yerlərin sayı artırılaraq, biznes-klassdan başqa digər bütün yerlərin 30%-dən az deyil və təyyarənin tipindən asılı olaraq, 32-61 arasında dəyişir. Məsələn, Bakıdan Tehrana, Aktauya, Kazana və s. uçan təyyarələrdə ən aşağı qiymət sinfi üzrə yerlərin sayı 32-dirsə, Pekin, London, Sankt-Peterburq, Moskva, Antaliya, Bodrum, İzmir və Dalamanda 48, İstanbul reysində 53, Nyu-York reysində isə 61-dir və s. Bundan başqa, AZAL daha çox tələbatın olduğu 4 marşrut üzrə aşağı büdcəli sərnişindaşıma xəttləri (“lou-kost”) təcrübəsinin tətbiqinə başlamışdır. Belə ki, bu ilin avqust ayından etibarən Bakı-Antalya-Bakı reysi üzrə həftədə 3 dəfə, sentyabrdan başlayaraq Bakı-İstanbul-Bakı reysi üzrə hər gün 1 uçuş, oktyabrdan başlayaraq hər gün Bakı-Moskva-Bakı istiqaməti üzrə 2 uçuş, Bakı-Dubay-Bakı reysi üzrə bir uçuş həyata keçiriləcək. Yeni reyslərin başlama tarixinin müxtəlif olması aviaxətlərə xidmət göstərilməsi üçün xarici hava limanları ilə müqavilələrin imzalanması və uçuş icazələrinin alınması ilə əlaqədardır. Standart “lou-kost” modelindən fərqli olaraq AZAL-ın “lou-kost” xətlərinin özəl üstünlükləri var. Qeydiyyat zamanı biletlərdə konkret yerlər göstəriləcək və təyyarənin salonunda yer seçimi üçün əlavə ödənişin alınmayacaq. Uçuşlar "Embraer" təyyarələri ilə həyata keçiriləcək. Qeyd etmək lazımdır ki, bu təyyarənin salonundakı bütün yerlər eyni rahatlığa malikdir. Bu istiqamətlər üzrə aviabiletlərin qiyməti (bütün rüsumlar daxil olmaqla) sabit olacaq və bir tərəfə 99 avro təşkil edəcək. Bu isə o deməkdir ki, 99 avro ödəyən sərnişin əl yükü ilə birgə nəzərdə tutulan istiqamətlərə uça biləcəkdir. Sərnişinlər hər bir baqaj üçün əvvəllər bəyan edildiyi kimi 50 manat deyil, 25 avro ödəyəcəklər. AZAL-ın bütün reyslərinə biletləri on-line rejimində (www.azal.az) bronlaşdırmaq və əldə etmək mümkün olacaq. Bu isə, sərnişinlərə hansı istiqamətə hansı növ biletin mövcudluğu və qiymətləri barədə müfəssəl məlumat əldə etmək və aviabilet satışı agentlərinə komissiya haqqı ödəmədən birbaşa və ucuz bilet almaq imkanı yaradır. Qeyd edək ki, Bakı-Antalya aşağı büdcəli reyslərə biletlərin satışına 24 iyulda başlanılmışdır və iki gün ərzində 7 avqust reysinə bütün biletlər satılıb. Yuxarıda qeyd olunanlardan göründüyü kimi, aviaxidmətlərdən istifadə etmək istəyənlər üçün geniş seçim imkanları yaradılıb. Bundan başqa, AZAL-ın əksər marşrutları üzrə Turkish Airlines, Aeroflot, Sibir, Flydubai, Ukrayna Beynəlxalq Hava Yolları, Qatar Airways, Air Astana, British Airways, Lufthansa, Belavia və digər rəqib xarici aviaşirkətlər uçuşlar həyata keçirir. Heydər Əliyev Hava Limanında bütün aviaşirkətlər üçün, eləcə də lou-kosterlər üçün bərabər imkanlar yaradılmışdır. Macarıstanın “WizzAir” şirkətinə gəldikdə, onlara cari ildən mütəmadi reyslərin bərpası üçün 3 il müddətinə xüsusi, güzəştli şərtlər təklif edilib. Hazırda Macarıstan tərəfinin cavabı gözlənilir. Bundan başqa, Azərbaycanın bütün hava limanlarında xarici şirkətlər tərəfindən 3-cü ölkələrə (tranzit) uçuşların həyata keçirilməsi üçün imkan yaradılıb. Daha aydın müqayisə üçün AZAL-ın beynəlxalq uçuşları üzrə aviabiletlərinin yeni qiymətləri barədə ətraflı məlumat aşağıda verilmiş cədvəldə göstərilib. "Azərbaycan Hava Yolları"-nın reyslərinə biletlərin ən aşağı qiymətləri

“Azərbaycan Hava Yolları (AZAL) QSC-nin təyyarə biletlərinin ən aşağı qiymətlərini təxminən 20 faiz azaltması barədə verdiyi açıqlama müştərilərin ümidləri tam doğrultmadı”. Bu sözləri ANS PRESS-in əməkdaşı ilə söhbətində iqtisadçı alim, İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin rəhbəri Vüqar Bayramov bildirib.

Onun sözlərinə görə, AZAL təyyarə biletlərini ən azı 40 faiz ucuzlaşdıra bilər. “Şirkətin sərnişin daşımaya çəkdiyi xərclər başqa aviaşirkətlərlə müqayisədə çox aşağıdır. AZAL yanacağı ucuz qiymətlərlə alır, tikinti və infrastruktur xərcləri üçün dövlətdən subsidiyalar alır. Təyyarələri dövlət vəsaiti ilə əldə edir. Belə olan halda şirkət niyə tam bazar şərtləri ilə işləyən avia şirkətlərdən daha baha qiymətə bilet satır?” - deyə iqtisadçı alim vurğulayır.

Vüqar Bayramov AZAL-ın bu günkü açıqlamasından misal gətirərək İstanbula biletlərin qiymətinin 277 avrodan 219 avroya salınmasını Türk Hava Yollarının ən aşağı qiyməti ilə müqayisə edir: “Tam bazar şərtləri ilə işləyən, avia benzini xeyli baha alan Türk Hava Yolları Tiflisə səfəri 170 avroya təşkil edir”.

Bu məsələ iyulun 13-də Nazirlər Kabinetinin 2015-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr edilmiş iclasda dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən də kəskin tənqid edilmişdi: “Aviabiletlərin qiyməti bəzi hallarda süni şəkildə qaldırılır. Sual olunur: nəyə görə? Nə üçün?.. Azərbaycan yanacağı xaricdən almır, özü istehsal edir. Başqa ölkələrə nisbətən ağ neft ucuz qiymətə verilir axı! AZAL dövlət tərəfindən böyük subsidiyalar alır. Bütün təyyarələr dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına alınır, bütün aeroportlar dövlət hesabına tikilir, bütün şərait dövlət hesabına yaradılır. Nəyə görə biletlərin qiyməti başqa ölkələrə, şəhərlərə nisbətən baha olmalıdır? Nə üçün?”.

Vüqar Bayramov problemin AZAL-ın sərnişin daşımadan kənar xərclərinin böyük olması ilə izah edir: “AZAL-ın inzibati xərcləri həddindən yüksəkdir. Şişirdilmiş aparat, şişirdilmiş qiymətlər və s. sərnişin başına düşən xərcləri artırır. Yəni inzibati idarəetmədə işləyənləri sayının pilotların və xidmət sektorunda işləyənlərin sayına nisbəti beynəlxalq səviyyəyə uyğun olmalıdır. Amma belə görünür ki, bu nisbət AZAL-da dəfələrlə yüksəkdir ki, ucuz qiymətə aldığı yanacaqla, pulsuz əldə etdiyi təyyarələrlə və infrastrukturla belə, başqa şirkətlərlə rəqabət apara bilmir”.

AZAL-ın bu rəqabətdə uduzduğu göz qabağındadır. Hər gün Azərbaycandan yüzlərlə sərninşin Gürcüstana gedərək Tiflis hava limanından dünyanın müxtəlif şəhərlərinə uçurlar. Adambaşına qiymət fərqi 100 avrodan 250 avroya qədər olduğundan cütlüklər bəzən bu səfərlə 500 avroya qədər pula qənaət etmiş olurlar. Beləliklə, dövlətin AZAL-ı güclü və rentabelli, həmçinin rəqabət qabiliyyətli şirkətə çevirmək üçün xərclənən dövlət vəsaitləri istənilən nəticəni vermədən havaya sovrulur.

Türk Hava Yolları hər gün Tiflisə 4 reys təşkil edir

Bu mənzərə Azərbaycanın dövlətə bağlı biznes qurumlarının əksəriyyətində müşahidə edilir. Nazirliklərdə və digər dövlət idarələrində aparılan islahatlar dövlətə bağlı biznes qurumlarına qədər enə bilmir. Bu qurumlarda tanışlıqla işə düzələrək gününü sosial şəbəkələrdə keçirən minlərlə işçi var. Yüksək maaşlı bu idarə işçiləri dövlət şirkətlərinin xərclərini artırır.

Məsələ bundadır ki, aradan 25 il keçməsinə baxmayaraq, bu şirkətlər sovet irsindən xilas ola bilməyiblər. Sovet standartlarına görə, hər bir müəsisənin ümumi işçi sayının 25 faizi mühəndis-texniki işçilər (MTİ) olmalı idi. Qərbdə isə həmin illərdə bu rəqəm 7 faizdən yuxarı deyildi. O illərdə bazar iqtisadiyyatına keçən dövlət müəssisələri daha çevik menecer qrupu təmin etməklə rentabelliyi yüksəltməli idilər. Təəssüf ki, müstəqillik illərində Azərbaycanın dövlətə məxsus biznes qurumlarında MTİ heyətinin payı getdikcə şişməyə başladı. Hazırda kim bilir, bəlkə də, bu pay 40-50 faizə qədər artıb. Dövlətə məxsus biznes şirkətləri bu barədə məlumatları açıqlamağı sevmirlər. AZAL-ın timsalında indi uçuşda və xidmətdə çalışan hər bir sadə işçinin başının üzərində bir nəfər inzibatçı olduğunu ehtimal etmək olar. Bu isə təbii ki, biletlərin qiymətini xeyli bahalaşdırır.

Vüqar Bayramov bu problemi həll etmək üçün AZAL-da ciddi islahatlar aparmağı məsləhət görür: “Düşünürəm ki, AZAL-ın səhmlərinin 49 faizi hərraca çıxarılaraq özəlləşdirilməlidir. Qalan 51 faiz isə strateji məqsədlərlə dövlətin əlində qalmalıdır. Həmin 49 faiz payı alan şirkətlər AZAL-ın işinə nəzarət edərək lazımsız xərclərin qarşısını ala bilər”.