MÜSLÜMOVUN ƏDALƏTSİZ VƏ ANTİ-MİLLİ “ƏBƏDİ İRSİ"... - Pensiya, sosial müavinət, əlillik təyinatındakı müşküllər nə zaman çözüləcək?

Azərbaycanın pensiya qanunvericiliyi ona edilən dəyişikliklərin, xüsusilə də mürəkkəb və anlaşılmaz dəyişikliklərin sayına görə Ginnesin rekordlar kitabına düşəcək qədər zəngindir. Ancaq nə yazıq ki, bu dəyişikliklər nəticə etibarilə rahat, əhali üçün əlçatan, anlaşılan, yaşlı, əlil, imkansız insanların rifahının yaxşılaşdırılmasına xidmət edən bir sistemin formalaşması ilə nəticələnməyib, əksinə, əhalinin ən çox şikayətçi olduğu bir sitemə çevrilib.

Bunu isbat etmək üçün uzağa getmədən, sadəcə küçəyə çıxıb 10-15 pensiyaçı arasında sorğu aparmaq kifayətdir.

Eynilə də əlillik dərəcəsinin təyinatı, əlillik müavinətlərinin, həmçinin ünvanlı sosial yardımların verilməsi, bölüşdürülməsi qaydaları və onların məbləği barədə də sorğu aparsanız eyni mənzərə ilə rastlaşarsınız- narazılıq, şikayət, etiraz.

Səlim Müslümovun dövründə, şəxsən özünün iştirakı ilə hazırlanan və keçilməz labirinti xatırladan pensiya qanununun o qədər əyər-əskiyi var ki, sadalamaqla bitməz.

Onun tətbiqi isə misal üçün şərəfli peşə sahibi adlandırdığımız müəllimi, eynilə də dövlət müəssisələrində işləmiş, aşağı əməkhaqqı almış həkimdən tutmuş fəhləyə qədər hamını “pensiya yaşına çatmış dilənçi” kökünə salıb. Çünki bu adamların aldıqları 200 manat civarındakı pensiya onların ayın bu başından o başına normal qidalanıb sağ-salamat çıxmasına imkan vermir, hələ bunun par-paltarı, dava-dərmanı, kommunal xərclərini və s. demirik.

Ancaq əvəzində polis, prokurorluq, vergi işçiləri, hakimlər, icra orqanlarında yüksək vəzifə tutmuş şəxslər, deputatlar və digər bu qəbildən olan şəxslər həddən artıq yüksək pensiya alırlar. Soruşan lazımdır ki, niyə, hansı xidmətlərinə görə?

Təbii ki, texniki baxımdan pensiya məbləğləri arasındakı fərq belə izah oluna bilər ki, sadaladığımız şəxslər əmək haqları yüksək olduğu üçün daha böyük pensiya kapitalı toplayıblar və buna görə də daha yüksək pensiya alırlar. Bəs o zaman hanı sosial ədalət prinsipi?

Məgər müəllimin, yaxud həkimin zəhməti, xalq qarşısındakı xidməti yuxarıda sadaladığımız peşə sahiblərindən azmı olub? Onların günahıdırmı ki, uzun illər boyu dövlətin onlara verdiyi rəsmi əmək haqqı qəpik-quruş olduğu üçün hesablarına yığılan pensiya kapitalı azdır?

Yaxud təkcə hansısa sahibkarın yanında çalışan və hər an işini itirmək qorxusundan aldığı əmək haqqının rəsmiləşdirilməsini tələb edə bilməyən, bununla da pensiya kapitalı yığılmayan vətəndaşmı günahkardır ki, ölkədə hələ də əmək qanunvericiliyi tam gücü ilə işləmir?

Ümumiyyətlə, əvvəlcə sərvətlərin ədalətli bölgüsü aparılmadan, insanlara normal iş, rəqabət mühiti, qazanc əldə etmək imkanları, eləcə də özəl sektora effektiv nəzarət-uçot sistemi yaradılmadan belə bir pensiya qanununun hazırlanması və tətbiqi müsbət nəticə verə bilməzdi və vermir də.

Söhbət pensiya kapitalından düşmüşkən, bir statistikaya xüsusi diqqət yetirməkdə fayda var. Azərbaycanda bütün ölümlərin 41 faizi 65 yaşa qədər insanların payına düşür. Həmçinin, vəfat edən hər 2 kişidən biri 65 yaşına çatmamış həyatını itirir. Bu, ölkəmizdə erkən ölümün yüksək, hətta kritik həddə olmasıyla yanaşı, həmin şəxslərin illər boyu topladığı pensiya kapitalının sonrakı taleyi barədə də düşünməyə əsas verir.

Faktiki olaraq, insan pensiya yaşına çatmamış vəfat edibsə, onun yığdığı pensiya kapitalının yalnız yığım hissəsi varislərinə ödənilir, sığorta hissəsi isə verilmir. 65 yaşa kimi, hətta kapital tam ödənilibsə belə, pensiyaçıya həmin vəsaitlər qaytarılmır. O, Sosial Müdafiə Fondunun gəlirləri hesab olunur və fondda qalır. Deməli, sığorta olunub, pensiya yaşına çatmadan rəhmətə gedən vətəndaşın pulu tam qaytarılmır. Bunu ədalətli saymaq olarmı?

Mövcud sistemin naqisliyi özünü həm də onda göstərir ki, işsizlər, iş axtara-axtara qocalanlar, günəmuzd işləyənlər, rəsmi maaşı, əmək müqaviləsiz olmayanlarla yanaşı işləyənlərin də əhəmiyyətli hissəsi 65 yaşına çatsa da belə pensiya deyil, 130 manat qocalıq müavinəti almalı olacaq.

Belə ki, ekspertlərin hesablamalarına görə, Azərbaycanda hazırda işləyən 1 milyon 691 min 800 nəfərin yarısının – 845 min 900 nəfərinin maaşının 343 manat və ondan aşağı olması onların gələcəkdə pensiya almasında böyük çətinliklər yaradacaq.

Məsələ ondadır ki, mövcud qanunvericiliyə görə, güzəştli qruplar istisna olunmaqla pensiyaya çıxmaq üçün kişilərin 65, qadınların isə 62 yaşında ya 25 il sığorta stajı, ya da 28.800 manat minimum pensiya kapitalı olmalıdır. Bunladan heç birini ödəyə bilməyənlərə pensiya yaşı çatanda 130 manat qocalıq müavinəti verilir.

Qanuna görə, 25 il iş stajı olub, tələb olunan 28.800 manat pensiya kapitalını yığa bilməyənlər minimum məbləğdə pensiya alacaqlar. Odur ki, hər kəsin aşağı maaşla ən azı 25 il işləməsi gərəkdir.

Əgər kimsə işləyirsə ayda, 250 manat maaş alırsa, onun minimum pensiya kapitalını yığması üçün fasiləsiz 38,4 il, ayda 300 manat maaş alırsa onun minimum pensiya kapitalını yığması üçün fasiləsiz 32 il, ayda 350 manat maaş alırsa onun mimum pensiya kapitalını yığması üçün fasiləsiz olaraq 27,4 il çalışması gərəkdir.

Bu hesablamalar, minimum pensiya məbləği 200 manat olduğu halda keçərlidir. Əgər minimum pensiya məbləği 250 manat olarsa, onda minimum pensiya kapitalı 36 000 manata, əgər mimimum pensiya məbləği 300 manata qədər artırlarsa onda minimum pensiya kapitalı 43200 manata qalxacaq.

Yəni, bir şəxs uzun müddət işləyib hazırda tələb olunan 28800 manat minimum pensiya kapitalını yığsa da, sabah (məsələn, təqaüdə çıxmasına bir-iki il qalmış) minimum pensiya məbləği 50 manat artılarsa, dərhal pensiyaya almaq hüququndan məhrum olur. Belə pensiya sistemi anti-milli deyil, nədir?

Yaxud, olsun əlillik dərəcəsinin təyinatı və əlilliyə görə müavinətlərin məbləği. Müavinət məbləğlərinin çox aşağı olması və əlillərin normal yaşayışını təmin etməməsi birmənalıdır. Ancaq bəla bununla bitmir.

Son zamanlar Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi saxta əlillik təyinatlarının ləğvi istiqamətində ciddi iş aparıb, minlərlə saxta əlillik dərəcəsi alanlar müəyyənləşdirilib və nəticədə büdcənin on milyonlarla manat vəsaitinə qənaət edilib. Bu, çox yaxşı və təqdirəlayiq haldır. Nazirlər Kabinetinin ötən ilə dair hesabatında bildirilir ki, 2020-ci ildə dövlət tibb müəssisələri tərəfindən rəsmiləşdirilmiş göndərişlər əsasında 13,2 min nəfər üzrə ilkin əlillik təyinatı aparılıb. Bu da 2019-cu illə müqayisədə 53 faiz azdır və saxtakarlıqla mübarizənin effektivliyini göstərir.

Lakin bu xeyirxah işi görənlər əlilliyə görə müavinətləri dayandırılan və bu səbəbdən Travmatologiya və Ortopediya İnstitutundan tutmuş Z. Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzinə qədər bütün Həkim Ekspertiza Komissiyalarının qarşısındakı növbələrdə dayanan əlil, xəstə vətəndaşlarımızın durumuna da diqqət yetirsələr pis olmaz. Bu adamlardan müavinətlərinin bərpası üçün yenidən komissiyadan keçmələri tələb olunur. Olsun. Lakin eyni zamanda da onlara bildirilir ki, növbə böyük olduğundan komissiyanın qəbuluna ən yaxşı halda 4-5, pis halda 8-9 aya düşə biləcəksiniz. Nəticədə çoxları özlərinin yeganə gəlir mənbəyi olan əlillik müavinətindən aylarla məhrum edilirlər. Bu adamların həmin müddətdə nəylə dolanacağı, dava-dərman alacağı və s. isə görünür, heç kimi maraqlandırmır.

Olmazmı ki, müavinətlər yalnız müvafiq komissiyaların vətəndaşın özünün iştirakı ilə yoxlama keçirməsindən və əlilliyin saxta olduğu təsdiqlənəndən sonra dayandırılsın? Necə deyərlər, “qulağı kəsib saymaqdansa, sayıb sonra kəsmək” doğru olmazdımı?

Axı, hazırda ortada gerçəkdən əlil olduqları halda, aylarla növbə gözləməli olan və müavinətdən məhrum edilən minlərlə vətəndaşımız var. Bu, o deməkdir ki, qurunun oduna yaş da yanır. Deməli, belə çıxır ki, əlilliyə görə verilən müavinəti bir andaca ləğv etmək olar. Onun bərpası isə nəinki bir anda, bir gündə, heç bir ayda da yox, bir neçə ayda və bu templərlə bəlkə də bir il ərzində mümkün olacaq.

Ümumiyyətlə, Səhiyyə Nazirliyi, İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi daxil müvafiq qurumlar tərəfindən sistematik hazırlıq işləri görülmədən, müraciətləri vaxtında və operativ şəkildə araşdıracaq, qiymətləndirəcək yetərli sayda komissiyalar yaradılmadan əlil müavinətlərini ucdantutma “baltalamaq” nə dərəcədə düzgün addımdır? Belə təəssürat yaranır ki, əsas məqsəd dövlətin sosial xərclərini ədalətli bölüşdürməkdən daha çox həmin vəsaitlərə mümkün qədər qənaət etmək, verilənləri də geri qaytarmaqdır.

Axı, Müslümovun, Ələkbərovun, yaxud Nağıyevin vaxtında kimlərəsə saxta əlillik dərəcəsi verilməsinin, müvafiq nəzarət qurumlarınınsa səhlənkarlığı, məsuliyyətsizliyi ucbatından buna göz yumulmasının cəzasını sıravi əlil vətəndaş niyə çəkməlidir?

Nədənsə, Əli Nağıyevdən tutmuş üzü bu tərəfə əhalidə əmək nazirlərinə qarşı heç vaxt simpatiya olmayıb. Yəqin ki, bunu həmin nazirlərin şəxsi keyfiyyətlərindən daha çox ümumilikdə sosial siyasət, pensiya, müavinət, sosial yardım sistemi şərtləndirir. Vəziyyəti müəyyən dərəcədə düzəltməli olan və ilk olaraq, müəyyən ümidlər doğuran elektron müraciət sistemi isə mükəmməllikdən xeyli uzaq olduğunu göstərdi...

Bəli, təəssüf ki, hazırda Səlim Müslümovdan qalma, şəxsən onun iştirakı və təşəbbüsü ilə hazırlanan pensiya qanunu qüvvədədir və işləyir. Görünən də odur ki, bundan imtina etmək fikirləri yoxdur.

Eynilə də əlilliyin, sosial müavinətlərin təyinatı qaydaları və məbləğlərində prinsip etibarilə ciddi dəyişiklik yoxdur. Yenə əvvəlki qədər olmasa da, bir çox hallarda süründürməçilik, haqsızlıq, biganəliklə qarşılaşmalı oluruq. Deməli, Səlim Müslümov getsə, hətta həbs olunsa da belə, onun ədalətsiz və müəyyən mənada anti-milli “irsi” qalır və yaşayır... 

Cəlal Məmmədov

“AzPolitika.info”

635x100

Şərhlər

Roma 2021-05-25 14:27:55

Elxan adı ilə yazana: Azərbaycanda kifayət qədər elmli, savadlı, bu pensiya, müavinət sistemini bilən və onun ən yaxşısını qura biləcək iqtisadçılar vardır. Səlimin bir az danışıq qabiliyyəti və ondan 100 dəfələrlə çox korrupsiya iştahı bu sistemi qurmağa imkan vermədi. Ancaq bu sahəyə rəhbərlik və ya burada bir doğru-düzgün sistemin qurulması Əli Məsimli kimi iqtisadçıya tapşırılsa, inanıram ki, çox qısa bir müddətdə bu məsələ həllini tapar. Əli müəllim savadlı, əsilli-nəsilli bir şəxsiyyətdir (Səlim kimi qaraçı deyil) və mən yazdığlarıma tam inanıram...

Roma 2021-05-06 09:58:38

Bu tip insanlar, yəni səlim, əjdər ol və s. Xalqın, Millətin, Hökumətin üz-qaraladır. Belə ki, vaxtilə acından günorta dururdu, yataqxanada yaşayırdı və s....indi yüksək vəzifə verilib ki, Xalqa, Dövlətçiliyə xidmət et, daraşıb Xalqın, Dövlətin malına. Bu nankorluqdur, ən böyük oğurluqdur, şərəfsizlikdir və s...

Şəkidən 2021-04-21 21:45:44

Saxta əlilik alanların əliliyinin ləğv olunması təqdirə layiqdir, ancaq elə əlilər var ki, ömürlük əliliyi təsdiq olunub. Onlardan biri ıı qurub gözdən əlil, açqısız poçtalyon işləyir....II qurub gözdən əlil açkı taxmadan poçtalyon işləyə bilərmi cənab Nazir ??? Əlililərin hamısı təkrar komissiyadan keçməsi üçün mühüm addımlar atılmalıdır. Aadmı olanalar komissiyadan ömürlük təyin olunub, adamı olmayanlar isə komissiyadan keçməlidir ?

Qafar 2021-04-21 21:24:10

Cox deqiq arashdirilib movzu

Niyaməddin 2021-04-21 18:47:06

Təşəkkür edirəm Cəlal bəy. Rəhmətlik Turgut Özalın məşhur bir kəlamı var idi: "Türkiyə xoşbəxtdir, çünki nefti yoxdur. Türkiyə bədbəxtdir, çünki Rusiya kimi qonşusu var."

Roma 2021-04-21 16:31:16

Səlim, dostu və korrupsiyada Səlimdən də irəlidə olan şair Əjdər Olun şeirini qəşəngcə deyirdi: Adamsan da incidərlər adamı, O dünyadan haraylama atanı, Alansansa dur özün al qadanı, Canım gözüm ömür elə budur bu, Çarpışmağa meydan budur, cıdır bu...

Sədi 2021-04-21 15:04:17

Səlim ondan tələb olunan missiyanı tam yerinə yetirdi.Onu nazir təyin edərkəm yüksək səviyyədə biliyinin və bacarığının və bacarığının oldugumu yaxşı bilirdilər və ondan da istifadə edildi. Səlim özü də aqibətinin belə olmasa da sonda buna yaxın bitəcəyini ehtimal edirdi. Ən azı axırda hər şeyi onun üzərinə atılacağını dərk edirdi. Elə bu səbəbdən də mümkün qədər çox qapazlamaga çalışdı....

Samir 2021-04-21 14:49:22

Eşq olsun Sizə Cəlal bəy !!! Bütün yazılarnız vergül nöqtəsinə kimi yerindədi.Əsl qızıl qələm sahibisiz.Allah Sizi başmızdan əksiy eləməsin!

Roma 2021-04-21 13:26:39

Pensiya məbləğləri minimal məbləğ ilə maksimal məbləğ arasındakı fərq 2 dəfədən artıq olmamalıdır. Sovet dönəmində bu belə idi və mən hesab edirəm ki çox düzgün idi. Belə ki, insan pensiyaya çıxırsa sən bunları nə üçün kəskin fərqləndirirsən. Adam var 2-3 min manat pensiya alır, adam da var 100-200 manat, demək fərq bəzi hallarda 10-15 dəfə edir. Birisi düşüb axarına Neft Şirkəti və ya buna oxşar yerlərdə işləyib, yaxşı maaş alıb, dolanıb, o birisi iş tapa bilməyib tapıbsada maaşı yaxşı olmayıb və nəticə etibarı ilə az pensiya almalı olub. Aldığını aparıb dava-dərmana, həkimlərə paylayır, mənzilin kommunal ödənişləri, yeyim-geyim bir sözlə çatmır, çox alan isə hamısına çatdırır...bax budur sosial ədalətsizlik...

esger 2021-04-21 13:23:54

Təki,anası,atası və arvadı erməni olanlar nazir qoyulmasın. iş bitmir kadr siyasəti deyişməlidir gohumluq tayfabazlıq

Müəllim 2021-04-21 13:00:56

Cəlal bəy Allah sizi qorusun! qələmin müqəddəs vəzifəsi həqiqətə xidmət etməkdirrməkdir

kaml 2021-04-21 12:45:40

sahil 4ildir nazrdr ne edib . yaratsin yen sistem. ...

Elxan 2021-04-21 12:27:09

1998-99-cu illərdə S.Müslümov Maliyyə Nazirliyinin baş idarə rəisi işlədiyi dövrdə Nazirlər Kabinetində (NK) qanunlara əlavə və dəyişikliklər müzakirə olunarkən fiziki və hüquqi şəxslərin hüquqo vəziyyətini bir az da pisləşdirən sərt təkliflərlrə çıxış etdi.O vaxt NK-nin Hüquq şəbəsinin müdiri işləyən Günəş xanım Şükürova onu diqqətlə dinlədikdən sonra dedi:”Ay Səlim müəllim,elə bilirsiniz ki,siz həmişə dövlət işində işləyib səddin bu tərəfində olacaqsınız?Ola bilər ki,bu güt təklif etdiyiniz sərtləşdirmələr özünüzə qarşı tətbiq oluna bilər”.Ə.Nağıyev bu sahədə peşakar deyildi,daha çox siyasi fiqur kimi təyinat almışdı.F.Ələkbərov da o cümlədən,sadəcə biznesmen olduğundan nazir postu verilmişdi və müəyyən ərazilər təhkim olunmuşdu.Onlara haqq qazandırmıram,amma bilməyə də bilərdilər.S.Müslümov isə iqtisadçı,elmlər dokturu idi.O nə etdiyini bilməyə bilməzdi.Gerçəkdən pensiya sistemini ağlar günə qoydu,qeyri-müəyyənlik yartdı.Natiqlik bacarığlndan istifadə edərək bunları “islahat” kimi sırıya bildi.Amma artıq görəvdən alınmış bir adamı linç edərək indikiləri tərifləyib göyə qaldırmaq doğru deyil.Düzdür,indikilər “yırtıcı” deyil,rüşvəti rəsmiləşdirməyiblər.Amma qeyri-peşəkarlıq göz önündədir.Komanda formalaşdırılarkən bir universitet, fakültə,buraxılış ili,sığal görmüş,lakin real həyatdan çox uzaq olan səliqəli geyim və sir-sifət yox,təcrübə və peşəkarlığa üstünlük verilməlidir.Bəli,S.Müslümovun yaratdığı haqlı olaraq dağıdılmalıdır,amma əvəzində yeni,mütərəqqi nəsə yaradıla bilirmi?

Seyid Ənhu 2021-04-21 12:23:10

ÖLKƏNİN DAXİLİNDƏ MƏMURLAR AŞKAR ŞƏKİLDƏ ANTİ-MİLLİ SİYASƏT YÜRÜDÜR.....VƏTƏNDAŞLAR HƏRƏ BİR TƏRƏFDƏ FƏRYAD EDİR.

Qalib 2021-04-21 10:51:06

Aktual mövzudur. Mövzuda pensiya yaşına az toxunulub. Məsələ vahid şəkildə qoyulmalıdır. Belə ki, tələb olunan pensiya kapitalı yığılıbsa və ya iş stajı tam varsa vətəndaş pensiyaya çıxa bilər. Türkiyə variantı. Türkiyədən, avropadan çox çeyləri götürürük, bircə əmək haqqı, pensiya, minimum aylıq əmək haqqı, qanunvericiliyə nəzarət, hərbidə qulliq etməyin vəzifəli şəxslərin uşaqlarına da aid ilması.... Bunları qəbul edə bilmirik. Səlim getdi, onun dəyişiklik etdiyi qanunlar əvvəlki vəziyyətinə qaytarılmalıdır.

Roma 2021-04-21 10:45:07

Səlim Müslümovdan yaxşı sirk janqlyoru çıxar, nəinki, sosial təminat naziri, inandırıram sizi Səlimə qədərki nazirlərin heç birisində Səlimdə olan iştaha olmayıb. Bunun başlıca səbəblərindən biri, Səlimin acgözlüyüdür. Bu adam illər öncə yataqxanada yaşayıb, kasıb olub, birdən-birə pul görməsi "onda aftafa və xorultu" hissləri yaradıb...

M.Əsgərov 2021-04-21 10:30:50

Tam doğru, bu pensiya sistemi bərbaddır, konstitusiyanın pozulmasıdır vətəndaşın hüquqlarının pozulmasıdır

esger 2021-04-21 10:30:30

Cəlal müəllim bu araşdırmaya görə Sizə bütün yaşlı adamların adından Sizə dərin minnətdarlığımı, səmimi salamlarımı, təşəkkürümü bildirirəm.

.EJDER 2021-04-21 10:21:15

aye bu analoqu olmayan larin siyaseti beledir.bir nefer yuz neferin pensiyasini aler,ermeni menweyli de istediyini eder

Müəllim 2021-04-21 09:34:32

Allah böyükdür Azərbaycan xalqinı vicdanı susmuşlardan qorusun

t.ədalət 2021-04-21 09:27:26

İndiki nazirlə müqayisədə S.Müslümov milli adam idi.Bir də ki nazirlər hakimiyyətin layihələrini icra edirlər.İkincisi,müəyyən müddət kasıb da yaşamaq olar.Təki,anası,atası və arvadı erməni olanlar nazir qoyulmasın.Çünki qanı bulaşıqlar Azərbaycanın müstəqilliyi üçün bir təhlükə və təhdiddir.

Son yazılar