«DÜNYA MİQYASINDA BİR NAİLİYYƏT ƏLDƏ ETMİŞƏM...» - "Niyə məni terror edirsən?" (Müsahibə)

“Ortada dünya elm ictimaiyyətinin diqqətini çəkən böyük bir elmi kəşf var, ancaq elmi institutlardan, Akademiyadan, alimlərimizdən heç bir reaksiya yoxdur”

“Təsəvvür edin ki, bu adam Amerika Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür, Azərbaycanda bunu akademiyaya müxbir üzv götürmürlər”

Azərbaycanda son illər elmə münasibətin yüksək səviyyədə olmadığı heç kimə sirr deyil. Söhbət yalnız hökumətin elmin inkişafına lazımı diqqət yetirməməsindən, bu sahəyə ayrılan vəsaitlərin büdcənin “küncündə” yer almasından, cox aşağı səviyyədə olmasınadan gətmir. Razılaşaq ki, cəmiyyətimizin elmə, elm adamlarına baxışı da heç də ürəkaçan deyil. Acı bir həqiqətdir ki, cəmiyyətin böyük kəsimi bu gün adi toy müğənnisinə, bazar alverçisinə belə ömrünü elmi araşdırmalara, tədqiqatlara verən alimlərdən, bilim adamlarından daha çox diqqət yetirir, hörmət göstərir. Təbii ki, bu cür münasibət elm ictimaiyyətinə də təsirsiz ötüşmür. Bu üzdəndir ki, alimlərimizin bir qismi bu gün elmlə deyil, elmin parodiyası ilə məşğul olurlar. Digər qismi də ya pulsuzluqdan, şəraitsizlikdən apardığı tədqiqatları başa catdıra bilmir, ya da xaricdə işləməyə üz tuturlar. Nəticədə Azərbaycan elmi fundamental tədqiqatlardan uzaq düşür, dünya elminə töhfə verəcək elmi əsərlər, kəşflər ortaya çıxarmaqda çətinlik çəkir. Bəlkə də buna görədir ki, bu gün ictimaiyyətin böyük kəsimi ya Azərbaycanda kiminsə Nobel mükafatına layıq əsərlər, kəşflər ortaya çıxarmasına inanmır, ya da ümumiyyətlə bunun nə qədər ciddi bir hadisə olduğunu anlamır.

Elə nəzəriyyəsi Nobel mükafatının son mərhələsinə qədər irəliləyən Sərdar Cəlaloğluna münasibət də bunun göstəricisi oldu. Ölkədə siyasi partiya rəhbəri kimi (ADP sədri) tanınan Sərdar Cəlaloğlunun yeni nəzəriyyəsinin Nobel Komitəsində gizli səsverməyə çıxarılmasına nəinki geniş ictimaiyyət, hətta elm cameəsi belə laqeyd münasibət göstərdi. S.Cəlaloğlu "AzPolitika"ya geniş müsahibəsində bu məsələlər barəsində danışıb.

- Sərdar bəy, sizin elmi nəzəriyyənizin Nobel Komitəsində gizli səsverməyə çıxarılması barədə məlumatlar cəmiyyətdə müxtəlif müzakirələrə səbəb oldu. Maraqla qarşılayanlarla yanaşı, bunun mümkün olmadığını iddia edənlər də var. Sizin Nobel mükafatına layiq nəzəriyyə ortaya qoya biləcəyiniz qeyri-mümkün sayılır. Nəzəriyyənin mahiyyəti nədir? Nə qədər müddətə bunu ərsəyə gətirmisiniz, hansı tədqiqatları aparmısınız? Nəyə əsaslanaraq nəzəriyyənizin Nobel mükafatına layiq olduğunu iddia edirsiz?

- Əvvəla onu deyim ki, mən irəli sürdüyüm yeni nəzəriyyənin Nobel mükafatına layiq olduğuna inansam da, birinci il Nobel Komitəsində gizli səsverməyə gedib çıxması, açığı mənim üçün də gözlənilməz oldu. Hətta mənim sənədlərimin Nobel Komitəsinə çatıb-çatmaması haqqında bu ilin oktyabr ayının 1-nə qədər məlumatım belə yox idi. Yalnız oktyabr ayının 1-də Nobel Komitəsinin Bakıdakı ofisindən mənə zəng edib dedilər ki, sənin işin gizli səsverməyə çıxıb, təbrik edirik. Ancaq səsvermənin nəticəsi məlum olana qədər mən bu barədə nəinki mətbuata, ailə üzvlərimdən başqa kimsəyə məlumat vermək istəmədin, bunu qeyri-etik hesab elədim. Buna baxmayaraq bu məlumat ictimailəşdi. Belə ki, jurnalist həmkarınız Nemət bəy Nobel Komitəsinin Bakıdakı ofisininə zəng edərək, Azərbaycandan Nobel mükafatına iş təqdim olunub-olunmaması ilə maraqlanıb. Ordan da bildiriblər ki, 4 nəfərin işi göndərilib, 3-ü qeydiyatdan keçməyib. Yalnız S.Cəlaloğlunun, yəni mənin nəzəriyyəm gizli səsverməyə qədər gedib çıxıb. O da bu haqda məlumat verdi. Sonra məndən də münasibət öyrəndilər, mən də nəzəriyyəmin mahiyyəti haqda qısa açıqlama verdim. Ancaq qəribə də olsa, bundan sonra mətbuatda belə bir fikir yaratmağa çalışdılar ki, guya, həmin məlumatı mən vermişəm və bu üzdən də həqiqəti əks etdirə bilməz. Hətta Nobel Komitəsinin bu cür məlumatları gizli saxladığını da bildirənlər oldu.

Etibar Əliyev də həm sizin saytda, həm də “Yeni Müsavat” qəzetində bu mövzuda şıxış edərək, etikaya sığmayan formada mənimlə bağlı iddialar irəli sürüb. Hətta mənimlə də kifayətlənməyib, “Yeni Müsavat” qəzetində belə bir iddia irəli sürüb ki, biz azərbaycanlılar Nobel mükafatının yanından belə keçə bilmərik. Ancaq əvvala, Azərbaycanda bu mükafatı almağa layiq olan çox böyük alimlərimiz olub. Elə Yusif Məmmədəliyev, Həsən Abdullayev, Cahangir Qəhrəmanov, Zəlimxan Qarayev və başqa neçə alimimizin ortaya qoyduğu elmi kəşflər Nobel mükafatı almağa tam layıqdirlər. Ola bilsin çoxlarının bu adamların işləri barədə məlumatı yoxdu. Ancaq mən bu adamların elm sahəsində necə böyük ixtiralara, kəşflərə imza atdıqlarını çox yaxşı bilirəm. Azərbaycanda indiyədək xüsusilə həm neft-kimya, həm də təbabət sahəsində Nobelə layiq olan çoxlu sayda kəşflər ortaya qoyulub. Sadəcə, Sovet hökuməti alimlərimizin bu mükafatı almasına imkan vermirdi, onlar "Nobel"ə təqdim olunmurdu. Hətta Sovet hökuməti rusların özünün belə Nobel mükafatı almasını əngəlləyirdi. Məsələn, çoxlu böyük kəşfləri olan Korolyova (Sergey Korolyov) Nobel mükafatı verilməsindən Sovet hökuməti imtina etmişdi. Və yaxud Nobel verilən bir yazıçını məcbur etmişdilər ki, mükafatdan imtina etsin. Yəni Sovet hökuməti qapalı sistem olduğuna görə dünya elminə inteqrasiya eləmirdi. Buna görə Azərbaycan alimlərinin Sovet dövrü ortaya qoyduğu böyük kəşflər bu mükafatdan kənarda qalıb.

İkinci bir tərəfdən "Nobel"i qeyri-adi bir mükafat kimi göstərməyin, bu mükafatı almayan ölkələrdə elm yoxdur fikri yaratmağın özü yanlışdır. "Nobel"i qeyri-adi mükafat kimi təqdim etmək doğru deyil. Bir çox adamlar var ki, bu mükafatdan könüllü imtina edirlər. Məsələn, bir nəfər "Nobel"dən ona görə imtina edib ki, adının qabağında "Nobel mükafatı laureatı", "elmlər doktoru" kimi titulların olmasını istəməyib. Buna görə də, kimsə "Nobel" almayıb deyə azərbaycanlıların bu mükafata layiq olmadığını iddia etmək cahillikdir. Belələri ilə bağlı məşhur bir termin var - “Agent vliyaniya”. Təsir casusu. Təsir casusu nədir? Bir adamın davranışı, bir adamın düşüncəsi başqa bir ölkənin kəşfiyyat orqanının apardığı və ya aparacağı işə uyğun olarsa, belələrinə “Agent vliyaniya” deyirlər. Yəni, o adam həqiqətən casus deyil, amma onun danışığı, söhbəti hansısa başqa bir ölkənin kəşfiyyat orqanının marağına uyğun gəlir, ona material verir. Etibar Əliyevin də iddiaları ermənilərin Azərbaycan vətəndaşları barədə formalaşdırmaq istədiyi rəyə uyğundur. Hətta ermənilər belə demir ki, bu gün Azərbaycandan kimsə Nobel mükafatı ala bilməz. Çünki ermənilər də bilirlər ki, Azərbaycanda necə böyük elmi məktəblər var. Məsələn, Həsən Abdullayevin yarımkeçiricilərlə bağlı nəzəriyyəsı. Yaxud, bu gün dünyada geniş yayılan sintetik məhsulların yaradılmasında azərbaycanlı alimlərin böyük rolu olub. SSRİ vaxtı bu sahə ilə azərbaycanlı alimlər məşğul idi və onların kəşfləri Nobel almağa layıqdi. Bu gün də elə alimlərimiz var. Məsələn, BDU-nun “Bitki fiziologiyası” kafedrasının müdiri Nemət Qasımovun elmi araşdırması Nobel Komitəsində gizli səsverməyə qədər gedib çıxıb. Cəmi 1 səs üstünlüklə Nobel amerikalı alimlərə verilib. Bu faktı Nobel Komitəsi 10 il sonra açıqlayıb. Nemət Qasımova Kembric universiteti “Qızıl Adam” mükafatı verib, adı dünyanın ən məşhur alimləri cərgəsinə düşüb. Amerika Elmlər Akademiyasına həqiqi üzv seçilib. Amerikada ona “Qızıl ulduz” mükafatı verilib. Bu adam sağdır və hazırda BDU-da kafera müdiridir. Bu qədər nəhəng elmi şəxsiyyətlərin üstündən xətt çəkib necə demək olar ki, bizim xalqımız "Nobel"in yaxınına belə gedə bilməz. Bilirsinizmi, ermənistanlı olmaqla, erməni olmağın fərqini bilmək lazımdır. Bir azərbaycanlı Ermənistanda doğulubsa, bu o demək deyil ki, o, ermənilər kimi düşünməlidir. Amma bir adam özünün düşüncəsinə görə erməni ilə fərqliliyini bilmirsə, bu artıq fəlakətdir. Etibar Əliyev, əlbəttə, çox məlumatlı adamdır. Çoxlu kitab oxuyur, evində böyük kitabxanası var. Ancaq məlumatlı olmaq, çox oxumaq başqadır, məntiqli düşünmək, mülahizə yürütmək başqa. Etibar Əiyevin dediklərində məntiq yoxdur. Deyir ki, guya nəzəriyyəmin "Nobel"də gizli səsverməyə gedib çıxmasını mətbuata mən ötürmüşəm. Ancaq mənim nəinki nəzəriyyəmin "Nobel"də gizli səsverməyə çxımasından, hətta, sənədlərimin Nobel Komitəsinə daxil olmasından belə xəbərim olmayıb. Hamı kimi mən də bunu mətbuatdan öyrənmişəm.

İkincisi, siz əgər doğrudan da narahatsınızsa və ya inanmırsınızsa, götürün Nobel Komitəsinə müraciət edin. Stokholma mərkəzi ofisə və yaxud Rusiyadakı Nobel Komitəsinə sorgu göndərin ki, Azərbaycanda belə bir adam gəlib gizli səsverməyə qədər gedib çatıb, ya yox? Bunun axı yoxlama üsulları var. Mətbuatda məni təhqir etməyin, haqqımda nə gəldi danışmağn nə mənası var? Əvvəl həqiqəti öyrənin, sonra danışın da. Yox əgər mənim nəzəriyyəmin Nobel Komitəsində gizli səsverməyə çıxarılması ilə razılşmırsınızsa, gedin Azərbaycanda Nobel Komitəsinın nümayəndəliyi önündə piket eləyin. Deyin niyə siz bu faktı açdınız, niyə Azərbaycan xalqının nailiyyətini çatdırdınız. Qardaş, mənim günahım nədir? Mən indi bir elmi kəşf eləmişəm, bir nəzəriyyə kəşf eləmişəm. Dunya miqyasında bir nailiyyət əldə eləmişəm. Sən niyə mənə hücuma keçirsən? Niyə məni mənəvi terror edirsən? Bunun səbəbi nədir axı?

Əslində mən Etibar Əliyevdə heç bir günah görmürəm. Bunun birinci günahı Azərbaycan hökumətindədir. Baxın, məndən qabaq Nobel Komitəsində gizli səsverməyə qədər gedib çıxan Nemət Qasımov olub. Azərbaycanda elmə o qədər laqeydlik var ki, bu adamı hələ də Elmlər Akademiyasına üzv seçməyiblər. Ondan sonra əsərləri “Biləcəridən o tərəfə” gedib çıxmayan yüzlərlə adam akademiyaya üzv olub. Təsəvvür edin ki, bu adam Amerika Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür, Azərbaycanda bunu akademiyaya müxbir üzv götürmürlər. Bu, hökumətin elmə verdiyi qiymətdir. Ona görə də, mənə olan münasibət təəssüf doğursa da, təəccüblü deyil.

Mən müxalifətçiliyi qoyuram kənara, hökumətə elmi araşdırmayla məşğul olan bir şəxs kimi müracət edirəm: Xaricdən pul verib idmançı gətirirsiz və gedib üçüncü, dördüncü yerə çıxanda, deyirsiz ki, bu böyük nailiyyətdir. Ona hər cür şərait yaradılır. Sərdar Cəlaloğlunun da nəzəriyyəsi gedir çıxıb "Nobel"in gizli səsverməsinə - müstəqil Azərbaycan dövlətinin tarixində ikinci adam olaraq. Niyə buna laqeyd yanaşırsız?

- Hökuməti bir kənara qoyaq, bəs elmi ictimaiyyət sizin nəzəriyyənizin Nobel Komitəsində gizli səsverməyə çıxarılmasına hansı reaksiyanı verdi?

- Heç bir reaksiya yoxdur. Azərbaycanda Elmlər Akademiyası var, bunun prezidenti var, institutları var, Fizika institutu var, təhsil müəssisələri var. Siz təsəvvür edin ki, heç biri bu fakta reaksiya verməyib. Elə bil söhbət elmdən getmir, hansısa kolxozda pambıq yığmaqdan və ya kiminsə meyxana deməyindən gedir. Ortada dünya elm ictimaiyyətinin diqqətini çəkən böyük bir elmi kəşf var, ancaq elmi institutlardan, Akademiyadan, alimlərimizdən heç bir reaksiya yoxdur. Ümumiyətlə, bütövlükdə Azərbaycan ictimaiyyətinin bu hadisəyə reaksiyası ancaq təəssüf doğurur. Axı bu xalq özü dünyaya bir şəxsiyyət yetişdirib çıxara bilirsə, fəxr eləməlidir. Buna sevinməlidir. Göstərməlidir ki, baxın, mənim nümayəndəm Nobel mükafatına layiq kəşflər, yeni nəzəriyyələr ortaya qoyur. Burda həm də bir milli təəssübkeşlik olmalıdır. Ermənilər, rus millətçiləri beynəlxalq ictimaiyyətə bizim xalqla bağlı aşağılayıcı fikirlər aşılayırlar. Mənim, Nemət Qasımovun və ya bir başqasının nəzəriyyəsinin Nobel Komitəsində səsverməyə çıxarılması, ciddi bir nailiyyət kimi qəbul edilməsi bu fikirləri darmadağın edir. Məsələyə həm də bu konteksdən yanaşmaq lazımdır. Amma əksini müşahidə edirik. Nə hökumət, nə elmi ictimaiyyət, nə də cəmiyyət buna nəinki yüksək qiymət verir, hətta ayrı-ayrı adamların vasitəsilə bizi təhqir etdirirlər. Mən buna xalqın özünə inamını öldürmək məqsədilə aparılan bir siyasətin tərkib hissəsi kimi baxıram. Hesab edirəm ki, bu hücumlar da sifarişlidir.

Baxın, “Yeni Müsavat” qəzeti Həmid Herisçini göndərib ki, məndən müsahibə alsın. Dörd saat mənim vaxtımı alıb, dörd saat! Sonra gedib bir müsahibə yazıb. Mənim dediklərim qalıb bir tərəfdə, başlayıb ki, “getdim gördüm, su damcılayan, köhnə, çürümüş trubalar olan, qaranlıq bir bina. Sərdar Cəlaloğlu oturub, qaranlıq bir otaqda” və sair. Belə çox səviyyəsiz bir yazı verib. Mənim hansı sahədə hansı işləri görməyimlə bağlı dediklərimin heç birini verməyib. Əvəzində mənim “ölüyaran” obrazımı yaratmağa çalışıb. Axırda da qeyd edib ki, söhbətimiz gəldi "Nobel"ə çıxdı. Vəssalam, bununla da qurtardı. Bu cür ziyalısı olan, bu cür qəzeti olan, bu cür yanaşması olan bir cəmiyyət necə inkişaf edə bilər? Mənim ürəyimi ağrıdan budur. Özümə görə demirəm. Mənim nəzəriyyəm əgər dünyada qəbul edilibsə, burda kiminsə nə söyləməsi heç bir məna kəsb etmir. Ancaq bütövlükdə cəmiyyətin belə vəziyyətə düşməsi məni narahat edir. Xalq öz nailiyyətinə niyə bu qədər aşağı münasibət göstərir? Belə cəmiyyətdə elm necə inkişaf edə bilər? Ona görə də, istedadlı gənclər qaçır Azərbaycandan. Məsələn, NASA-da azərbaycanlı alim işləyir. 27 yaşı var. Çox böyük bir yerə gedib çıxıb. O burada qalsaydı, şübhə etmirəm ki, Azərbaycan elmini "Nobel"ə götürəcək kəşf edərdi. Avropada neçə yerdə belə Azərbaycan alimlərimiz var. Çünki orda şərait yaradılır, burada isə cəmiyyət, hökumət, şərait alimi boğur, inkişafın qabağını alır. Mənə olan bu hücumlar, Nemət Qasımova olan münasibət bunu göstəricisidir. Bunun da arxasında xalqın özünəinamını sarsıtmaq istəyən, Azərbaycan xalqının özü haqqında mənfi fikir formalaşdırmasına çalışan qüvvələr dayanır. Ad açıqlamaq istəmirəm, ancaq dəqiq bilirəm ki, bunun arxasında kimlərin sifarişi dayanır. Bunlar anlamır ki, Azərbaycanda mənə mənəvi terror təşkil etsələr də, nəzəriyyəmin dünyada qəbul olunmasının qarşısını ala bilməzlər. Necə ki, ala bilmədilər.

- Baxıram, bu nəzəriyyənizlə bağlı müəlliflik şəhadətnaməsi almısınız...

- Bəli, 2 nəzəriyyəyə görə müəlliflik şəhadətnaməsi almışam. Biri Nobel mükafatına tədim etdiyim "Kosmik dəyişilmələr haqqında nəzəriyyə"dir. İkincisi də, "Mütləq Nisbilik Nəzəriyyəsi: maddə necə əmələ gəlir?" adlı fiziki nəzəriyyədir. Onu da bu il Nobel Komitəsinə göndərəcəyəm. Mən ümumiyyətlə 5 elmi iş hazırlamışam. Hər birinin arxasında böyük elmi kəşf, yeni nəzəriyyə dayanır. Onlardan 2-sinin adını qeyd etdim. Üçüncüsü üzvi maddələrin əmələ gəlməsi haqqındadır. Yəni üzvi maddədəki üzvilik nədən ibarətdir, necə meydana gəlir? Dördüncü elmi nəzəriyyəm canlılığın əmələ gəlməsiylə bağlıdır. Hansı ki, elmdə bununla bağlı heç bir ciddi mülahizə yoxdur. Beşincisi də, dilin əmələ gəlməsiylə bağlıdır. “Ümumiyyətlə, dil necə yaranıb” sualına cavab verir. Şübhə etmirəm ki, bu işlərimin hamısı beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndiriləcək.

- Bu nəzəriyyələrə şəhadətnamələr veriləndə yoxlanılıb verilir, yoxsa...

- Əlbəttə. Birincisi bu nəzəriyyəyə ekspertlər baxır, tələblərə uyğundur, ya yox. İkincisi, araşdırırlar ki, məndən qabaq bu adda, buna yaxın nəzəriyyə var, ya yoxdu. Yəni müəlliflik hüququ baxımından. Bunu həm internetdə araşdırırlar, həm də müvafik elmi institutlardan dəqiqləşdirirlər. Əgər bu adda nəzəriyyə yoxdursa, deməli sənin nəzəriyyəndi.

- Yalnız ada baxılır, yoxsa mahiyyətə də baxırlar?

-Əlbəttə, mahiyyətə də baxırlar. Mən durub bir dənə elmi ad qoyum, içində də şeir yazım? Bunu elmi nəzəriyyə kimi qəbul edib, şəhadətnamə vermək üçün mahiyyəti araşdırılır.

- Bunun mahiyyətinə baxılıb, Şəhadətnamə verilibsə, deməli ortada yeni bir elmi nəzəriyyə olduğu qəbul edilib.

-Təbii ki.

- Bəs nəyə görə bu nəzəriyyənizi ilk olaraq Akademiyada, Fizika İnstitutunda yerli alimlərin müzakirəsinə çıxarmamısınız?

(ardı var)

X. Eynullayev

İ. İsmayılbəyli