TÜRKİYƏ BANKLARINDAN RUS ŞİRKƏTLƏRİNƏ “SÜRPRİZ” – Hesablar kütləvi şəkildə bağlanır, əlaqələr dayandırılır...

Türkiyə bankları Rusiyadan olan müştərilərlə bağlı siyasətlərini sərtləşdirib. Bəzi maliyyə təşkilatları şirkətlərin hesablarını bağlamağa başlayıb və kart almağı planlaşdıran şəxslər üçün tələbləri artırıb.

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, bu barədə “Vedomosti” qəzetinə Türkiyə ilə ticarət edən biznes sahibləri, maliyyə məsləhətçiləri və biznes assosiasiyalarının nümayəndələri məlumat verib.

“Bloomberg” və “Kommersant” nəşrləri yazırlar ki, artıq ilin əvvəlində biznes qurumları Rusiya ilə Türkiyə arasında ödənişlərin dayandırılmasından şikayət edirdilər. “Vedomosti”nin həmsöhbətləri bildiriblər ki, hazırda hesablaşmalar dondurulub.

Ötən il dekabrın 22-də ABŞ Prezidenti Co Baydenin Maliyyə Nazirliyinə Rusiyaya qarşı sanksiyaları pozan banklara cəzalar tətbiq etmək səlahiyyəti verən fərmanından sonra yerli bankların siyasəti kəskin şəkildə dəyişib.

"Dekabrdan əvvəl Türkiyədə Rusiya ilə hərtərəfli işləyən iki bank, qismən əməkdaşlıq edən daha iki bank vardı”, - Türkiyə ilə ticarət aparan və eyni zamanda Rusiya biznes assosiasiyalarından birinə yaxın olan mənbə bildirib. Onun sözlərinə görə, birinci kateqoriya bankları SDN siyahısına (ən ciddi məhdudiyyətlər səviyyəsinə malik bankların qara siyahısı) daxil edilməklə hədələyiblər. Bundan sonra onlar Rusiya bankları ilə əlaqəsi olan şirkətlərin əhəmiyyətli hissəsinin müxbir hesablarını bağlamağa başlayıblar. Həmsöhbətin sözlərinə görə, qismən əməkdaşlıq eən banklar da münasibətləri kəsməyə başlayıblar. Lakin əsas hədəf Ukraynada “xüsusi əməliyyat” başlayandan sonra müştəri olanlardır. Mənbə qeyd edib ki, şirkətlər bankdan 30 gün ərzində bütün münasibətləri dayandırmaq və hesabları bağlamaq tələbini əks etdirən bildirişlər alırlar.

“Dövlət bankları "yaşıl siyahı" adlanan mallara - ərzaq və əczaçılıq məhsullarına görə ayrı-ayrılıqda ödənişlər həyata keçirirlər. Lakin bu, yalnız milli valyutalarda həyata keçirilir”, - mənbə aydınlıq gətirib.

Rusiya banklarının birində Türkiyə departamentinə rəhbərlik etmiş biznes məsləhətçisi İsgəndər Mirqalimov nəşrə bildirib ki, hazırda şirkətin qeydiyyatdan keçdiyi ölkədən asılı olmayaraq, banklar Rusiya mənşəli korporativ müştərilərə xidməti dayandırıb. Onun sözlərinə görə, əvvəllər bunu bir neçə özəl bank, eləcə də 2-3 dövlət bankı edirdi, indi isə əksər maliyyə təşkilatları sanksiyalar siyahısına düşməmək üçün Rusiya biznesinin maraqlarına uyğun ödənişləri dayandırıblar.

“Şirkətlərə faktiki olaraq bankla əməliyyatları tamamlamaq və hesabı bağlamaq tövsiyə edilməyə başlayıb. Bu, ilk növbədə Türkiyə bankları vasitəsi ilə ödənişlər və çatdırılmalar üçün tranzit yurisdiksiya kimi istifadə edən bizneslərə, eləcə də neft və qaz treyderlərinə aiddir”, - Mirqalimov aydınlaşdırıb.

Bundan əlavə, Türkiyə bankları fiziki şəxslər üçün hesabların açılması şərtlərini sərtləşdirib. “Əgər əvvəllər bu problem deyildisə və kartlar hamıya verilirdisə, indi yeni müştərilərdən yüksək depozit saxlamaq tələb olunur”, - o əlavə edib.

Böyük ticarət brokerlərindən birinin sahibi “Vedomosti”yə bildirib ki, türk bankları 2022-ci ildən Rusiya şirkətlərinin hesablarını bağlamağa başlayıb, lakin indi bu proses intensivləşib. Həmsöhbət qeyd edib ki, əgər əvvəllər söhbət ilk növbədə sanksiyalar siyahısındakı şirkətlərdən gedirdisə, indi digər təşkilatlarla əlaqələrə xitam verilir.

Rusiya-Türkiyə Əməkdaşlıq Şurasının direktoru Aleksey Eqarmin bildirib ki, Rusiya təşkilatları Türkiyədə müəyyən ödənişlərin həyata keçirilməsinin qeyri-mümkünlüyü ilə üzləşiblər, hazırda müvafiq departamentlər səviyyəsində problemin həll yolunu tapmaq üçün danışıqlar aparılır. O, qeyd edib ki, Türkiyədə çoxlu sayda rusiyalı hesab açıb, lakin vicdanlı müştərilərlə yanaşı, vicdansızlar da kartlar alıb. “Onlar şübhəli fəaliyyət göstərirlər. Eqarmin xatırladıb ki, bir çox hesablar pozuntularla və ya lazımi şəxsi məlumat verilmədən açılıb. Təbii ki, bu cür müştərilərə qarşı məhdudiyyətlər tətbiq edilir. Banklar xidmət tələb edən ruslara qarşı daha həssas olurlar”, - o bildirib. Eqarmin qeyd edib ki, baş verənlər Qərbin təzyiqi ilə deyil, tənzimləyicilərin mövqeyi ilə bağlıdır.

Sibir İxrac-İdxal Şirkəti ASC-nin İdarə Heyətinin sədri Nikolay Dunaev da təsdiq edib ki, sanksiyalara riayət olunması ilə bağlı yeni təlimatların yayımlanmasından və ABŞ nümayəndə heyətinin Ankaraya səfərindən sonra türk bankları Rusiya müştərilərinə münasibətdə siyasətini dəyişib. Xüsusilə onun şirkətinə xidmət göstərən banklardan biri dollarla ödənişləri dayandırıb. Onun sözlərinə görə, yalnız “yaşıl dəhliz”ə aid olan ərzaq, əczaçılıq məhsulları və tekstil məhsulları üzrə milli valyutalarla hesablaşmalar davam edir. Dunaev qeyd edib ki, digər məhsul növləri üzrə ödənişlər tamamilə dayandırılıb.

Rusiyanın digər biznes assosiasiyasının nümayəndəsi “Delovaya Rossiya” da vəziyyəti oxşar şəkildə təsvir edib.

Rusiya-Türkiyə Dialoq Assosiasiyasının prezidenti, Rusiya Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqının ixtisaslaşmış işçi qrupunun rəhbəri Arsen Ayupov isə Rusiya şirkətlərinin hesablarının kütləvi şəkildə bağlanması barədə eşitmədiyini deyib. “Əgər belə bir proses başlasa, bu, çox ciddi həyəcan siqnalı olardı”, - o qeyd edib. Eyni zamanda o, bütün mal və xidmət qrupları üzrə ödənişlərin dayandırılmasından, o cümlədən yükdaşıma və s. ödənişlərinin mümkünsüzlüyündən şikayətlənib.

“Vedomosti” Türkiyə Mərkəzi Bankına, Bankların Tənzimlənməsi və Nəzarəti Agentliyinə, eləcə də Türkiyənin iri banklarına – “Vakıf bank”, “İş bankası”, “Deniz bank”, “Emlak katilim”, həmçinin Rusiya Mərkəzi Bankının nümayəndəsinə sorğular göndərib.

Problem niyə yarandı?

“Vedomosti”nin bütün həmsöhbətləri eyni fikirdədirlər ki, Türkiyə bankları ilə münasibətlər ABŞ Prezidenti Co Baydenin dekabrın 22-də “Rusiya Federasiyasının zərərli fəaliyyətinə qarşı əlavə tədbirlərin görülməsi haqqında” fərmanından dərhal sonra pisləşib. Burada ABŞ Xəzinədarlığı daha geniş əsaslarla xarici bankların fəaliyyətini əngəlləmək səlahiyyətini alır. Yetər ki, maliyyə qurumu Rusiyanın texnoloji məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq üçün heç olmasa dolayı yolla əməliyyatda iştirak etsin və ya onun istehsal fəaliyyətinə töhfə versin.

“Türkiyədə bankların sayı çox deyil, təxminən 50 bank fəaliyyət göstərir. Ona görə də SDN siyahısına ikidən çox bankın düşməsi ölkənin bütün maliyyə sektorunun konfiqurasiyasını ciddi şəkildə dəyişəcək”, “Vedomosti”nin həmsöhbətlərindən biri qeyd edib.

Yanvarın 29-da prezidentin köməkçisi Yuri Uşakov bildirib ki, Vladimir Putinin Türkiyəyə səfəri fevralda baş tutacaq və Ukrayna mövzuları danışıqların əsas mövzularından biri olacaq. Daha əvvəl Ankaradakı diplomatik mənbə “RİA Novosti”-yə bildirib ki, Prezident Putinin Türkiyəyə səfəri təxminən fevralda baş tuta bilər, lakin vəziyyət Türkiyə və Rusiya liderlərinin qrafikindən asılı olacaq. Prezidentin mətbuat katibi Dmitri Peskov “Vedomosti”nin Putinin Ərdoğanla ödənişlərin dondurulması məsələsini müzakirə edib-etməyəcəyi barədə sualına cavab verməyib.

“Yeni Türkiyə Araşdırma Mərkəzi”nin direktoru Yuri Mavaşev bildirib ki, Türkiyənin maliyyə tənzimləyiciləri - Maliyyə Nazirliyi və Mərkəzi Bank heyəti son illərdə ən qərbyönümlü şəxslərdən ibarətdir. Ötən il Ərdoğanın seçkilərdə qalib gəlməsindən sonra vəzifələrinə başlayan həm maliyyə naziri Mehmed Şimşək, həm də Mərkəz Bankının sədri Hafizə Ercan uzun müddət Amerika strukturları ilə əməkdaşlıq ediblər. Nazir Şimşək uzun müddət “Merrill Lynch”də strateq olub, Erkan isə “Goldman Sachs” və “First Republic”də yüksək vəzifələrdə çalışıb. Mavaşev hesab edir ki, bu təyinatlar Ankaranın iqtisadi məsələlərdə ABŞ-yə daha az inad göstərəcəyinə dair siqnal idi. Türkiyə Mərkəzi Bankı yeni rəhbərin təyinatından sonra siyasətini 180 dərəcə dəyişib. 22 iyun 2023-cü ildə Ercanın sədrliyi ilə keçirilən ilk iclasda tənzimləyici uçot dərəcəsini 8,5%-dən 15%-ə qaldırıb. Faiz artımı 2021-ci ildən bəri ilk dəfə baş verdi, baxmayaraq ki, Ərdoğan yüksək inflyasiyaya baxmayaraq, faiz artımının əleyhinə idi. İndi bu nisbət 45 faizdir.

Mirqalimov qeyd edib ki, Türkiyə bankları fürsətləri olanda alternativ ödəniş sistemlərinə - Rusiya Mərkəzi Bankının SPFS və Çinin CIPS sisteminə qoşulmaqdan imtina ediblər. İndi onlar üçün bunu etmək daha çətindir, çünki indi bu, yalnız Rusiyaya sanksiyalardan yayınmağa kömək etmək cəhdi demək olacaq. Bu isə banklar üçün çox böyük riskdir. Erarmin isə qeyd edib ki, Türkiyənin əsas tərəfdaşları ilk növbədə ABŞ və Aİ-dir. Demək olar ki, bütün türk banklarının Rusiyaya dost olmayan ölkələrin maliyyə təşkilatları ilə müxbir əlaqələri var. Onlar rus müştəriləri ilə əməkdaşlığı davam edəcəyi təqdirdə bankları əlaqələri kəsməklə hədələyirlər.

Problemi necə həll etmək olar?

“Sanksiyalara əməl olunmasına nəzarətin gücləndirilməsini nəzərə alaraq, hazırda ödənişlərin həyata keçirilməsi üçün yalnız bir adekvat alternativ var - “Böyük bazar” adlanan yerdən istifadə etməklə ödənişlər”, Mirqəlimov təklif edib. Əslində, bu, ödəniş svoplarından istifadə edərək qarşılıqlı hesablaşmaların çoxtərəfli sistemidir. Biznes çevrələri ümid edirlər ki, vəziyyətdən çıxış yolu tapılacaq, çünki Türkiyə və Rusiya köhnə tərəfdaşlardır və ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi yalnız son illərdə artıb.

Ayupov həmçinin müxbir bankçılığın dondurulacağını gözləyir, lakin bunun üçün vaxt və hökumətin ən azı mərkəzi banklar və nazirliklər səviyyəsində müdaxiləsi tələb olunur. Onun sözlərinə görə, hələlik ödənişlər alternativ yurisdiksiyalar vasitəsilə həyata keçirilir. “Lakin sanksiyalara görə ödənişlərin dayandırılması məsələsini həll etmək üçün yalnız milli ödəniş sistemləri vasitəsilə və yalnız milli valyutalarla işləyəcək Rusiya-Türkiyə bankı yaratmaq lazımdır”, - o əlavə edib.

Rasim Əliyev

“AzPolitika.info”