CƏBHƏDƏN CƏBHƏYƏ...

Bəzən Birinci Qarabağ savaşı ilə İkinci Qarabağ savaşı müqayisə edilir və üstünlük bir qayda olaraq, İkinci Qarabağ savaşına verilir. Unutmaq olmaz ki, İkinci Qarabağ savaşında xalqı vahid ordu şəklində birləşdirən şəxsiyyət-Ali Baş Komandan var idi. Xalqın, dövlətin və ordunun vəhdəti düşməni “Dəmir yumruq” altında əzərək, onları məqlubiyyətlə barışmağa məcbur etdi. Birinci Qarabağ savaşında isə vahid komandanlıq və xalqı birləşdirən iradəli liderin olmaması ilə yanaşı, o dövrdə savaşın əvvəlində Qarabağa yardım etmək imkanı müxtəlif vasitələrlə məhdudlaşdırılırdı. Başqa sözlə, xalq həmin xalqdır, rəhbər həmin rəhbər deyildir (“Qılınc həmin qılıncdır, qol həmin qol deyil”).

Bir məsələni də qeyd etmək yerinə düşərdi. 44 günlük müharibədə döyüşə atılan gənc övladlarımız torpaqlarımızı azad etmək üçün öz canlarını qurban verərək xalqımızın qəhrəmanlıq salnaməsinin daha bir qızıl səhifəsini yazdılar. Bu döyüşlər zamanı hər bir şəhid xəbəri bizi nə qədər kədərləndirib sarsıtsa da, azad edilmiş hər qarış Vətən torpağı bu kədərimizi sevinc və qürur göz yaşlarıyla əvəzləyirdi. İndi bu savaşın qaliblərinə, qazilərimizə, şəhid ailələrinə dövlət səviyyəsində diqqət və qayğı göstərilir. Lakin o zaman Birinci Qarabağ savaşında haqq etdikləri hörmət və ehtiramdan, dövlət qayğısından məhrum olan, məmur özbaşınalığına tuş gələn şəhid ailələri, qazilərimiz də var idi. Zaman keçsə də, bu gün onları da minnətdarlıq hissi ilə yad edir, öz ehtiramımızı bildiririk. Belə qazilərimizdən biri də təqaüddə olan ədliyyə müşaviri Yusif Ağayevdir.

Ağayev Yusif Şükür oğlu - 15 iyun 1963-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuş, 1970-ci ildə 251 saylı orta məktəbin 1-ci sinfinə daxil olmuş, 1979-cu ildə tanınmış mütəxəssis olan atası Şükür Ağayevin iş yerini dəyişməsi ilə əlaqədar Qazaxıstana köçmüş və 1980-ci ildə Alma Ata şəhərində orta məktəbi qızıl medalla bitirib, Qazaxıstan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub, 1985-ci ildə həmin fakültəni müvəffəqiyyətlə bitirərək, hüquqşünas ixtisasına yiyələnmişdir. İki il Aturan vilayətində vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul olmuş, 1987-ci ilin iyul ayında Aturan vilayət prokurorluğunda istintaq idarəsinin prokuroru vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Onun iş qabiliyyətini, peşəkarlığını, intellektual səviyyəsini, rus və qazax dillərini mükəmməl bilməsini görən rəhbərlik irəli çəkir. 1991-ci ilin yanvar ayında Qazaxıstanın Manqistau vilayətinin prokurorunun köməkçisi təyin edilən Yusif Ağayevi daha yüksək vəzifələr gözlədiyi halda O, Vətənin harayına çatmağa qərar verir. Öz xahişi ilə Azərbaycana gəlir və1991-ci ilin mart ayında Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru yanında mühüm işlər üzrə müstəntiq vəzifəsinə təyin edilib, Şuşa şəhərində yerləşən DİN, MTN və Baş Prokurorluğun birgə təşkil etdiyi Vahid istintaq əməliyyat qrupuna ezam olunur.

1992-ci ilin may ayında könüllü olaraq Azərbaycan Respublikasının silahlı qüvvələrinə qatılmış, 839-saylı hərbi hissənin kəşfiyyat komandiri vəzifəsinə təyin edilmiş, 28 iyun 1992-ci ildə Tuğ kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə ağır yaralanmışdır. 1992-ci ilin avqust ayında Qarabağ Qarnizonu hərbi prokuroru vəzifəsinə təyin edilib. 1993-cü ilin iyun ayının 26-da Ağdam rayonunun Boyəhmədli kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə ikinci dəfə ağır yaralanmışdır. 1996-cı ilin aprel ayında öz ərizəsinə əsasən Qarabağ hərbi prokuroru vəzifəsindən azad edilərək Tərtər rayon prokurorunun müavini vəzifəsinə təyin olunmuş, 1998-ci iln may ayından noyabr ayına kimi Tərtər rayon prokuroru vəzifəsini müvəqqəti icra etmiş, 25 noyabr 1998-ci ildə Tərtər rayon prokuroru vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2003-cü ilin noyabr ayında 5 illik konstitutsiya müddəti bitdiyinə görə vəzifəsindən azad edilib, 5 ilə yaxın sərəncamda saxlanılmışdır. 2008-ci ilin fevral ayında ərizəsinə əsasən əlilliyə görə pensiyaya çıxmışdır.

Müsahibələrin birində Yusif Ağayev deyir: ”Qarabağ bizim hər birimizin namusu, qeyrətidir... Ona xəyanət etmiş cinayətkarları boğazlayıb, müttəhimlər kürsüsündə əyləşdirmək naminə hər şeyə, hətta canımdan keçməyə də hazıram. Təki murdar niyyətlilərin ləpirlərini torpağımızdan qazıyıb ataq”.

Baş Prokuror İsmət Qayıbov Yusif Ağayevin iş qabiliyyətini, habelə Qazaxıstanda olarkən qaynar nöqtələrdə - Yeni Uzen, Oş və daha öncə Alma Atada baş verən hadisələrin təhqiqatında bilavasitə iştirak etməsini nəzərə alıb ən çətin və ağır işlərin istintaqını ona tapşırır.

Yusif Ağayev işə başladıqdan az müddət keçmiş - 13 may 1991-ci ildə DİN-nin əməkdaşları, Daxili Qoşunların əsgərləri və prokurorluq işçiləri Cəbrayıl rayonundan Hadrut istiqamətində hərəkət edərək pasport rejimini yoxlayır, separatçıları müəyyən edirdilər. Bu uğurlu əməliyyat nəticəsində faktiki olaraq əldən getmiş 14 kənddə Azərbaycan hakimiyyəti bərpa edildi. Baş prokuror İsmət Qayıbovun göstərişinə əsasən separatçıların müəyyən edilib, məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün yaradılmış istintaq-əməliyyat qrupuna Yusif Ağayev rəhbərlik edirdi. Bir çox separatçı ələ keçir, çoxlu silah-sursat tapılaraq götürülür. Həmin təmizləmə zamanı ələ keçən sepatçılardan Baxtaliyan Serji Surenoviç haqqında başlanmış cinayət işininin istintaqını Yusif Ağayev aparır. İstintaq taktikasının düzgün qurulması nəticəsində müqəssir şəxs törətdiyi cinayət əməlini etiraf etməli olur və gizlətdiyi xarici ölkədə istehsal olunmuş radiostansiyanın, hərbi radiostansiyalar üçün nəzərdə tutulmuş akkumlyatorların və çoxlu sayda döyüş sursatının yerini göstərməli olur. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin hökmü ilə S.Baxtaliyan məhkum edilir.

Pasport rejimi yoxlanarkən məlum oldu ki, Stepanakert şəhər partiya komitəsinin 2-ci katibi, Karlen adında məmur da Hadrutta saxlanılıb. Karlenlə hörmətlə davranılır və onun təşəbbüsü ilə Ermənistan Respublikasına köçmək istəyənlərdən ərizə alınır. Bir neçə gündən sonra Ağdam rayon prokuroru Zakir Məmmədov Yusifə zəng edir və rəhbərliyin tapşırığına əsasən Ağdama gəlməsi tapşırılır. Yusif Ağayev prokurorun kabinetinə girərkən Azərbaycan SSR Baş prokurorunun müavini Nikolay Pustoviti və SSRİ Baş Prokurorunun müavini, İstintaq İdarəsinin rəisi V.S. Qalkini görür. V. Qalkin əsəbi halda Yusifə müraciətlə deyir: “Sən nə üçün erməni xalqını evindən-eşiyindən edib, vətənlərindən qovursan? Səni həbs edəcəyəm”. Bu zaman Baş Prokuror İsmət Qayıbov gəlir və bir qədər gərgin keçən söhbətdən sonra onu V.Qalkinin əlindən qurtarır.

Qeyd: Həmin əməliyyatın keçirilməsində fəal iştirakına görə Yusif Ağayev Azərbaycan SSR DİN-nin 06 iyun 1991-cii il tarixli əmri ilə Fəxri Fərmanla təltif olunmuşdur.

1991-ci ilin noyabr ayının ortalarında Baş Prokurorluğun Dağlıq Qarabağ üzrə Vahid istintaq əməliyyat qrupunun rəhbəri, 3-cü dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri Şükür Rzayev separatçılar tərəfindən girov götürüldü. Baş prokuror İsmət Qayıbov hadisəni yerində araşdırmaq, Şükür Rzayevi əsirlikdən azad etmək məqsədi ilə Qarabağa, Xankəndinə gedərkən Yusif Ağayevi də özü ilə aparmışdı. 18 noyabr 1991-ci ildə İsmət müəllim Yusif Ağayevi xüsusi tapşırıqla Bakıya göndərir və 19 noyabrda məlum vertolyot qəzasında digər dövlət məmurları ilə birlikdə İsmət Qayıbov da şəhid olur...

28 yanvar 1992-ci ildə Ağdamdan Şuşaya hərəkət edən növbəti vertolyotun uçuşu zamanı faciə baş verdi. Belə ki, mülki əhalini daşıyan “Azal” konserninə məxsus 24137 bort nömrəli Mİ-8T vertolyotu ermənilər tərəfindən “Yer-Hava” tipli raketlə vuruldu.

Yanvarın 28-də Rusiya televiziyasının Birinci proqramında Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyi bəyanat verdi ki, saat 16:20-də Ağdam-Şuşa marşrutu üzrə hərəkət edən “Mİ-8T” vertolyotu erməni separatçıları tərəfindən vurulmuşdur. Həmçinin qeyd edilirdi ki, Xankəndindən açılan raket atəşi ilə vurulan vertolyotda uşaqlar da daxil olmaqla 30-dan çox sərnişin ölub. Çoxlu sayda uşaq və qadın ölümünə səbəb olan bu faciə erməni mətbuatı və rəsmiləri tərəfindən “qəza” adlandırılaraq beynəlxalq ictimaiyyəti aldatmaq istəyirdilər. Azərbaycan nümayəndəliyinin bəyanatından sonra Qarabağda yerləşən erməni qüvvələrinin baş qərargahı, dəstələrin komandirləri Qarabağda “Yer-Hava” tipli raket qurğusunun olmasını inkar etdilər.

Həmin hadisə ilə əlaqədar başlanmış cinayət işinin istintaqı Yusif Ağayevə tapşırılmışdı. Mütəxəssislərin iştirakı ilə hadisə yeri müayinə edilib, ekspertizalar təşkil edildi. Yusif Ağayev tezliklə istintaq-əməliyyat yolu ilə müəyyən etdi ki, 47 nəfərin ölümü ilə nəticələn faciə erməni faşistləri tərəfindən törədilmiş, raket 366-cı Alayın ərazisindən buraxılmışdır.

07.02.1992-də Rəhim Qazıyevin “Qarabağ özünü müdafiə batalyonu” Şuşaya gəlir. Gecə Məmmədov Emin adlı şəxs “AKM” markalı silahdan atəş açmaqla 10 nəfəri öldürür və çoxlu sayda döyüşçü yaralanır. Rəhim Qazıyevin cangüdəni Nofəl Kazımov cinayətkarı güllələyir. Həmin cinayət işinin istintaqı da Yusif Ağayevə tapşırılır. Yusif Ağayev istintaqın əvvəlindən bir çox çətinliklə rastlaşır. Rəhim Qazıyev yüngül yaralansa da müayinədən keçməkdən imtina edir. Və yaxud batalyonun snayperi Babayev Ramiz bir müddət sonra müdafiə naziri təyin edilən Rəhim Qazıyevin göstərişi ilə prokurorun sanksiyası olmadan 1 ay həbs edilir və onun həbsdən azad olunması zamanı Müdafiyə Nazirliyi və DİN əməkdaşları arasında silahlı toqquşmaya çevrilə biləcək gərginlik yaranır və.s.

Müstəntiqlik fəaliyyətini hüquqi müstəvidə həyata keçirən Yusif Ağayev bəzən əlinə silah almalı olurdu. 9 yanvar 1992-ci ildə Füzuli rayonunun Qaradağlı kəndində 6 nəfər azərbaycanlı ermənilər tərəfindən öldürülmüşdü. Hadisə yerinə gələn Yisif Ağayev ermənilərin aramsız atəşinə cavab olaraq “AKM” markalı silahdan atəş açmaqla ön xətdə döyüşür və bir heçə yaralının, həmçinin milis kapitanı Faiq Rəfiyevin meyidinin səngərdən çıxarılmasına nail olur. Sonra ratsiya ilə ermənilərlə əlaqə yaradaraq digər meyidlərin çıxarılmasını da təşkil edir.

Haşiyə: Yusif Ağayevin vətənpərvər insan kimi vəzifəsinə aid olmayan hərəkətlərindən çox danışmaq olar. Məlumdur ki, ermənilər Xocalıda qətliam törətməklə yanaşı coxlu sayda qadın və uşağı girov götürmüşdülər. 1992-ci ilin mart ayının əvvəllərində özünü rayon prokuroru kimi təqdim edən Yusif Ağayev və milis rəisi kimi təqdim edən MTN-nin Füzuli rayon şöbəsinin rəisi Fəxrəddin Həşimov bir qadın və uşağı erməni girovluğundan azad edib, Füzuli rayonuna gətirdilər. Füzuli rayon prokuroru rəhmətlik Eldar Məcidov Yusifin bu fədakarlığı barədə Baş Prokurorluğa təqdimat yazmışdı.

Bu, sirr deyil ki, çoxları Xocalı qətliamına kimi məsələnin sülh yolu ilə həllinə inanırdı. Lakin hadisələrin ən qaynar nöqtəsində olan, erməni faşizminin iç üzünü görən Yusif Ağayev həyəcan təbili çalırdı. Onun 14 fevral 1992-ci ildə “Ədalət” qəzetində dərc edilmiş müsahibəsində oxuyuruq: ”Doğrusu, labirintdən çıxmağın siyasi yolları üzərində düşünənlərimiz, gücə-güclə, türklər demişkən. “zora-zorla” cavab verməyin vacibliyini nədənsə unudurlar. Digər tərəfdən qüvvələrimizin pərakəndəliyi, respublika rəhbərlərinin astagəlliyi, çox vaxt isə yarımçıq tədbirləri ilə barışa bilmirəm.”

Erməni vəhşilikləri şoxalır, cinayət işlərinin sayı artırdı. Bütün prosessual qaydalara əməl etməklə aylarla istintaq apar ki, erməni müqəssirlərə qiyabi ittiham verib, nəticəsiz axtarış elan edəsən. Yusifin qəlbi buna dözə bilməzdi. Haqqında istintaq aparmaqla düşmənə layiqli cavab vermək olmazdı. Düşmənə əldə silah düşmən kimi cavab vermək lazımdır - deyirdi, müstəntiq Yusif Ağayev. Bu məqsədlə 1992-ci ilin aprel ayında Baş Prokuror Murad Babayevə ərizə ilə müraciət edərək döyüşən orduya - düşmənlə açıq mübarizə cəbhəsinə getdi Yusif.

28 iyun 1992-ci il tarixli əməliyyat təkcə döyüşçülərimizin qəhrəmanlığı, fədakarlığı, cəsarəti ilə deyil. həm də daxili düşmənlərin açıq-aşkar xəyanətinin dərəcəsinə görə tarixə düşən, yaddan çıxmayan hadisələrdəndir. Belə ki, ”N” saylı hərbi hissənin 2-ci batalyonu həmin gün saat 08.00 də Tuğ-Azıx kəndləri istiqamətində hücuma keçib, saat 20.00-a kimi Tuğ, Azıx və Başdağ kəndlərini erməni hərbi birləşmələrindən təmizləməli idi. Plana görə, hücumdan bir saat əvvəl Tuğ, Azıx istiqamətində yerləşən erməni döyüş mövqelərinə artilleriya və raket zərbələri endirilməli və bundan sonra hücum başlanmalı idi. Xəyanət nəticəsində həmin istiqamətə bir dənə də olsun top və raket atəşi açılmadı. Əksinə, guya qoşunlarımızın Edilli-Ağbulaq kəndləri istiqamətində hücum etməsi barədə yalnış məlumat əsasında 700-dən artıq raket zərbələri boş sahələrə endirildi.

Lakin bütün bunlara baxmayaraq, komandir Rasim İbrahimov batalyonu hücuma qaldırmış və artıq saat 10 radələrində 5 km irəliləyərək Tuğ kəndini yaxınlığındakı “Dırnabanabənd” deyilən əraziyə çatmışdılar. Hücum tank və toplarla mühafizə edilmədiyindən, qonşu hissələrin hücuma keçməməsindən istifadə edən düşmən bütün texnikasını batalyona tərəf yönəldərək hər tərəfdən atəş açmaqla döyüşçülərimizi mühasirəyə almışdı.

Ağır döyüşlərdə batalyon komandiri Rasim İbrahimov (Ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adına layiq görülmüşdür) ayağından ağır yaralanmışdı.

Həmin döyüşlə əlaqədar 07 iyul 1992-ci il tarixli 159 saylı vəsadətdən bir parçanı oxucuların nəzərinə çatdırıram: 

"“N” saylı hərbi hissənin komandiri, polkovnik İ.Qasımov cənablarına

Surəti: Füzuli Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı A.O.Mehdiyev cənablarına

“N”saylı hərbi hissənin bir qrup əsgər və zabitlərinin “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adına təqdim olunmasına dair.

... Bu qanlı vuruşmada Yusif Ağayevin komandir olduğu kəşfiyyat vzvodunun 13 nəfərdən ibarət heyəti yaralı komandir Rasim İbrahimovu döyüş meydanından çıxarmağa cəhd edərkən 3 nəfər döyüşçü şəhid olmuş, 7 nəfər isə ağır yaralanmışdır. Tək qalan Yusif Ağayev 40-a yaxın düşmən əhatəsində olsaa da, bir-birinin ardınca 4 ədəd F-1 markalı əl qumbarasını düşmən tərəfə atmaqla onlara böyük tələfat vermiş, mühasirəni yarıb çıxmış və aldığı kontuziyadan huşunu itirmişdir. Köməyə gələn döyüşçülər Yusif Ağayevi döyüş meydanından çıxarıb tibb məntəqəsinə gətirmişlər...”

Vəsadətdə daha sonra oxuyuruq: ”09.06.1992-ci ildə Y.Ş.Ağayevin hazırladığı plan üzrə kəşfiyyat vzvodu düşmənin Yuxarı Axullu kəndində yerləşən atəş nöqtələrini müəyyən edərək, məhv etmişdir...”

“16.05.1992-ci ildə Yusif Ağayev komandirlik etdiyi 20 nəfərdən ibarət dəstə ilə “Güngörməz”-ə hücum etmiş, 4 saatlıq vuruşmada özünü bacarıqlı, soyuqqanlı komandir, mərd və cəsur döyüşçü kimi göstərmişdir.”

Digər mərd və cəsur insanların qəhrəmanlığı göstərilməklə vəsadət aşağıdakı sözlərlə yekunlaşır: ”Ona görə də İbrahimov Rasim Səxavət oğluna, Mehdiyev Firudin Sovet oğluna, Hüseynov Saleh Balaca oğluna, Qarayev Sahib Əli oğluna ölümlərindən sonra, Ağayev Yusif Şükür oğluna, Heydərova Gülbar Heydər qızına, Süleymanov Cahid Cümşüd oğluna, Paşayev Fərmayıl Sabir oğluna, Nəsirov Tofiq Qamboy oğluna və Ağayev Eldar Əhməd oğluna “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi üçün respublika Prezidenti qarşısında vəsadət qaldırmanızı xahiş edirəm. “N” hərbi hissəsinin komandiri S.M.Əbilov”.

Yusif Ağayevin və Ağabala Quliyevin bacarıqlı döyüşçü olmalarını sübut edən daha bir sənədə diqqət yetirək:

“Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru M.K.Babayev yoldaşa

Hörmətli Murad Babayev!” sözləri ilə başlayan məktubda Ağabala Quliyev və Yusif Ağayevin cəbhədə göstərdikləri şücaətlər sadalanır və sonda onların ezamiyyət müddətinin artırılması xahiş olunur. Məktubda oxuyuruq: ”Y.Ağayevin ezamiyyət müddətinin 12 iyun 1992-ci ildə, A.Quliyevin ezamiyyət müddəti isə 17 may 1992-ci ildə başa çatdığından və A.Quliyev 2 may 1992-ci ildə qərargah rəisi vəzifəsinə təyin olunduğundan onlara yenidən 3 aylıq ezamiyyət verilməsini təmin etməyinizi rica edirəm. S.İbrahimov, 839 saylı hərbi hissənin komandiri, mayor.”

1992-ci ilin avqust ayında Yusif Ağayev ilk dəfə yaranan və yurisdiksiyasına bütün Qarabağ rayonları daxil olan Qarabağ Qarnizonu hərbi prokuroru vəzifəsinə təyin edilir.

Haşiyə: 2-ci Dünya Müharibəsində 1942-ci ilin yayında sovet ordusunun vəziyyəti pisləşmişdi. Almanlar sürətlə Stalinqrada, Şimali Qafqaza yaxınlaşırdı. Belə bir vəziyyətdə Stalin bu gün də mübahisə doğuran 28 iyul 1942-ci il tarixli məşhur 227 saylı əmr verdi. Həmin əmrdə digər ciddi məsələlərlə yanaşı məhbuslardan da istifadə olunması nəzərdə tutulurdu. Beləliklə, cərimə batalyonları və cərimə rotaları yarandı. Hərb tarixini yaxşı bilən Yusif Ağayev Respublika Hərbi prokuroru Rövşən Əliyevlə məsləhətləşərək müxtəlif hüquq pozuntularına görə saxlanılmış 15 nəfər dustağı həbsdən azad edib, döyüş bölgəsinə göndərir. Həmin keçmiş müqəssirlərin əksəriyyəti kişi kimi döyüşüb şəhid oldular. Onlardan polkovnik-leytenant rütbəli zabitin şəhid olduqdan sonra cibindən anasına yazdığı və göndərə bilmədiyi məktub tapıldı. Zabit məktubda ona verilən fürsətdən ləyaqətlə istifadə edəcəyini, lazım gələrsə Vətən üçün canını belə əsirgəməyəcəyini bildirirdi...

Yusif Ağayev prokuror vəzifəsində olmasına baxmayaraq döyüşçü yoldaşları ilə əlaqəni üzmür, gərgin anlarda onların harayına çatırdı. 1993-cü ilin iyun ayının 26-da Ağdam rayonunun Boyəhmədli kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə ikinci dəfə ağır yaralanmış, huşsuz vəziyyətdə Bakı şəhərindəki hərbi hospitala gətirilmişdi.

Yusif Ağayevin döyüş dostlarının dediklərindən:

Rəfiyev Elçin Məmməd oğlu - 1961-ci ildə Füzuli rayonunda anadan olmuş, münaqişənin əvvəlindən döyüşlərdə iştirak etmişdir. “Mən Yusif müəllimi 08 may 1992-ci ildən tanıyıram. Bizi, bir qrup əsgəri 862 saylı hərbi hissədən Füzuli rayonunda yerləşən Rasim İbrahimovun komandir olduğu 839 saylı hərbi hissəyə göndərmişdilər. Həmin vaxt Yusif Ağayev kəşfiyyat dəstəsinin komandiri idi. 28.06.1992-ci ildə Tuğ-Azıx əməliyyatında mən də iştirak etmişəm. Yusif müəllim həmin döyüşdə böyük fədakarlıq və igidlik göstərmiş, ağır kontuziya almışdı. Bir müddətdən sonra Yusif Ağayevi Qarabağ Qarnizonu hərbi prokuroru təyin etdilər. Yusif müəllim öz hərəkətləri ilə döyüşçüləri ruhlandıra bilirdi. Hətta tabelikdə olmayanlar da onu özünə komandir hesab edirdi. Təsadüfi deyil ki, 1993-cü ildə Yusif müəllim ağır yaralanıb hospitalda müalicə olunarkən keçmiş döyüşçü dostları onun palatası önündə keşik çəkirdi. Bir gün də mən keşik çəkmişəm...”

Quliyev Müqasif Yusif oğlu - 1971-ci ildə Füzuli şəhərində anadan olmuş, 1988-ci ildən döyüşlərə qatılmışdır: “Mən 1991-ci ildə Yusif müəllimlə tanış olmuşam. Növbə ilə postlarda dayanırdıq. Əldə cəmi 5 avtomatımız var idi. Silah götürməyə gedərkən tanımadığım hərbi geyimli adamı gördüm. Dedilər ki, Şuşadan gələn müstəntiqdir. Bir müddətdən sonra Yusif müəllim kəşfiyyat rəisi təyin edildi. Mən onun köməkçisi idim. Edilli kəndi ətrafında döyüşlərdə Yusif müəllimin avtomat silahının patronları qurtarmışdı. Əlində cəmi bir gülləsii qalan ”TT” markalı tapança var idi. O, əsir düşməmək üçün canından keçməyə hazır idi...

Yusif müəllimlə 28 iyun 1992-ci ildə Tuğ-Azıx uğrunda gedən döyüşlərdə də iştirak etmişəm. Sonra onu hərbi prokuror təyin etdilər. Mən onun mühafizə dəstəsində xidmət edirdim. Yusif müəllim Ağdamın Boyəhmədli kəndi uğrunda gedən döyüşdə yaralanda da onun yanında idim. Mən həyatım boyu Yusif müəllim qədər təvazökar və tələbkar, sakit və qətiyyətli, igid və cəsarətli, vətənsevər, qeyrətli insan görməmişəm...”

Hacıyev Camal Kamal oğlu - 1962-ci ildə Füzuli rayonunda anadan olmuşdur. Qarabağ münaqişəsi başlayandan həmişə qaynar nöqtələrdə olub. Yusif Ağayevlə də həmin vaxtlar tanış olub: “Biz əsgər və zabitlər Yusif müəllimi çox sevirdik. Onda insanları cəlb etmə və ruhlandırma qabiliyyəti var idi. 28.06.1992-ci il tarixli əməliyyatda mən də iştirak etmişəm. Həmin döyüşdə Yusif müəllim yaralansa da, hospitalı tərk edərək yenidən döyüş sahəsinə gəlmişdi. Bir dəfə Yusif müəllim istintaq qrupu üçün verilmiş BTR-lə Şuşadan Ağbulağ kəndinə gəlmişdi. Bu erməniləri bərk qorxuya salmışdı...”

1-ci Qarabağ Savaşında bütün qaynar nöqtələri gəzib-dolaşmış, Əməkdar jurnalist, Qarabağ müharibəsi veteranı, tanınmış şair və publisist Əbülfət Mədətoğlunun dediklərindən: ”Hüquqşünas dostum Ələmdar müəllimlə keçmiş illərdən, Qarabağın işğalda olduğu zamanlardan danışırdıq. Söhbət əsnasında söz-sözü çəkdi. Ələmdar müəllim Yusifdən söhbət saldı. Onu tanıyıb-tanımadığımı soruşdu. Bir anlıq xatirələr mənə güc gəldi. Ötən günlərə qayıtdım. Yusifin qaynar gəncliyi, heç nədən çəkinmədən, birbaşa hadisə yerlərinə getməsi, istintaqa cəlb olunmuş erməni saqqallıları ilə davranışı, bir ittihamçı kimi qətiyyəti elə bil ki, bir kino lenti idi. Mən də onu izləyirdim...

Yusif Ağayevlə 1991-ci ildə – o vaxtkı Dağlıq Qarabağda qarşılaşdım. O, istintaq qrupunun üzvü idi. Sözümüz-söhbətimiz tutdu. Bir-birimizlə doğmalaşdıq. Demək olar ki, tez-tez görüşür, baş verən hadisələrə qiymət verir, fikir mübadiləsi edirdik. Artıq mən onun ailə həyatını da öyrənmişdim. Evin tək oğlu olduğunu da bilirdim. Və onu da öyrənmişdim ki, Yusif Ağayev Azərbaycandan kənarda işləməsinə baxmayaraq, könüllü şəkildə Vətənə qayıtmışdı. Bir oğul, bir övlad borcunu yerinə yetirmək istəyirdi. Hər söhbətimizdə ona ailə qurmaq barəsində xatırlatma etsəm də, «Darıxmayın, məsələni çözək, qurtaraq, ondan sonra sizi də toya dəvət edəcəm» - deyirdi.

Mən Yusif Ağayevin keçmiş Martunidə, eləcə də Hadrut qəsəbəsində, hətta keçmiş Mardagert, indiki Ağdərədə törədilən erməni cinayətləri ilə bağlı hadisə yerinə qorxub-çəkinmədən necə getdiyinin də şahidi olmuşam. Hər dəfə də onun bu riskli hərəkətlərindən bir təlaş yaşamışam. Amma Yusif Ağayev əsl hüquqşünas kimi, əsl Azərbaycan oğlu kimi öz işini görürdü. Həyat elə gətirdi ki, onunla bağlı o zaman çalışdığım «Xalq ordusu» qəzetində bir neçə yazı yazdım. Və hətta Yusif Ağayevlə Dağlıq Qarabağdakı kriminal durumla bağlı geniş müsahibəmizi də «Qarabağ» qəzetində çap etdirdim.

İndi o günləri - birlikdə keçib getdiyimiz yolları, mənim Tuğ kəndimdəki ata evimdə ayaqüstü keçən anlarımızı xatırlayıb, haqqı, zəhməti dəyərləndirilməyən, xidmətinə önəm verilməyən Yusif Ağayevi burdan salamlayıram. İnanıram ki, gec-tez onun Qarabağ qazisi kimi xidmətləri aidiyyatı qurumlar tərəfindən qiymətləndiriləcəkdir...”

Yusif Ağayev haqqında dövrü mətbuatda da xeyli yazılara rast gəlirik. ”Şabran” qəzetində 23 oktyabr 1991-ci ildə dərc olunmuş “Cəbhə dostları” başlıqlı yazıda gənc müstəntiqin qaynar nöqtələrdəki fəaliyyətindən söhbət açılır.

“

Ordu” qəzetində 21 iyul və 29 iyul 1992-ci il tarixlərdə dərc olunmuş “Vəsadət”də Yusif Ağayevin və cəbhədaşlarının döyüşlərdə göstərdikləri şücaətlərdən bəhs olunur.

“Ədalət” qəzetinin 14 fevral 1992-ci il tarixli sayındakı müsahibəsində Yusif Ağayev hadisələrə baxış tərzini, bir növ həyat kredosunu açıqlayır.

Yenə “Ədalət” qəzetinin 14 iyul 1992-ci il tarixli sayında 839 saylı hərbi hissənin komandirinin Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru Murad Babayevə ünvanladığı müraciətdə Yusif Ağayevin və Ağabala Quliyevin döyüş şücaətləri sadalanmaqla, onlara əlavə ezamiyyət verilməsi xahiş olunur.

Beləliklə, Yusif Ağayevin ikinci cəbhə həyatı şərəflə başa çatdı.

Kimlə döyüşdüyünü bilmədən, əlindəki silahı qələmlə əvəz edib, sonu görünməyən mübarizədə keçəcək 3-cü cəbhə həyatı gözləyirdi Yusifi!

Döyüşçü missiyasını başa vuran və qazi olmuş Qarabağ Qarnizonu hərbi prokuroru Yusif Ağayev hərbi xidmətdən kənarlaşmaq qərarına gəlir və1996-cı ildə öz ərizəsi ilə mülki prokurorluqda daha aşağı işə - Tərtər rayon prokurorunun müavini vəzifəsinə təyin olunur. Bir müddətdən sonra Tərtər rayon prokurorunun səlahiyyətlərini icra edən Yusif Ağayev 1998-ci ilin noyabr ayında həmin rayonun prokuroru vəzifəsinə təyin edilir. Rayon prokuroru işlədiyi müddətdə insanlara qayğı ilə yanaşması, cəbhə bölgəsində yerləşən rayonun ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etməsi Yusif müəllimə böyük hörmət və nüfuz qazandırır. Baş Prokurorluqda da onun işi müsbət dəyərləndirilir. Təsadüfi deyil ki, 5 illik konstitusiya müddətinin başa çatması ilə əlaqədar keçirilən kompleks yoxlamada ona ciddi irad tutulmur. 26 noyabr 2003-cü ildə müddətin başa çatması ilə əlaqədar vəzifəsindən azad edilib sərəcama götürülür. Bütün mərəkələrdə bundan sonra başlayır...

“Prokurorluq orqanlarında qulluq keçmə haqqında qanun”un 12-ci maddəsində göstərilir: “Prokurorluq işçisi xidməti intizamı pozduğuna, səlahiyyət müddəti başa çatdığına və ştatların ixtisarına görə vəzifədən azad edildikdə üç ayadək müddətdə sərəncamda ola bilər”. Qanunun mahiyyətindən göründüyü kimi işçi üç ay müddətində əvvəlki işində aldığı əmək haqqını almalı və müddət tamam olduqda eyni təsnifata uyğun işlə təmin edilməli və yaxud öz razılığı ilə başqa işə keçirilməlidir. Lakin Yusif Ağayevə heç bir izahat vermədən, səbəb göstərilmədən hətta aşağı maaşlı iş təklif olunmadan düz 51 ay, yəni 4 il 3 ay sərəncamda saxlanılır (Təəsüf hissi ilə qeyd edirəm ki, yüzdən artıq əməkdaş qanunsuz olaraq uzun müddətli “sərəncam məngənəsində” boğulub). Dəfələrlə Baş prokuror Zakir Qaralovun qəbuluna düşmək istəsə də, onu qəbul etmirlər.

Nəhayət, təngə gələn Yusif Ağayev 2008-ci ilin fevral ayında öz ərizəsi ilə əlilliyə görə pensiyaya çıxmalı olur. Edilənlər azmış kimi Yusif Ağayevin iş stajı da düzgün hesablanmır. Onun xidmət illəri 20 il 7 ay 12 gün hesablanır. Yusif Ağayev isə iddia edir ki, onun xidmət illəri 32 il 4 ay 7 gün təşkil edir.

Qanuni qüvvəsini almış məhkəmə qəralarını şübhə altına almadan deyə bilərəm ki, Uzaq Şimala bərabər tutulmalı olan Qazaxıstan SSR-nin Quryev və Manqustau vilayətlərindəki və döyüşən ordudakı xidmət illərinin nəzərə alınmaması təəcüb doğurur.

Yusif Ağayev “məcburi proqul” günlərində də Vətənə xidmət edib, tarixi mövzuda bir neçə sanballı əsərlər yaradıb. 2006-cı ildə rus dilində çapdan çıxmış “Ak-koyunlu-osmanskaya voyna (1472-1473 qodı)” - “Ağqoyunlu-Osmanlı müharibəsi (1472-1473 illər)” kitabı mükəmməl elmi-tarixi əsər olmaqla iki türk dövlətinin savaşında xarici qüvvələrin rolu aydın şəkildə göstərilmişdir. Əsərin yazılmasında Azərbaycan, türk ədəbiyyatlarından əlavə rus, fars, ingilis, alman, fransız dillərində 113 mənbədən istifadə olunmuşdur.

Yenə 2006-cı ildə işıq üzü görən həmmüəllifi olduğu “Azərbaycanın hərb işi tarixi” kitabı Hərbi Akademiyada dərslik kimi istifadə olunur. 2009-cu ildə çapdan çıxan “İstiqlal yürüşü” kitabında Nuru Paşanın rəhbərliyi altında Qafqaz İslam Korpusunun qəhrəmanlıq yolundan bəhs olunur.

2014-cü ildə rus dilində çapdan çıxan ”Voennoe iskusstvo tyurkov v oquzskom epose Kitabi Dede Qorqud” (Kitabi Dədə Qorqud oğuz eposunda türklərin hərb sənəti) kitabı həqiqətən dəyərli əsərdir. Məsələ burasındadır ki, ”Kitabi Dədə Qorqud” bir çox dillərə tərcümə olunub, Oğuzların məişət, həyat şəraiti, mərdliyi və cəsurluğu göstərilsə də, hərb sənətinə dair ilk dəfədir ki, araşdırma aparılır.

2021-ci ildə Yusif Ağayevin növbəti kitabı çapdan çıxır. ”Voennoe iskustvo Azerbaydjanskoqo naroda v narodnom epose “Kyoroqlu” (Koroğlu xalq eposunda Azərbaycan Xaqının hərb sənəti). Koroğlu dastanını hamımız sevə-sevə oxumuşuq. Lakin bu əsər həmin dövrün hərb sənətinə dair yazılmış ilk kitabdır.

Yusif Ağayev hazırda Nizami Gəncəvi yaradıcılığında Azərbaycan xalqının hərb sənəti mövzusunda növbəti kitabı üzərində işləyir.

Sözardı: Yusif Ağayevlə eyni orqanda işləsək də, yaxından tanışlığımız olmayıb. Onun şücaətlərini araşdırıb öyrəndikdən sonra ilk görüşümüzdə qarşımda yaşına görə daha gənc görünən, bir qədər utancaq, böyük-kiçik yeri bilən, ədəbli, savadlı, üzügülər insanı görərkən məşhur Türk dizisindəki bir səhnə yadıma düşdü... “Kurtlar vadisi” filmində Hüsrey Ağa Polad Alemdara müraciətlə deyir: “Mən də insan sərrafıyam. Məktəblisən. O əllər tutsa-tutsa qələm tutar. O bıçaq bu əllərə necə sığışdı?”...

Ələmdar Məmmədov,

Təqaüddə olan baş ədliyyə müşaviri

P.S. Son dövrlərdə mətbuat səhifələrində “5-ci kolon” ifadəsi tez-tez işlənilir. “5-ci kolon” (isp.quinta columna) dedikdə adətən 3-cü dövlətin xeyrinə işləyən cəsus şəbəkəsi başa düşülür. Xüsusi ilə 2-ci Dünya Müharibəsində almanlar müxtəlif ölkələrdə qurduqları şəbəkələrə insanları cəlb edib, öz məqsədləri üçün istifadə edirdilər. Lakin zaman-zaman bu söz həqiqi mahiyyətini itirərək daha çox siyasi termin kimi işlənməyə başladı. Kadr potensialını zəiflətmək, layiqli kadrların korlanması, başqa mədəniyyətlərə pərəstiş edilməsi, insanların dövlətdən narazı salınması və.s. əməllər törədənləri “5-ci kolonun nümayəndəsi” adlandırmağa başladılar.

Əsl Azərbaycan ziyalısı kimi Azərbaycan, rus, türk, qazax və ingilis dillərini mükəmməl bilib istintaq aparan, ərəb, fars dillərində lüğətin köməyi ilə ədəbiyyatdan istifadə etməyi bacaran, Azərbaycanımızı ən mötəbər tədbirlərdə ləyaqətlə təmsil edə bilən, hüquqşünaslıqda və idarəçilikdə peşəkar kadrlardan sayılan, hüquq, tarixi və hərbi sahədə geniş araşdırmalar aparıb dərslik səviyyəli 5 kitabın müəllifi olan, ailənin tək oğlu olduğundan valideyinlərinin təkidli tələb və xahişinə baxmayaraq müharibə qurtarana qədər ailə həyatı qurmağı özünə rəva görməyən (32 yaş), torpaq və Vətən yolunda canından keçməyə hər an cəsarəti çatan Qarabağ qazisini 40 yaşından işsiz qoymaq dövlətçiliyə və xalqa qarşı yönəlmiş, yalnız “5-ci kolon” nümayəndəsinə xas olan hərəkət deyilmi?!