SİYASİ DİALOQ ZƏRURƏTİ

Üzeyir Şəfiyev, sosioloq

Yola saldığımız 2020-ci il xalqımızın tarixində mühüm hadisələrlə yadda qaldı. Xalqımız öz liderinin “Biz birlikdə güclüyük” çağırışı ətrafında sıx birləşərək, dünyanı sarmış Covid-19 pandemiyası ilə ləyaqətli mübarizə nümunəsi sərgiləmiş, eyni zamanda, 30 ilə yaxın bir müddət ərzində işğal altında qalan torpaqlarını azad edərək əraz bütövlüyünü bərpa etmiş, bununla da möhtəşəm şərəf tarixinə imza atmışdır. Bu tarixi qələbə milli həmrəylik, sosial siyasi sabitlik, Prezident-xalq birliyi sayəsində əldə edilən bir nailiyyətdir. Qələbəyə gedən yol ölkə başçısının uzaqgörən daxili və xarici siyasəti ilə qət edilmiş, yüksək peşəkarlıqla hazırlanmış strateji və taktiki addımları özündə ehtiva etmişdir.

Hamımıza yaxşı məlumdur ki, 2019-cu il Azərbaycan tarixində dərin islahatlar ili kimi qiymətləndirilir. Məhz həmin ildə siyasi islahatlar, kadr islahatları, struktur islahatları, iqtisadi, siyasi və sosial sahələrdə islahatlar aparılmışdır ki, onlar da dövlətimizin gücünü xeyli artırmış, onun beynəlxalq imicini yüksəltmişdir. Həyata keçirilən siyasət konseptual xarakter daşıyaraq, məntiqi ardıcıllıqla icra edilməkdədir. Bununla bağlı ölkə başçısı çıxışı zamanı qeyd etmişdir: “Əgər son 16 ilin tarixinə geniş nəzər salsanız, görərsiniz ki, heç bir addım təsadüfi olmayıb. Hər bir addımın arxasında çox böyük təhlil və böyük məqsədlər dayanır. Beləliklə, kadr islahatları zamanında aparılır. Bəlkə beş il bundan əvvəl bu cür kadr islahatları aparmaq düzgün olmazdı, amma iki il bundan sonra da artıq gec olardı. Ona görə hesab edirəm ki, kadr islahatları, struktur islahatları zamanında aparılır. Ümumiyyətlə, işə yanaşma tərzi dəyişir. Azərbaycan yeniləşir, Azərbaycanın yeni siması ortalığa çıxır, iqtidarın yeni siması ortalığa çıxır - müasir dövrə uyğun, cəmiyyətimizin gözləntilərinə uyğun və bizim inkişaf strategiyamıza uyğun. Hər şey buna bağlıdır. İlk növbədə, bizim milli maraqlarımız, dövlətçiliyimiz, vətəndaşların rahat yaşaması, sosial rifah və kadrlar bu məqsədlərə qulluq etməlidirlər”.

Göründüyü kimi, ölkədə başlanılmış bu sosietal islahatlar zamanın çağırışı və bu çağırışa rasional leqal lider keyfiyyətlərinə malik ölkə başçısının anındaca cavab verməsinin təzahürüdür. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi milli maraqlara əsaslanan siyasət nəticəsində Azərbaycan dinamik inkişaf edən, yüksək beynəlxalq nüfuza malik dövlətə çevrilib. Belə ki, Prezident İlham Əliyevin yanvarın 6-da 2020-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş videoformatda keçirilən müşavirədə bildirdiyi kimi, yeni reytinqə görə, Dünya Bankının “Doing Business” proqramında 190 ölkə arasında Azərbaycan 28-ci yerdədir: Bundan əlavə, Azərbaycan 10 ən islahatçı ölkə sırasına daxil edilmişdir. Hökumətin dəyişməyə cavabdehliyi, yəni ki, islahatçı obrazı əmsalına görə Azərbaycan dünya miqyasında beşinci yerdədir. Hökumətin uzunmüddətli strategiyası indeksinə görə - Azərbaycan 10-cu yerdədir. Hökumətin siyasi sabitliyi təmin etməsi indeksinə görə - Azərbaycan 11-ci yerdədir.

Respublikamızda həyata keçirilən genişmiqyaslı struktur, institusional və kadr islahatları kimi, siyasi islahatların da əhəmiyyəti çox böyükdür. Həyata keçirilən struktur islahatları dövlət idarəetməsini inkişafın yeni mərhələsinə uyğunlaşdırır. Eyni prosesi qanunvericilik hakimiyyətində aparılan islahatlar fonunda da müşahidə etmək olar. 2020-ci il fevralın 9-da ölkəmizdə keçirilmiş parlament seçkilərindən sonra yeni formalaşan qanunverici orqanda aparılan islahatlar siyasi sistemin yeni konfiqurasiyasının meydana çıxmasını şərtləndirdi. Məhz bu seçkilərdən sonra müstəqil Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq müxalifət nümayəndəsinin Milli Məclisin Sədrinin müavini vəzifəsinə, eləcə də müxalifət nümayəndələrinin parlament komitələrinə həm sədr, həm müavin vəzifələrinə seçilmələri bu baxımdan, xüsusi qeyd edilməlidir. Şübhəsiz ki, bu, siyasi sistemin təkmilləşdirilməsi istiqamətində atılmış strateji əhəmiyyətli addım kimi səciyyələndirilə bilər. Dövlət başçısının “Azərbaycan Respublikasında bir sıra dövlət orqanlarının strukturunun optimallaşdırılması və idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 2019-cu il 17 yanvar tarixli fərmanından sonra da bir sıra sərəncam verilmişdir ki, onların da mütləq əksəriyyəti dövlət quruculuğu, sosial-iqtisadi sahədə idarəetmə və s. məsələlər barəsində olmuşdur. Struktur islahatlarının davamı olaraq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 29 noyabr tarixli sərəncamı ilə Prezident Administrasiyasının strukturunda edilmiş dəyişikliklər də diqqətçəkəndir. Bu sərəncamla Azərbaycan Prezidenti respublikadakı bütün strukturların işinin yenidən qurulmasının vacibliyini göstərmiş və bu işin davamlı olacağını bir daha təsdiq etmişdir. 2019-cu ilin noyabr ayının 29-da Prezident Administrasiyasında Siyasi partiyalar və qanunvericilik hakimiyyəti ilə əlaqələr şöbəsinin fəaliyyətə başlamasından sonra ölkəmizdəki siyasi qüvvələrlə dialoq prosesinə yeni müstəvidə start verilməsi, yeni siyasi partiyaların qeydiyyatdan keçməsi, partiyaların ofislə təmin edilməsi siyasi sistemdə yeni keyfiyyət dəyişikliklərini zəruri etdi. Biz günümüzdə artıq iqtidar və müxalifət arasında yüksək səviyyədə dialoqun baş tutmasının şahidiyik. Belə görüşlərin, davamlı və səmərəli dialoq prosesinin real nəticələrini milli məsələlərdə həmrəylik nümayiş etdirilməsi və vahid mövqedən çıxış edilməsi kontekstində görürük. Respublikamızda fəaliyyət göstərən siyasi partiyaların ölkəmizin ərazi bütövlüyünün təmin olunması məsələsində Ali Baş Komandanın qətiyyətli siyasətinə birmənalı dəstək göstərmələri eyni zamanda, Azərbaycan cəmiyyətinin vahid mövqedən çıxış etməsinin və xalqımızın milli həmrəylik nümayiş etdirməsinin göstəricisidir. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən siyasi partiyalar Vətən müharibəsində həqiqətlərin beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılması, erməni yalanlarının ifşa olunması və bütövlükdə, milli maraqların qorunması istiqamətində də mühüm fəallıq nümayiş etdirdilər.

Əlbəttə, ölkədə müxalif siyasi partiyaların bu təqdirəlayiq fəaliyyəti ölkə başçısı tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Dövlət başçısı xalqa müraciətində bu barədə qeyd etdi: “Mən bu günlərdə bir şeyə də fikir verdim. Hətta fərqli siyasi baxışlara malik olan insanlar, bizim işimizə tənqidi yanaşan insanlar, hətta bir çox hallarda əsassız tənqidlər ifadə edən insanlar bu dövrdə hesab edirəm ki, yüksək şüur nümunəsi göstərdilər. Mən həmişə deyirdim ki, siyasi müstəvidə fərqli baxışlar var, olmalıdır, bu, normaldır. Hər bir demokratik ölkədə olduğu kimi, bizdə də əlbəttə ki, bütün bu azadlıqlar var. Amma bir şey olmamalıdır – dövlətə müxalifətdə olmaq olmaz, dövlətçiliyə müxalifətdə olmaq olmaz. “İqtidara, dövlətə nə qədər pisdir mənim üçün bir o qədər yaxşıdır” fikri ilə yaşamaq olmaz. Mən deyə bilərəm, bu günlər ərzində mən gördüm ki, milli məsələlərdə biz hamımız birləşə bilirik. Bu da bizim gələcəyimiz üçün çox önəmlidir. Çünki biz hamımız istəyirik ki, Azərbaycan inkişaf etsin”.

Siyasi qüvvələrlə dialoq prosesi eyni zamanda siyasi sistemin inkişafına əlavə təkan və töhfə olaraq mühüm əhəmiyyətə malikdir. Həyata keçirilən islahatlar kursu bütün sahələrdə yeni keyfiyyət dəyişiklikləri yaradan strateji faktor kimi Azərbaycanın milli gücünün artmasını şərtləndirir. Prezident İlham Əliyev 2020-ci ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunan videokonfrans şəklində müşavirədə çıxışında bu barədə qeyd edirdi. “Hesab edirəm ki, siyasi islahatların aparılması bundan sonra da bizim imkanlarımızı daha da genişləndirəcək. Biz bu islahatların gözəl nəticələrini görürük. Azərbaycan bundan sonra da demokratik inkişaf istiqamətində önəmli addımlar atacaq. Bizim kifayət qədər güclü siyasi iradəmiz var. Biz görürük ki, siyasi və iqtisadi islahatlar paralel aparılarkən doğrudan da böyük uğurlara imza ata bilərik. İndiki şəraitdə biz açıq-aydın görürük ki, siyasi qüvvələrin mütləq əksəriyyəti dövlətçilik prinsiplərini hər şeydən üstün tutur və bu da əslində, bizim əsas məqsədimizdir. Çünki əsas məqsədimiz elə siyasi sistem yaratmaqdır ki, fərqli baxışlardan asılı olmayaraq, hər bir siyasi qüvvə üçün bir amal müqəddəs olsun, o da dövlətçilik, müstəqillik, azadlıq, rifah və inkişafdır. Belə olan halda həm siyasi müstəvidə işlər müsbət istiqamətdə gedəcək, eyni zamanda, ölkədə mövcud olan problemlər daha tezliklə həll olunacaq. Çünki müxalifət nümayəndələri bəzən iqtidar nümayəndələrinin görmədiyi qüsurları görürlər, onları dilə gətirirlər, onları diqqətə çatdırırlar və bu, çox müsbət haldır. Ancaq eyni zamanda, bir daha demək istəyirəm ki, bütün siyasi qüvvələr üçün bir amal, bir məsələ toxunulmaz olmalıdır, bu da bizim müstəqilliyimiz, dövlətçiliyimiz və dövlət maraqlarıdır. Hesab edirəm ki, hakimiyyət tərəfindən atılan addımlar, siyasi dialoqun başlanması və müxalifət partiyaları tərəfindən buna müsbət reaksiya verilməsi müstəqillik dövründə tam yeni vəziyyətin yaradılmasına gətirib çıxarır. Müstəqillik dövründə bu sahədə heç vaxt belə müsbət mənzərə müşahidə edilmirdi. Mən bu prosesin sürətlə getməsini arzulayıram. Şadam ki, bizim dialoq təklifinə müxalifət partiyalarının hamısı müsbət cavab verib. Əminəm ki, bu, ölkəmizə böyük fayda gətirəcəkdir”.

Ölkə başçısının çıxışından da göründüyü kimi bu gün ölkəmizdə siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, əksər partiyalar və vətəndaş cəmiyyəti təsisatları taleyüklü məsələlərlə bağlı aparılan müzakirələrdə, ümummilli mənafeyə hədəflənən siyasətin reallaşdırılmasında fəallıq göstərərək proseslərə öz töhfələrini verməkdədir. Siyasi münasibətlərdə dialoq mühitinin dəstəklənməsi bilavasitə demokratik ənənələrin inkişafına xidmət edən təcrübədir. Cəmiyyəti düşündürən məsələlərin iqtidar və müxalifət nümayəndələri arasında açıq şəkildə müzakirə olunması həm də yüksək siyasi mədəniyyətin təcəssümüdür.

Dövlət başçımız martın 10-da altıncı çağırış Milli Məclisin ilk iclasındakı çıxışında bildiridi ki, siyasi islahatlar, partiyalararası geniş dialoq aparılmadan həyata keçirilə bilməz: “Bir partiya – hakim partiya təkbaşına siyasi dialoq apara bilməz. Çünki dialoq üçün tərəf-müqabillər lazımdır. Azərbaycanın yeni siyasi konfiqurasiyası formalaşır. Hesab edirəm ki, qanunvericilik sahəsində də siyasi sistemin təkmilləşdirilməsi üçün Milli Məclis tərəfindən lazımi addımlar atılacaq və Azərbaycanda çoxpartiyalı sistem daha da möhkəm əsaslar üzərində qurulacaq. Hazırda siyasi partiyanı yaratmaq üçün heç bir ciddi meyar tələb olunmur. Əgər biz doğrudan da istəyirik ki, Azərbaycanda çoxpartiyalı sistem inkişaf etsin, - biz bunu istəyirik və iqtidar partiyası kimi bunu təqdim edirik, - onda, əlbəttə, siyasi partiyaların fəaliyyəti üçün lazım olan bütün alətlər spektri mövcud olmalıdır”. 

Qeyd edək ki, həm seçkilər, həm də seçkilərdən sonra keçən dövr, iqtidar tərəfindən siyasi partiyalara yönəlmiş addımlar dövlətin mövcud siyasətinin yeni mərhələsini və dövlətin islahatçı kursunu əks etdirir. Bu siyasi prosesdə maraqlı tərəf olan siyasi hakimiyyət, eyni zamanda, cəmiyyətdə konstruktiv müxalifətin formalaşmasını arzulayır. Çünki konstruktiv müxalifətin ölkənin inkişaf etdirilməsindəki rolu danılmazdır, iqtidar onun səmimi, qərəzsiz fikir və tövsiyələrini dəyərləndirməklə yeni inkişaf istiqamətləri qazanır. İqtidar və müxalifət nümayəndələrinin görüşləri həm də ona görə müsbət tendensiyadır ki, bu, hər iki tərəf arasında qarşılıqlı etimad mühiti yaradır. Müəyyən məsələlərdə müxalifət partiyalarının da rəyi nəzərə alınır.

Aparılan sosioloji sorğular və medianın kontent təhlili göstərir ki, vətəndaşlarımızda belə bir inam vardır ki, siyasi səhnədə təmsil olunan sağlam, konsrtuktiv müxalifət bu gün daha çox ehtiyac duyulan siyasi mədəniyyətin formalaşmasına, sağlam əməkdaşlığın, dialoq mühitinin genişlənməsinə, bütövlükdə ümummilli məsələlərdə həmrəyliyin nümayiş etdirilməsinə, milli maraqlarımızın qorunmasına öz fəaliyyəti ilə töhfə verəcəkdir.

Ədalət naminə deyək ki, Azərbaycan hakimiyyəti sosial-siyasi dialoq istiqamətində zaman-zaman addımlar atmışdır ki, bu da olduqca zəruri, təqdirəlayiq bir haldır. Bununla bağlı hətta əks cinahda duranların etirafları da mediada özünə yer almışdır. Qeyd edək ki, Azərbaycanda həyata keçirilən tolerantlıq kursu həm də özündə fərqli düşüncələrə dözümlülüyü ehtiva edir ki, bu da əlbəttə, hakimiyyətin sosial-siyasi dialoqa yönəlik siyasi iradəsinin təzahürü sayılmalıdır. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın eks-prezidentlərin həyat yoldaşlarının yas mərasimləri zamanı sərgilədiyi xalqımızın milli mənəvi dəyərlərindən irəli gələn örnək addımlar, ölkə başçısı İ.Əliyevin seçki platformasında xüsusi vurğuladığı “Mən hər bir azərbaycanlının prezidenti olacağam!” sözünün altında qoyulan imzanın gerçək ifadəsi kimi, bir daha sosial məmnunluq yaratdı.

Bundan başqa, Azərbaycanın siyasi səhnəsində kifayət qədər sərt mövqeyi ilə seçilən isimlər var idi ki, onlar kütlə hərəkatı eyforiyasından ayılaraq, daha rasional siyasi fəaliyyət istiqaməti seçdikdən sonra sivil ictimai-siyasi iştirakçılıqda təmsil olunmaqdadırlar. Güman edirik ki, bu vəziyyətdən dövlət və cəmiyyət, eyni zamanda həmin siyasilər də qazandı.

Əlbəttə, indiki siyasi iqlim, siyasi dialoq mühiti tarixi zərurətdən irəli gələn sosial sifariş kimi də qiymətləndirilə bilər. Çünki yaxın tariximizdə, tarixi zəfərlə bitmiş Vətən müharibəsindən az öncə siyasi qüvvələr arasında münasibətlər heç də mötədil olmayıb, sərt ritorika ilə müşahidə olunurdu. Hakimiyyət tərəfindən sosial-siyasi dialoq təklifləri Azərbaycanla təzyiq dili ilə danışmaq istəyən xarici dairələrin əlində alət olan bəzi siyasi qüvvələr tərəfindən adekvat qarşılanmırdı.

Bu gün xatırlamaq çox ağırdır ki, 2-ci Qarabağ savaşına qədər bir tribunada Azərbaycanın haqq işi, onun ərazi bütövlüyünə olan təhdidlər, ölkənin bir milyona yaxın məcburi köçkün və qaçqının tapdanan hüquqları ilə bağlı məsələ dünya ictimaiyyətinə, beynəlxalq təşkilatlara çatdırıldığı halda, başqa bir tribunadan hansısa maraqlı dövlətlərin əlində qamçıya çevrilən sapı özümüzdən olan baltalar beynəlxalq ictimai diqqəti tamam başqa bir səmtə yönəldir, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən düşmən əlini gücləndirirdilər. Utancverici hal idi ki, daha yüksək tribunalarda istər xaricdə yaşayan azərbaycanlı, istərsə də xarici səfərlərdə olan müxalif siyasi isimlər öz ölkəsinə digər dövlətdən və beynəlxalq təşkilatlardan sanksiya istəyirdi. Belə olan halda Azərbaycan dövlətinin müvafiq qurumları, diaspora təşkilatları Azərbaycanın haqq işi yolunda nə qədər iş aparsa belə, yüksək faydalı iş əmsalı gözləmək əbəs idi. Və bu tipli vətəndaş koalisiyasında uduzan yeganə tərəf şübhəsiz ki, dövlət və cəmiyyətimiz olurdu.

Xaricdə oturub Azərbaycana qarşı kin püskürən və əslində bununla kifayətlənməyib Azərbaycanın təhlükəsizliyinə, beynəlxalq imicinə erməni diasporasından daha kəskin zərbə vuran azərbaycanlılar dövlətimizin beyin mərkəzlərini ciddi düşündürməlidir. Güman edirəm ki, onlarla hüquqi müstəvidən daha çox, mənəvi–siyasi və psixoloji iş aparmaq, vətəndaş dialoqu qurmaq, problemin gerçək nədənlərinin üzə çıxarılaraq həlli istiqamətində düşünmək, bu sahədə sosiomühəndis layihələrə təşəbbüs göstərmək daha məqsədəuyğun olardı. Bəli, hesab edirik ki, Azərbaycan xaricdə yaşayan bu “itirilmiş” vətəndaşlarını yenidən qazanmaq, bu və ya digər səbəbdən ölkəni tərk etmiş, özgələşmiş, lakin hələ ferallaşmamış azərbaycanlılarımızın repatriasiyası, resosiallaşması istiqamətində siyasət strateji fəaliyyət prioritetlərindən biri saymalıdır. Hamı yaxşı xatırlayır ki, 2018-ci il və 2019-cu ilin ortalarına qədər ölkəmizdə sözügedən vəziyyət o həddə çatmışdı ki, vəziyyətin ciddiliyinin fərqində olan siyasi qüvvələr və ziyalılar həmin auditoriyalara müraciət etməli oldular. Yeri gəlmişkən, 2019-cu il sentyabrın 11-də “Park İnn” hotelində “Ölkəmizdəki siyasi proseslərə xarici müdaxilənin yolverilməzliyi” mövzusunda Ana Vətən Partiyasının təşkilatçılığı ilə dəyirmi masa keçirilməsi sosial-siyasi konsolidasiya üçün maraqlı fürsətləri müjdələdi. Siyasi partiya, vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri, media rəhbərləri və müstəqil siyasi ekspertlər iştirak etdiyi bu tədbirdə ölkənin siyasi qüvvələrinin reprezentativliyi tam təmin olunmasa da, bu addım sosial–siyasi dialoq üçün ilk məşqlərdən biri kimi əhəmiyyətli idi.

Prezident İlham Əlıiyevin təşəbbüsü ilə başlanan, davamlı şəkildə həyata keçirilən sosial islahatlar paketi də sosial–siyasi dialoqa daha bir töhfə oldu. Hərçənd, təəssüf hissi ilə qeyd etmək istərdik ki, bəzi müxalif cinah təmsilçiləri bu islahatlara guya müxalifətin təpkisi ilə gedildiyini iddia edirdi. Sual olunur: ümumiyyətlə həmin qəbildən olan müxalifət bu qıcıq yaradan iddia ilə nə demək istəyirdi?! Belə başa düşülə bilər ki, bu qism adamlara sosial rifaha yönələn addımlar sərf etmir. Çünki hakimiyyət müxalif cinaha öz elektoral çevrəsini genişləndirmək üçün səbəb vermir. Hesab edirik ki, anabiöz halında olan barışmaz müxalif düşərgənin də rasional boyartımına istiqamət götürməyə, kütlə hərəkatı eyforiyasından ayılaraq yeni şəkildəyişiminə, zamanın çağırışına uyğun substantiv şəkillənməyə çox ehtiyacı vardır. Görsənən odur ki, siyasi dialoqdan özünü kənarda saxlayan siyasi qüvvələrin hakimiyyətlə münasibətlərində əsas anlaşılmazlıq heç də konseptual yanaşma fərqlərində deyildir. Tərəddüd etmədən belə qənaətə gəlmək olur ki, müxalif düşərgənin öz daxilində də mübarizənin əsas xarakterik əlaməti yeni trendlərlə köhnənin qarşılaşması fonunda gedir. Müxalif düşərgədə özünü əsas müxalif qüvvə elan edən, əslində isə öz siyasi fəaliyyətində rasional əsaslara söykənməyən, təqlidçi, kütlə, meydan eyforiyasında ilişib qalmış, yeni çağırışlara çavab verməyən siyasi infantil kəsim hakimiyyəti sadəcə psixoloji olaraq qəbul etmir və onların konflikti psixoloji mahiyyət kəsb edib, natamamlıq, özünəqapanma, siyasi guşənişinlik, aqresivlik, impulsivlik simptomları ilə təzahür etməkdədir.

Yaxşı xatırlayırıq ki, pandemiya dövründə dünya bazarında Azərbaycan neftinin qiymətinin ucuzlaşmasına sevinib bu vəziyyətə fürsətcil mövqedən yanaşaraq özünü müxalifət sayan bəzi siyasi qüvvələrin sərgilədikləri davranış, haqlı olaraq ölkə ictimaiyyəti tərəfindən təəssüf hissi ilə, ictimai ikrahla qarşılandı. Həmin siyasi qüvvələrin videotoplantı formatında keçirilən görüş zamanı bir birini təbrik etmələri, neftin qiymətinin daha da düşəcəyi təqdirdə bir birinə hədiyyə vəd etmələri, yumşaq desək, qeyri sağlam yanaşma olub, onların siyasi bioqrafiyası üçün qara bir ləkəyə çevrildi. Çünki onlar bu davranışları ilə əsl simalarını, şəxsi maraqlarını milli maraqlardan üstün tutduqlarını, təkcə hakimiyyətə deyil, xalqa, dövlətə müxalif olduqlarını açıq şəkildə nümayiş etdirdilər. Bir daha aydın oldu ki, onlar hakimiyyətə gəlmək üçün makiavelistcəsnə hər cür vasitəyə əl atmağa hazır olub, revanşist hisslərlə silahlanaraq cəmiyyətə kin püskürməkdədilər. Əslində həmin davranışdan və bu davranışa ictimai reaksiyadan sonra onların siyasi fəaliyyət göstərməsi, ən azından mənəvi haqqa malik deyildir. Dövlət başçısının vurğuladığı kimi, bu dialoqdan imtina edənləri siyasi qüvvə adlandırmaq düzgün olmaz: “Çünki bu düşərgədə cəmləşən insanlar uzun illərdir iqtidara qarşı yox, dövlətimizə, xalqımıza qarşı çirkin mübarizə aparırlar. Onların əsas məqsədi vəziyyəti gərginləşdirməkdir. Ölkəmiz üçün, xalqımız üçün nə qədər pisdirsə, onlar üçün o qədər yaxşıdır. Ona görə bu qruplaşmanı indiki şəraitdə siyasi qüvvə adlandırmaq olmaz".

Xüsusi vurğulamalıyıq ki, ölkəmizin malik olduğu geosiyasi gerçəklik, böyük dövlətlərin bu regionda tarixən maraqlarını toqquşdurmuşdur. Əlbəttə, bu dövlətlər zaman-zaman Azərbaycanla bağlı öz niyyətlərini həyata keçirmək üçün ölkədaxili təzyiq qrupları yaratmış və onlardan instrumentari kimi istifadə etmişdir. Odur ki, biz daim ayıq olmalı, ardıcıl olaraq müdafiə immunitetimizi gücləndirməliyik. Və bir məqamı xüsusi vurğulamaq istərdik ki, 44 günlük Vətən savaşının ölkəmizdə yaşatdığı həmrəylik siyasi dialoq üçün son dərəcə əhəmiyyətli münbit şərait yaradır və bu şəraitdən maksimum istifadə edərək siyasi dialoqu dərinləşdirməklə, onu institusional səviyyədə təkmilləşdirməklə, bununla da qələbəmizi şərtləndirən sosial siyasi sabitliyin davamlılığını təmin etməklə, dövlətimizin suverenliyi və ərazi bütövlüyünü tarixən təhdid etmiş təhlükəsizlik mənbələrini fasiləsiz olaraq zərərsizləşdirmiş olarıq.

Qeyd edək ki, dövlət başçısı bu istiqamətdə həmişə ciddi addımlar atmış, həyata keçirilən islahatların bir istiqaməti də bu sahədə mövcud problemlərin həllinə yönəlmişdir. Təsadüfi deyildir ki, Prezident İlham Əliyevin altıncı çağırış Milli Məclisin ilk iclasındakı nitqində bəyan etdiyi «Bizim bütün daxili problemlərimiz Azərbaycanın daxilində həll olunmalıdır» tezisi siyasi səhnədə təmsil olunan bütün sağlam siyasi qüvvələr tərəfindən dəstəkləndi.

Onu da nəzərə çatdıraq ki, xaricdə yaşayaraq, öz bədnam əməlləri ilə düşmən dövlətin aktivinə xal yazdıranlar nə qədər anti-Azərbaycan mövqeyindədirlərsə, sosial dövlət quruculuğu sahəsində böyük uğurlara imza atmış, bu istiqamətdə möhkəm iradə nümayiş etdirən Prezident İlham Əliyevin əməllərinə kölgə salmağa çalışan, müxalif cinaha narazılar ötürən, radikal müxalif kəsimə mövzu verən bəzi məmurlar da anti-milli ünsürlər kimi odioz imic daşıyıcılarıdır. Bu mənada hər iki cinahın mütəmadi olaraq özünə tənqidi yanaşmasına ehtiyac var. Aparılan islahatlar onu göstərir ki, ölkə başçısı belə məmurlara qarşı sərt tədbirlər görür, onları yeni çağrışlara cavab verən kadrlarla əvəz edir.

Arzuolunandır ki, hər iki siyasi cinahı təmsil edən qüvvələr, xüsusilə də siyasi texnoloqlar, siyasiləşmiş media kapitanları öz ritorikalarında sərtdən mülayimə doğru əsaslı keçidə meyillənsin, siyasi mübarizədə narrativ yanaşmalardan, qarşılıqlı ittihamlardan imtina edilsin. Çünki bu tipli qovğalarda ölkəmizin taleyini hər an uduza bilərik ki, bunu da bizə gələcək nəsillər bağışlamaz. Unutmamalıyıq ki, gələcək nəsil həmişə təftişçi olur. Xoş halımıza o vaxt olar ki, bizim gələcək nəsil qarşısında şərəfli hesabat haqqımız olsun. Hər kəs bu məsuliyyəti dərk etməlidir. Bu gün biz Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə ərazi bütövlüyümüzü birliyimiz sayəsində bərpa etməklə şərəfli tarix yazmış bir nəsil kimi yaddaşlarda qalmağa layiqik. Ancaq unutmayaq ki, sosial-siyasi həmrəylik Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinin əbədiyaşarlığı üçün taleyüklü bir məsələdir. Heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycan tarixinin bütün uğursuz səhifələri, bütün itgilərimiz sosial-siyasi nizamsızlıq fonunda baş verib. Hamımıza məlumdur ki, ölkəmiz hər tərəfdən marığa yatmış fürsətcil qonşular əhatəsindədir. Və Azərbaycan ərazisindən bütün qopmalar sosial–siyasi xaos, oxlakratiya dövründə baş vermişdir. Məhz buna görə bu gün də, sabah da həmişəkindən daha çox ehtiyac var sosial siyasi dialoqa. Cəmiyyətimizdə həmrəylik, konsolidasiyanın gerçək vəziyyəti ərazi bütövlüyümüzü davamlı etmək gücündə olsa da, o, milli dövlətçilik strategiyamızın əsas strateji hədəflərindən biri olaraq qalmalıdır.

Tarix təcrübə göstərir ki, müxtəlif mərhələlərdə insan cəmiyyətlərində sağ-salamat qalmaq mexanizmi kimi əməkdaşlıq mexanizminin alternativi yoxdur və biz birlikdə güclüyük!