“ATACMS RAKETLƏRİ KRIM KÖRPÜSÜNÜ VURACAQ” – “F-16-lar Rusiyanın istənilən hava və raketdən müdafiə sistemlərini məhv edəcək”

Aprelin 24-də ABŞ Prezidenti Co Bayden ABŞ-nin müttəfiqlərinə yardımın maliyyələşdirilməsi haqqında Konqres tərəfindən qəbul edilmiş qanunu imzalayıb. Bu da xüsusilə bu il Ukraynaya əlavə hərbi və iqtisadi yardım üçün təxminən 61 milyard dolların ayrılmasını nəzərdə tutur. Pentaqonun bir gün əvvəl açıqladığı 1 milyard dollarlıq yeni paketdə nəzərdə tutulan silah və texnikanın əhəmiyyətli bir hissəsi əvvəlcədən Almaniya və Polşadakı hərbi bazalara yerləşdirilib. Artıq ilk hərbi yük partiyası Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə göndərilməyə başlanıb.

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski NBS News telekanalında deyib ki, ABŞ-nin köməyi cəbhədə vəziyyəti sabitləşdirməyə və təşəbbüsü ələ keçirməyə imkan verəcək. Amerika Müharibənin Öyrənilməsi İnstitutunun (ISW) proqnozlarına görə, qarşıdakı günlərdə şiddətli döyüşlər davam edəcək, Ukrayna qoşunları cəbhənin müəyyən sektorlarında uğursuzluğa düçar ola bilər, lakin Qərbin köməyini tez alsalar, hücumu dayandıra biləcəklər. İyun ayına qədər Ukrayna Silahlı Qüvvələri daha yaxşı əməliyyat vəziyyətində olacaq.

Ukrayna Baş Hərbi Kəşfiyyat İdarəsinin (GUR) rəhbəri Kirill Budanov Ukraynanın BBC Xidmətinə müsahibəsində qeyd edib ki, mayın ortaları - iyunun əvvəlləri Rusiya qoşunlarının genişmiqyaslı hücuma keçməyi planlaşdırdığı dövrdür.

ABŞ-nin hərbi yardımı cəbhədəki qüvvələr balansını dəyişəcəkmi?

Qərbin Ukraynaya yeni silah və hərbi texnika tədarükünə Rusiya necə cavab verir?

ABŞ 2025-ci ildə Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə yeni yardım paketini maliyyələşdirməsə, cəbhədə hadisələr necə inkişaf edə bilər?

Pentaqonun Ukrayna Silahlı Qüvvələri üçün elan etdiyi yeni paketə artilleriya, hava hücumundan müdafiə, zirehli texnika və uzaq mənzilli (300 km-ə qədər) ATACMS raketləri üçün döyüş sursatları daxildir. Ukrayna ilk belə raketləri bir ay əvvəl ABŞ-dən alıb. Milli Təhlükəsizlik müşaviri Cek Sallivanın aprelin 24-də Ağ Evdə keçirdiyi brifinqdə dediyi kimi, Vaşinqton ATACMS ilə bağlı qərarı Rusiyanın Şimali Koreya raketlərindən Ukraynaya qarşı istifadə etməsindən və mülki infrastrukturu kütləvi atəşə tutmasından sonra verib.

ABŞ Konqresinin Ukraynaya hərbi yardım paketini təsdiqləməsi Avropa ölkələri tərəfindən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə silah və hərbi texnika tədarükünün davam etdirilməsi üçün də “yaşıl işıq” yandırıb. Bu həftə Litva Ukraynaya M577 komanda-qərargah zirehli maşınlarının partiyasını göndərib. Aprelin 23-də Böyük Britaniyanın Baş naziri Rişi Sunak Polşaya səfəri zamanı Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə 500 milyon funt sterlinq dəyərində əlavə hərbi dəstək paketi elan edib ki, bu da Britaniyanın bu il Ukraynaya ayırdığı yardımın ümumi həcmini artıraraq 3 milyard funt-sterlinqə çatdırıb. Ukraynaya ilk olaraq sursat, hava hücumundan müdafiə vasitələri və pilotsuz təyyarələr göndəriləcək. Böyük Britaniyanın Müdafiə Nazirliyi, həmçinin Ukrayna ordusuna əlavə “Storm Shadow” uzaqmənzilli dəqiq raketləri, onlarla qayıq və yüzlərlə zirehli texnika ötürməyi planlaşdırır.

“Bloomberg” yazır ki, ABŞ-nin hərbi təchizatı Rusiya qoşunlarının irəliləyişini dayandıra və ya ləngidə bilər, lakin çətin ki, cəbhədəki vəziyyəti kökündən dəyişdirsin. Rusiya hava, artilleriya və hərbçi sayı baxımından hələ də üstünlüyə malikdir.

Ukrayna Müdafiə Strategiyaları Mərkəzinin eksperti, diplomat Alexander Khara Amerikanın hərbi yardımının Ukrayna üçün indi nə demək olduğunu belə şərh edir:

- Birləşmiş Ştatların Ukraynaya yeni hərbi yardım paketi təqdim etməsi Amerika cəmiyyətinə və siyasətinə ABŞ-nin qlobal liderliyini qoruduğu və Ukraynanı dəstəkləməyə davam etmək üçün resurslara malik olduğuna dair mühüm siqnaldır. Bu, həm də ABŞ-nin Avropadakı NATO müttəfiqləri üçün yaxşı siqnaldır ki, onlar imkanlarını əsirgəmirlər və belə çətin məqamda Ukraynanı tərk etmirlər. Düşünürəm ki, yeni silah və texnikanın alınması ilə Ukrayna hərbçiləri döyüş meydanında mövqelərini xeyli yaxşılaşdıracaqlar. Və bu, həftənin sonuna qədər baş verə bilər, çünki amerikalılar Ukrayna üçün hərbi ləvazimatları Avropa bazalarında əvvəlcədən yerləşdiriblər və onların Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə çatdırılması bir neçə gün çəkəcək. Amerika silahlarının tədarükündə uzun fasiləyə baxmayaraq, rus qoşunları döyüş meydanında əhəmiyyətli uğurlar əldə edə bilmədi. Bütün bu müddət ərzində Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin bölmələri avropalı tərəfdaşların dəstəyi sayəsində mövqelərini qorudu. İndi isə Amerika mərmiləri və uzaq mənzilli ATACMS raketləri cəbhədəki vəziyyəti dəyişəcək. Mən işğal olunmuş Ukrayna ərazilərinin sürətlə azad edilməsindən danışmıram, lakin bu cür silahların olması Rusiya qoşunlarının Ukraynanın dərinliklərinə doğru irəliləməsinə mane olacaq. Və ola bilsin ki, vaxt keçdikcə Ukrayna Silahlı Qüvvələri əks-hücum əməliyyatına başlamaq üçün kifayət qədər qüvvə və vasitə əldə etsin. Hadisələrin bu inkişafına Qərb dövlətləri tərəfindən dördüncü nəsil F-16 hərbi qırıcılarının Ukraynaya təhvil verilməsi də kömək edəcək. Bu, yazın sonunda və ya yayda baş verə bilər, lakin bu təyyarələrin cəmi bir neçəsi belə hava məkanımızın mühafizəsini gücləndirəcək. Bundan əlavə, biz gözləyirik ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri indi hərbi infrastrukturun bir hissəsi olan, Rusiyaya Krım yarımadasında hərbi yüklərin daşınması üçün logistika marşrutlarını qurmağa imkan verən Krım körpüsünü məhv edə biləcək.

- ABŞ-nin ATACMS raketlərini bir şərtlə Ukraynaya təhvil verib ki, onlardan ancaq suveren Ukrayna ərazisində istifadə edilməlidir, yəni Vaşinqton mümkün eskalasiyadan qorxur. Ona görə də Ukrayna Silahlı Qüvvələri Amerikanın uzaqmənzilli raketləri ilə Rusiyadakı hərbi hədəflərə zərbə endirməməlidir...

- Mənə elə gəlir ki, bu, tamamilə mənasız və zərərli məhdudiyyətdir, çünki ancaq Rusiyanın hücumuna məruz qalan Ukraynada döyüşlər aparıb ona qalib gəlmək mümkün deyil və biz onun ərazisini vura bilmərik. Ukrayna Silahlı Qüvvələri komandanlıq mərkəzlərini, arsenalları və maddi-texniki təchizatı, o cümlədən düşmənin arxa cəbhəsini məhv etməlidir. Bu yanaşma (Rusiya Federasiyası ərazisinə zərbə endirməmək) 2022-ci ildə Ukraynaya tətbiq edilir, qüsurludur və qələbəmizin mümkünlüyünü təxirə salır. Ukrayna Qərb siyasətçilərinin Rusiya ilə bağlı danışdıqları “qırmızı xətlər”in müvəqqəti olduğunu dəfələrlə nümayiş etdirib. Rusiya ordusu ukraynalıları öldürür, bütün şəhərləri yer üzündən silir, mülki infrastrukturumuzu məhv edir. Biz təkcə öz ərazimizdə döyüşməməliyik. Ümid edirəm ki, Vaşinqtonun Amerika silahlarından yalnız suveren Ukrayna ərazisində istifadə tələbinə yenidən baxılacaq.

- Ukrayna ordusuna təkcə mərmilər, hava hücumundan müdafiə sistemləri, təyyarələr, tanklar və zirehli transportyorlar deyil, digər silah və texnikalar da lazımdır. Bundan əlavə, təcrübəli hərbi kadrlara ehtiyac var, onların sayı çox deyil və bu amil Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin yeni briqadalarının formalaşma sürətinə təsir göstərir. Ukrayna ABŞ və digər müttəfiqlərinin köməyindən istifadə edərək əks-hücum hazırlaya biləcəkmi?

Ukraynalı hərbi analitik Mixail Samusun bu sualı belə cavablandırır:

- Silah və texnika sadəcə müəyyən döyüş qabiliyyətini təmin edən alətlərdir. Əməliyyatların aparılması qərarı isə Ukrayna komandanlığının mövcud vasitələrdən necə istifadə etmək niyyətindən asılıdır. Bu barədə deyə biləcəyim yeganə şey odur ki, Amerikanın 300 km-ə qədər mənzilli ATACMS ballistik raketləri açıq şəkildə müdafiə silahları deyil. Onlardan hücumdan əvvəl həyata keçirilən "formasiya əməliyyatları" və əks-hücum zamanı istifadə etmək məqsədəuyğundur. Belə əməliyyatların məqsədi hərbi aerodromların, hava hücumundan müdafiə sistemlərinin, komanda məntəqələrinin və düşmənin sursat anbarı və bazalarının məhv edilməsidir. Krımda Qara dəniz donanmasının gəmiləri üçün bazalar da bu hədəflər sırasında ola bilər. Ona görə də inanıram ki, təkcə ABŞ-nin deyil, həm də Böyük Britaniya və Aİ-nin hərbi yardım paketini nəzərə alaraq, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin komandanlığı əks-hücum əməliyyatı planlaşdırmaq imkanı əldə edəcək. Bu, rus qoşunlarının ötən ilin oktyabrından bəri dayanmayan aktiv hücum əməliyyatları həyata keçirə bilməyəcəyindən sonra baş verə bilər. Həm şəxsi heyətin, həm də texnikanın ağır itkisinə baxmayaraq, ruslar ABŞ-nin yardımı dondurulduğu dövrdə yaranmış “imkan pəncərəsi”ndən istifadə etməyə çalışsalar da, indi bu “pəncərə” bağlanır. Hesab edirəm ki, iyunun ikinci yarısından etibarən cəbhədə vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə bilər.

- Ukrayna kəşfiyyatının məlumatına görə, Vladimir Putin öz qoşunlarına mayın 9-dək Donetsk vilayətindəki Çasov Yar şəhərini tutmağı əmr edib ki, bu da regionun digər iki strateji əhəmiyyətli şəhərinə - Slavyansk və Kramatorska gedən yolda tramplindir. Qərbin yeni yardımı Ukrayna qoşunlarına Çasov Yarın hücumlarını dəf etməyə imkan verəcəkmi?

- Yaxın günlərdə Ukraynanın cəbhə xəttindəki bölmələrinə kifayət qədər sursat göndəriləcəyinə şübhə edirəm. Müəyyən növ silahlar, o cümlədən ATACMS raketləri Ukraynaya hava yolu ilə tez bir zamanda çatdırıla və bir neçə həftə ərzində cəbhə xəttinə daşına bilər. Sursata gəlincə, burada logistika daha mürəkkəbdir. Çasov Yar həqiqətən də Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin müdafiə əməliyyatının ən vacib sahəsidir və onun müdafiəsinin çox hissəsi bu ərazinin saxlanmasının vacibliyini və zəruriliyini dərk edən komandanlığın qərarlarından asılıdır. Hesab edirəm ki, hazırda Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin cəbhə xəttində Çasov Yar və digər mövqeləri tutmaq qabiliyyəti yaxşılaşıb.

– İki ildən artıq bir müddət ərzində Ukraynanın hava hücumundan müdafiə qüvvələri yüzlərlə Rusiya hərbi təyyarəsini və helikopterini məhv edə bildi və aprelin 19-da ilk dəfə Tu-22M3 bombardmançı təyyarəsi vuruldu. Bununla belə, Rusiyanın hava üstünlüyü hələ də cəbhədəki vəziyyətə təsir edən əsas amillərdən biri olaraq qalır. Yayda Ukrayna Amerikanın dördüncü nəsil F-16 qırıcılarını alarasa, Rusiya bu üstünlüyünü itirə bilərmi?

- Ukrayna Silahlı Qüvvələri uzun müddətdir ki, müasir qırıcıların, bomba daşıyan çoxfunksiyalı təyyarə platformalarının və raketlərin müxtəlif modifikasiyalarının xidmətə girməsini gözləyirdi. Və bu platformalar vəziyyəti dəyişməyə imkan verəcək və deyərdim ki, Rusiyanın havadakı üstünlüyünü xeyli dərəcədə zərərsizləşdirəcək. Yeri gəlmişkən, Rusiya qoşunları hücum əməliyyatları apararkən, aviasiya gündə 150 və ya daha çox KAB-ı (idarə olunan hava bombalar) mövqelərimizə atır; Bu, Ukrayna ordusu üçün böyük problemdir, çünki biz nə daşıyıcılarla, nə də KAB-larla effektiv mübarizə apara bilmirik. Ruslar böyük miqdarda 500 və 1000 kq ağırlığında bombalardan istifadə edirlər. Buna görə də Ukrayna Silahlı Qüvvələri F-16-nı səbirsizliklə gözləyir ki, bu da bizim quru qoşunlarımızı Rusiya təyyarələrinin hücumlarından qoruyaraq daha effektiv fəaliyyət göstərməyə imkan verəcək.

- Aprelin 23-də Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu Moskvada keçirilən hərbi şuranın iclasında bildirib ki, qoşunlar tezliklə yeni nəsil S-500 raket kompleksləri, “Pantsir” zenit-raket kompleksləri, uzaq mənzilli silahlar alacaqlar. Bu silahların cəbhəyə tədarükü Kremlin ABŞ-dən Ukraynaya göndərilən hərbi yardıma cavabı sayıla bilərmi?

- ATACMS raketləri bütün bu rus komplekslərini məhv etmək iqtidarındadır. Aprelin 17-də Ukrayna Silahlı Qüvvələri Rusiyanın ilhaq etdiyi Krımın Cankoy şəhəri yaxınlığındakı hərbi aerodroma hücum zamanı bir neçə uzaqmənzilli ATACMS raketlərindən istifadə edib. Ukrayna kəşfiyyatının məlumatına görə, S-400 “Triumf” hava hücumundan müdafiə sisteminin dörd buraxılış qurğusu və üç radar stansiyası məhv edilib və ya ciddi zədələnib. ATACMS, F-16 qırıcılarının döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirmə qabiliyyətini təmin edərək, Rusiyanın istənilən hava və raketdən müdafiə sistemlərini məhv edəcək.

- Güman edilir ki, Amerika hərbi yardım paketləri 2024-cü ilin sonuna qədər davam edəcək. Amma Vladimir Putinin strategiyası Qərbin resursları tükəndikdə Ukraynaya həlledici zərbə vurmaqdan ibarətdir. ABŞ-nin yardımı olmasa, 2025-ci ildə hadisələr necə inkişaf edə bilər?

- Qərbin Rusiyadan əhəmiyyətli dərəcədə böyük resursları var. Əgər siyasi səbəblərdən ABŞ 2025-ci ildə Ukraynaya hərbi yardım göstərməsə, təbii ki, bu, öz mənfi təsirini göstərəcək. Bu il döyüş meydanında baş verən hadisələrdən çox şey asılı olacaq. Əgər Ukrayna, xüsusən Krımda müəyyən uğurlar qazanarsa, o zaman payızda keçiriləcək seçkilərdən sonra kimin ABŞ Prezidenti olmasından asılı olmayaraq, Vaşinqton Ukraynaya yardımı dayandırmağı nəzərdən keçirməyəcək.

Rasim Əliyev

“AzPolitika.info”