BAYRAMIN MÜBARƏK, AZƏRBAYCAN!

Ramazan SİRACOĞLU

Qurban Bayramı dünyanın əksər xalqlarının xüsusi təmtəraqla qeyd etdikləri dini mərasimdir. Çox qədim tarixə malik bu bayramın bütün dini inanclarda özəl yeri var.

Qurban bayramının əsas məqsədi ALLAHa yaxın ola bilməkdir. Təsadüfi deyil ki, bu bayramın hərfi mənasında da “yaxınlaşmaq, yanaşmaq” anlamı var ( قربان - قرب ). Miladdan öncəki dövlərdə midiyalılar, akkadlar, şumerlər, qibtilər, yəhudilər, yunanlar, hindlilər qurbanları tonqalda yandırırdılar. Mərasimə tamaşa edən insanlar inanırdılar ki, alovda yanan qurbanın tüstüsü yuxarıya-göy üzünə yüksəldikcə insanların arzu və istəklərini də özü ilə bərabər ilahi dərgaha çatdırır. Cahiliyyə dönəmində hətta insanlar da qurban edilirdi. İslam Peyğəmbərinin özü haqqında söylədiyi - “أَنَا اِبْنُ اَلذَّبِيحَيْنِ – Ənə ibnu’z zəbiheyni - Mən iki qurban edilmişin oğluyam” ifadəsi heç də təsadüfi deyil. Peyğəmbərimiz iki qurban edilmiş söyləyəndə öz atası Abdullahı və özünün mənəvi ulu babası saydığı Həzrət İsmaili nəzərdə tutmuşdu. Qurani-Kərimdə İbrahim Peyğəmbərin hansı oğlunu – İsmaili, yoxsa İshaqı - kəsmək istəməsi ad olaraq dəqiq yazılmasa da, biz müsəlmanlar o şəxsin məhz İsmail olduğunu qəbul edirik və onun məhz belə olduğuna inanırıq. Qurani-Kərimdə həmin əhvalat bu şəkildə cərəyan edir. İbrahim Peyğəmbər oğluna müraciət edir ki, يَٰبُنَىَّ إِنِّىٓ أَرَىٰ فِى ٱلْمَنَامِ أَنِّىٓ أَذْبَحُكَ – Ya bunəyya, inni əra fi’l mənami ənni əzbəhukə - Ey oğlum, yuxumda səni kəsdiyimi görürəm (Saffat, 102-ci ayə) İbrahim Peyğəmbərin oğlu da atasına ehtiramda zərrə qədər də qüsura yol vermir: يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ - Ya əbəti ifə’l ma tu’uməru – Ay atam, sənə əmr olunanı elə. ( Saffat, 102-ci ayə )

Həm ata, həm oğul ALLAHın iradəsinə qarşı gəlməyi əsla düşünmədən ilahi istəyi yerinə gətirməkdə qətiyyət göstərirlər. Ata ixtiyar yaşında ALLAHın ona əta etdiyi ciyərparəsini öz əli ilə, oğul da öz iradəsi ilə qurbangaha gedirlər. Bu əhvalatda İbrahim Peyğəmbərin və oğlunun misilsiz iman sahibi olduğu vurgulanır: - فَلَمَّآ أَسْلَمَا وَتَلَّهُۥ لِلْجَبِينِ وَ نَٰدَيْنَٰهُ أَن يَٰٓإِبْرَٰهِيمُ—Fələmma əsləma və təlləhu lilcəbinihi və nədəynəhu ən ya İbrahim - Hər ikisi (ALLAHın əmrinə) boyun əydiklərində və (İbrahim kəsmək üçün onu) alnı üstə (üzüstə) yerə yıxarkən Ona səsləndik: Ey İbrahim! (Saffat, 104-cü ayə)

Tövratda bu əhvalat daha müfəssəl şəkildə verilib. Orada “Yaradılış-Təkfin” surəsinin 6-cı ayəsində buyurulur ki, İbrahim Peyğəmbər bıçağı və közü götürdü, odunları oğlu İshaqın belinə yüklədi. İshaq soruşdu ki, odun və od buradadır, bəs kəsib yandıracağımız qurbanlıq quzu haradadır? İbrahim Peyğəmbər “ALLAH özü göndərəcəktir, oğlum” dedi. (“The fire and the wood are here, but where is the lamb for a burnt offering?” Abraham said, “God himself will provide the lamb for a burnt offering, my son.” Genesis, 22, 8)

İbrahim Peyğəmbərin öz oğlunu ALLAH yolunda qurban kəsmək cəhdi Qurani-Kərimlə Tövratda həmən-həmən eynidir. Bir fərq var ki, Qurani-Kərimdə İbrahim Peyğəmbərin oğlu hadisənin lap başlanğıcından bilir ki, atası onu qurban kəsmək istəyir, Tövratda isə oğul hadisələrin ən sonunda bu işdən xəbərdar olur.

Dünya rəssamları İbrahim Peyğəmbərin öz oğlunu qurban kəsməsi səhnəsini çox işləmişlər. Məsələn, Rembrant Van Reynin (1606-1669) bu mövzuda çəkilmiş rəsm əsəri çox məşhurdur. Alman mənşəli rusiyalı Gerhardt Vilhelm von Reyternin (Gerhardt Wilhelm von Reutern-1794-1865) 1849-cu ildə böyük məharətlə çəkdiyi rəsm əsəri də izləyicilərdə böyük təəssürat yaradır. Özünü atasının iradəsinə təslim etmiş oğlunun gözlərini görməmək üçün onun üzünü sol əliylə tutmuş İbrahim Peyğəmbər sağ əlindəki bıçağı qətiyyətli hərəkətlə ovladının boğazına çəkmək istədiyi dramatik anda ALLAHın əmriylə bir qoruma mələyi Həzrət İbrahimin əlini havada tutur. Həmin zaman İbrahim Peyğəmbərin üzündə həm məmnunluq, həm də ALLAH əmrinin icrasının gerçəkləşməməsindən doğan əndişə hissini rəssam çox böyük ustalıqla kətana əks etdirmişdir.

Qurban kəsmək sadəcə heyvan kəsib ət yemək deyil. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, insanların bir-birinə yaxın olması, zənginlərin yoxsul insanlara, maddi və mənəvi köməyə ehtiyacı olanlara dəstək olmasıdır, möhtacların dərdindən hali olması, problemlərinin çözülməsinə yardım göstərməsi deməkdir. ALLAHın əmridir: أَحْسِن كَمَآ أَحْسَنَ ٱللَّهُ إِلَيْكَ – Əhsin, kəma əhsənə ALLAHu ileykə- ALLAH sənə yaxşılıq etdiyi kimi yaxşılıq elə. (Qəsas, 77-ci ayə)

Dünya hamımıza bir sınaq meydanıdır. Dünya malını fetişləşdirib onun əsirinə çevrilmək olmaz. Buna ən adi bir nümunə çəkmək olar: Normal durumda insan üçün təxminən iki metrlik yorğan-döşək yetərlidir. Təsəvvür edin ki, birisi özünə 2 km uzunluğunda 10 m qalınlığında yataq hazırladır. Nə qədər də məntiqsiz hərəkətdir, deyilmi? Burada “varlığa nə darlıq?” prinsipi çox yərsiz görünür. Sərvəti, var-dövləti həddən biqərar xəsis Qarunun başına gələnləri xatırlatmağa dəyər. Qurani-Kərimə görə, xəzinələrinin açarlarını daşımaqda güclü bir dəstənin çətinlik çəkdiyi (Tövrata görə Qarunun xəzinələrinin açarlarını 300 qatır (!) daşıyırmış) Qaruna əmisi oğlu Musa Peyğəmbər “imkanın var ikən yoxsulları düşün, möhtacları unutma” söyləsə də ehtişamı, təmtərağı, nəfis libasları, əyləncəli məclisləri, ləziz yeməkləri xoşlayan, yaltaqların dil boğaza qoymadan uydurduğu sözləri dinləməkdən zövq alan, olub-bitənləri məddahlarının təqdimatında görən, bohem həyatına düşkün, gerçəklik hissini itirən Qarun onu dinləmədi. Ona elə gəlirdi ki, malik olduğu hər şeyi öz halal əməyi və elmi ilə qazanıb: قَالَ إِنَّمَآ أُوتِيتُهُۥ عَلَىٰ عِلْمٍ عِندِىٓ - Qalə innəma utituhu əla ilmin indi- Söylədi: Bunlar mənə mənim bilik və bacarığıma görə mənə verilib. (Qəsas, 78-ci ayə)

Axırda elə günə düşdü ki, nə hədsiz sərvəti, nə də səhərdən axşamadək onun qapısında qulluq edənlər ona yardım edə bildi. Qarun fasid oldu, gözqamaşdırıcı mal varlığına aldanıb ALLAHın əmrinə qarşı gəldi, ilahi ədaləti unudub yer üzünə fitnə fəsad saldı. ALLAHın əmridir: لَا تَبْغِ ٱلْفَسَادَ فِى ٱلْأَرْضِ ۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلْمُفْسِدِينَ – Lə təbği-l fəsadə fi-l-ərdi, innə ALLAHə lə yuhibbu’l müfsidinə – Yer üzünə fəsad salma, həqiqətən, ALLAH fəsad törədənləri sevmir. (Qəsas, 77-ci ayə)

İlahi və bəşəri qanunlar bizə mümkün olan yerədək yaxşılıq etməyə çağırır. Hər zaman güvəndiyimiz, inandığımız, könül verdiyimiz, Qurani-Kərimə əməl etmək bizim insanlıq borcumuzdur: إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلْمُحْسِنِينَ وَأَحْسِنُوٓا۟ … وَأَنفِقُوا۟ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ – Və ənfiqu fi səbilillahi və əhsinu, innə ALLAHə yuhibbu’l muhsininə- ALLAH yolunda xərcləyin, yaxşılıq edin, gerçəkdən də ALLAH yaxşılıq edənləri sevir. (Bəqərə, 195-ci ayə)

Təəssüf ki, bəşəri, keçici zövqün əsiri olanlar çox vaxt ilahi hökmləri görməzdən gəlirlər. XIX əsrin məşhur maarifçi şairi Seyyid Əzim Şirvani necə də gözəl buyurub:

Dünyanı tutub demə cənnət də mənimdir,

Həqdən bu təmənnanı sual eyləmək olmaz.

Seyyid, hərəmi- Ərşdə Xaliq əməl istər,

Məhşərdə durub cəng ü cidal eyləmək olmaz.

Qurban bayramı qardaşlıq, yardımlaşma, barışma və həmrəylik bayramıdır. Fədakarlıq, bağışlama, umu-küsünü unutma, elliklə sevinmə, xoş diləklərin, gözəl arzuların gerçəkləşməsi yolunda qarşılıqlı şəkildə əl-ələ tutuşma bayramı, ehtiyacı olanları ziyarət etmə, bir təbəssümə tamarzı olanlara, bir xoş sözə həsrət qalanlara mərhəmət göstərmə günüdür. Qurban bayramı məkrli düşmənə qarşı güzəştsiz mübarizənin şiddətləndiyi anda bir bayraq altında tək amal, tək hədəf uğrunda mətin sıralarda dağ kimi sıralanma günüdür, dədə-baba yurdumuzun işğalçılardan təmizlənməsi naminə milli birlik günüdür. Qurban bayramı insanın onu həyatı boyu təqib edən, daim onu harama sürükləyən, haq yolundan - nicat yolundan uzaqlaşdıran nəfsinə qarşı mübarizə günüdür. ALLAH vətən uğrunda, bayraq, dövlət müstəqilliyimiz yolunda şəhid olanlara, özünü Azərbaycana qurban edənlərə rəhmət etsin, qalan vətəndaşlarımıza uğurlar versin, ÜÇRƏNGLİ BAYRAĞIMIZIN yenidən Şuşada, Laçında, Qubadlıda, Kəlbəcərdə, Ağdamda, Füzulidə, Cəbrayılda, Zəngilanda, Xankəndində dalğalandığı günü görməyi bizə nəsib etsin inşallah.

Bayramın mübarək, AZƏRBAYCAN!