"HARADA DAYANMAQ LAZIM GƏLDİYİNİ BİLMƏK VACİB İDİ..." - Hikmət Hacıyev Azərbaycanın müharibəni dayandırmaq səbəbini açıqladı + VİDEO

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi, Prezident Administrasiyasının xarici əlaqələr şöbəsinin rəhbəri Hikmət Hacıyev Vaşinqtondakı Atlantik Şurasının (Atlantic Council) təşkil etdiyi internet-seminarda iştirak edib. Virtualaz.org xəbər verir ki, seminar iştirakçıları-keçmiş amerikalı səfirlər Hikmət Hacıyevə Qarabağ müharibəsinin yekunlarına əsasən regionda yaranmış yeni situasiya və Azərbaycanın sonrakı planları barədə suallar veriblər. H.Hacıyev həmin suallara ətraflı cavablar verib.

“İki il əvvəl Atlantik Şurası qarşısında məruzə ilə çıxış edəndə mən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, işğal, təmas xətti barədə danışmışdım. Bu gün isə mən tamam başqa məcrada danışa bilərəm, çünki status-kvo dəyişib. İşğal başa çatıb. Müharibə yoxdur. Qarşıdurmanın yerini əməkdaşlıq perspektivləri tutub”,-Hikmət Hacıyev seminar iştirakçıları qarşısında bunları deyib.

Prezidentin köməkçisi əlavə edib ki, indi Cənubi Qafqazda regional əməkdaşlıq, regional inteqrasiya üçün gözəl imkanlar var.

“Biz bir növ “pax caucasia” (Qafqaz sülhü) yaradılması, yeni regional əməkdaşlıq və inteqrasiya arxitekturası üzərində düşünürük, hansı ki, burada regionla qonşu olan bütün ölkələr iştirak edə bilər”,-o deyib.

H.Hacıyev əlavə edib ki, hələ çətinliklər qalır və sonrakı inkişaf naminə bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək lazımdır. O, regionun və regionla qonşu olan bütün ölkələrinin həmin prosesdə iştirakına ümid bəslədiyini vurğulayıb.

Atlantik Şurasının rəhbəri və seminarın aparıcısı, ABŞ-ın Ukraynadakı keçmiş səfiri Con Herbst H.Hacıyevdən soruşub: nəyə görə Azərbaycan müharibənin gedişində ərazilərin əhəmiyyətli hissəsini əldə etdiyi halda 10 noyabr üçtərəfli razılaşmasını imzaladı?

Prezidentin köməkçisi qeyd edib ki, Azərbaycan lap əvvəldən Ermənistanın işğal edilmiş rayonlardan öz qoşunlarını çıxarmasına dair qrafik təqdim edəcəyi halda hərbi əməliyyatları dayandırmağa hazır idi.

“Təəsüf ki, Ermənistan belə qrafikin təqdim edilməsindən bir neçə dəfə boyun qaçırdı. Azərbaycanın nöqteyi-nəzərindən bu hərbi əməliyyatları aparanda harada dayanmaq lazım gəldiyini bilmək vacib idi. Və biz strateji hədəflərimizə çatanda dayanmağa qərar verdik. Bundan əlavə, bizim hədəfimiz sülhü udmaq idi. Müharibəni udmaq olar, amma sülhü qazanmaq daha mürəkkəbdir. Biz üçtərəfli razılaşmanı imzaladıq, ona görə ki, Ermənistan Azərbaycanın üç strateji əhəmiyyətli rayonundan-Kəlbəcər, Ağdam və Laçından öz qoşunlarını çıxarmaq öhdəlikləri götürdü”,-Hikmət Hacıyev bildirib.

Bu zaman aparıcı soruşub: Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan rəhbərlərinin yanvarın 11-də Moskvada baş tutmuş görüşü hərbi əməliyyatların dayandırılmasına baxmayaraq ayrı-ayrı toqquşmaların davam etməsi ilə bağlı deyildi ki?

“Yox, bu 11 yanvar görüşünün səbəbi deyildi”,-H.Hacıyev cavabında deyib. 

Əlavə edib ki, həqiqətən bir neçə insidentlər baş verib, o cümlədən erməni diversantları işğaldan azad edilmiş ərazilərin dərinliklərinə sızmağa çalışaraq bəzi hücumlar həyata keçiriblər. 

“Lakin görüş bununla bağlı deyildi. Görüşdə üçtərəfli bəyanatın ayrı-ayrı müddəalarının həyata keçirilməsinin praktiki məsələləri müzakirə olundu. O cümlədən regionda kommunikasiyaların açılması işində qarşılıqlı əməkdaşlıq üçün işçi qrupunun yaradılması da nəzərdə tutulur”,-Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi bildirib.

Aparıcı daha sonra erməni tərəfinin Azərbaycanı “etnik təmizləmələrdə” ittiham etməsi barədə şərh verməyi xahiş edib. H.Hacıyev qeyd edib ki,əgər söhbət 1988-ci il Sumqayıt hadisələrindən gedirsə o zaman Azərbaycan tərəfi həmin faciəni araşdırıb, bütün günahkarlar öz cəzalarını alıblar.

“Heç olmasa bir nümunə varmı ki, Ermənistanda da azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilmiş hərbi cinayətlər barədə təhqiqat aparılıb və günahkarlar cəzalandırılıb? Sumqayıtda baş verənlər isə SSRİ KQB-nin təxribatı idi. Həmin hadisələrin əsas təşkilatçısı etnik erməni Qriqoryan olub və sonradan onu respublikadan çıxarıblar”,-H.Hacıyev deyib.

Prezidentin köməkçisi daha sonra Ermənistanda və işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərində azərbaycanlılara qarşı aparılmış etnik təmizləmələrdən danışıb. Əlavə edib ki, tarixə geri qayıtmaq möhkəm sülhün əldə edilməsi yolunda maneədir. Onun fikrincə, gələcəyə baxmaq lazımdır.

Aparıcı daha bir sual verib: Azərbaycan ABŞ-ı sülh prosesində hələ də vasitəçi hesab edirmi və yeni Bayden administrasiyasından nə gözləyir?

H.Hacıyev cavab verib ki, yeni administrasiyada Cənubi Qafqazla yaxşı tanış olan bir çox adamlar var. Birbaşa dinc nizamlama prosesinə gəldikdə isə H.Hacıyevin fikrincə, ABŞ Ermənistanla Azərbaycan arasında etimadın möhkəmləndirilməsi və bərpa prosesində mühüm rol oynaya bilər.

Aparıcı daha sonra sözü ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Riçard Morninqstara verib. Keçmiş səfir soruşub: Bir halda ki, Azərbaycan işğal edilmiş rayonlarını azad edib, Rusiya isə Dağlıq Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyinə qarantiya verir, o zaman Ermənistanın razılaşma üçün hansı stimulu olacaq?

H.Hacıyev qeyd edib ki, Azərbaycan Dağlıq Qarabağ ermənilərini öz vətəndaşları kimi qəbul edir. Onlar əvvəllər işğal edilmiş ərazilərdə yoxsulluq və səfalət içərisində yaşayıblar, indi isə dəyişən situasiyanın bütün regionun inkişafı üçün yaratdığı imkanlardan istifadə edə bilərlər. Azərbaycan bazarlarına çıxış habelə erməni icması üçün də iqtisadi inkişaf imkanları yaradır, çünki Azərbaycan istiqaməti coğrafi şəraiti və logistikanı nəzərə alanda ermənilər üçün daha sərfəlidir. H.Hacıyevin fikrincə, stimul bunlardan ibarətdir.

ABŞ-ın Azərbaycandakı digər keçmiş səfiri Metyu Brayza da söz alıb. Azərbaycan, Türkiyə və Ermənistan arasında üçtərəfli əməkdaşlıq imkanları haqda soruşub.

H.Hacıyev deyib ki, belə əməkdaşlıq formatından ilk növbədə Ermənistan qazanardı və iqtisadi blokadadan çıxıb tranzit ölkəyə çevrilərdi. Bu da Ermənistan iqtisadiyyatının inkişafına stimul verərdi. Lakin bunun üçün Ermənistan keçmişin girovu olmaqdan çıxmalı, gələcək haqda düşünməli, Türkiyəyə və Azərbaycana qarşı tarixin yanlış yozulmasından irəli gələn əsassız iddialarından əl çəkməlidir. Və Ermənistan məsuliyyətli regional oyunçuya çevrilməlidir.

Seminarda erməni diasporunun nümayəndəsi “Bakının qaytarmaq istəmədiyi erməni hərbi əsirləri” barədə soruşub. H.Hacıyev isə bütün erməni diasporuna müraciətlə deyib ki, məhz onlar problemin həllinə mane olurlar, üstəlik problem yaradırlar. 

“Siz Qərb ölkələrində yaxşı şərtlər altında yaşayırsınız və burada revanşizmə çağırırsınız. Siz belə yanaşmanı dəyişməlisiniz...Hərbi əsirlərə gəldikdə isə onların hamısını “hamının hamıya” prinsipi ilə dəyişdiriblər. Azərbaycanda hazırda saxlanılan 62 nəfər isə 10 noyabr üçtərəfli razılaşmasının imzalanmasından sonra tutulublar.

Onlar Ermənistan vətəndaşlarıdır, Şirak vilayətində yerləşən hərbi bazadan gəliblər və qanunsuz olaraq Azərbaycan ərazisinə keçiblər, əldə edilmiş bütün razılaşmaları pozaraq azad edilmiş ərazilərdə diversiyalar törədiblər. Onlar Azərbaycan hərbçilərinə və mülki şəxslərə hücum ediblər, nəticədə qurbanlar var. Ancaq Azərbaycan tərəfi bu məsələ ilə bağlı da dialoqa hazırdır. Biz erməni tərəfinin də konstruktiv yanaşmasını gözləyirik. Birinci Qarabağ müharibəsindən bizim 4 minə yaxın itkin düşmüş vətəndaşlarımız var. Yəqin ki, onların çoxu həlak olub. Lakin biz erməni tərəfindən onların kütləvi basdırıldıqları yerlərin xəritələrini almaq istərdik”,-H.Hacıyev bildirib.

Seminarın gedişində Minsk Qrupunun sonrakı taleyi barədə də danışılıb. H.Hacıyev qeyd edib ki, Minsk Qrupunun Azərbaycanda nüfuzu çox aşağıdır, çünki 30 il ərzində münaqişənin nizamlanmasına və ərazilərin azad edilməsinə dair vasitəçilərə bəslənən ümidlər boşa çıxıb.

“Minsk Qrupunun gələcək roluna gəldikdə isə o, yeni reallıqlara adaptasiya olmalıdır. Həmsədrlərin tərəflər arasında təmasların qurulmasında mövcud olan təcrübələrini nəzərə alaraq onlar Azərbaycanla Ermənistan arasında etimadın möhkəmləndirilməsi tədbirlərinə, habelə müxtəlif layihələrin həyata keçirilməsinə öz töhfələrini verə bilərlər”,-H.Hacıyev əlavə edib.

Prezidentin köməkçisi vurğulayıb ki, hazırda status probleminə diqqətin lüzumsuz və həddən artıq yönəldilməsi məhsuldar olmaya bilər. “Bu, Dağlıq Qarabağdakı erməni icmasında lüzumsuz gözləntilər yarada, habelə Ermənistanda radikalların işinə yaraya bilər. Ona görə də diqqəti etimadın möhkəmləndirilməsinə, Azərbaycanla Ermənistan arasında möhkəm sülhün əldə olunmasına yönəltmək lazımdır. Burada Minsk Qrupu da öz rolunu oynaya bilər. Lakin həmsədrlər yeni reallıqlara adaptasiya olmalıdır və Azərbaycan ictimaiyyəti, ümumən dünya ictimaiyyəti arasında imici haqda düşünməlidir”,-Hikmət Hacıyev belə deyib.

ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfirlərindən Robert Sekuta da seminarda söz alıb. ABŞ-ın regionda yeni təhlükəsizlik və əməkdaşlıq arxitekurasının inkişafında hansı rol oynaya biləcəyi haqda soruşub.

H.Hacıyev deyib ki, ABŞ həm birtərəfli qaydada, həm Minsk Qrupunun həmsədri statusunda rol oynaya bilər. 

“ABŞ Azərbaycanla Ermənistan arasında etimadın möhkəmləndirilməsinə dəstək verə, habelə Yerevana revanşist ritorikadan imtina edib yeni reallıqla barışması üçün təsir göstərə bilər. Eyni zamanda ABŞ dünyanın başqa hissələrindəki zəngin təcrübəsindən azad edilmiş ərazilərin minalardan təmizlənməsi və bərpası işində istifadə edə bilər...Amerika özəl sektoru da burada mühüm rol oynaya bilərdi. Prezident azad edilmiş əraziləri yaşıl enerji zonası elan edib və bərpa edilən şəhərlər “ağıllı şəhərlər” (Smart Cities) olacaq. Amerika şirkətləri bu istiqamətdə öz zəngin təcrübəsindən istifadə edib bərpa işində iştirak edə bilərlər”,-o səfirə cavabında deyib.

Seminarın gedişində H.Hacıyev habelə qeyd edib ki, regional proseslərdə Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanla sərhədlərə malik olan Türkiyə mühüm rol oynayır və oynayacaq. Onun sözlərinə görə, Türkiyə üçtərəfli və digər formatlarda əməkdaşlığın inkişafına mühüm təsir göstərə bilər.

“Türkiyə Azərbaycana böyük dəstək verib, amma Azərbaycan ərazisində Türkiyə hərbi bazaları yoxdur. Türkiyə hərbçiləri Rusiya ilə birlikdə atəşkəsə nəzarət mərkəzinin fəaliyyətində iştirak edir”,-H.Hacıyev vurğulayıb.

Seminarda Qarabağdakı Rusiya sülhməramlıları barədə də sual səslənib. H.Hacıyev deyib ki, Azərbaycan tərəfi Rusiya sülhməramlılarının peşəkar şəkildə fəaliyyət göstərdiyinə əmindir və hesab etmir ki, Moskva onların vasitəsilə Bakıya və ya Yerevana təzyiq göstərməyə cəhd edir.

“Bizim Rusiya sülhməramlıları ilə açıq dialoq və kommunikasiyalarımız var. Onlar öz işlərini peşəkar şəkildə yerinə yetirirlər. Bu nöqteyi-nəzərdən biz məmnunuq”,-H.Hacıyev belə deyib.