PEYVƏNDDƏN SONRA AĞIRLAŞMALAR NƏ İLƏ BAĞLIDIR? – Professordan vacib tövsiyə və xəbərdarlıqlar

Virus əleyhinə peyvənd vurduranların bir çoxu vaksinin mənfi təsirlərlərindən şikayətlənir. Bir həftə davam edən halsızlıq, yorğunluq, baş və əzələ, oynaq ağrılarından şikayətlənirlər.

Bundan başqa, Azərbaycanda koronavirusa yoluxub, sağalmış insanların sayı kifayət qədər çoxdur. Hazırda onlar peyvənd olunub, yoxsa olunmamaq kimi dilemma qarşısında qalıblar.

Tibb Universitetinin Farmakologiya kafedrasının müdiri, tibb elmləri doktoru, professor Musa Qəniyev bu halların səbəblərindən yazıb. Eyni zamanda vaksinlənmə ilə bağlı bəzi aktual suallarla bağlı fikirlərini açıqlayıb. Problemin aktuallığını nəzərə alıb, professorun məqaləsini oxuculara təqdim edirik:

“Əvvəla, bildirmək istəyirəm ki, 1796-cı ildən, yəni vaksin praktik istifadəyə vəsiqə qazandığı tarixdən başlayaraq günümüzə qədər, viral infeksiyalardan ən etibarlı qorunma vasitəsi peyvənddir. Peyvəndləmə hər il yer kürəsi əhalisinin 3 milyondan artığını ölümün pəncəsindən xilas edir. Peyvənd bütün hallarda müvafiq infeksiyanın orqanizmdə “nisbi xəstələnmə modelini” yaradır. Odur ki, istənilən halda peyvənddən sonra inyeksiya yerində ağrının olması, hətta bir neçə gün davam etməsi, qızdırma, üşütmə, halsızlıq, ishal, baş, əzələ, oynaq ağısı və s. normal gözləntilərdir. Yəni bunlar peyvəndin yan təsirləri deyil, yalnız formalaşan immunitetə orqanizmin lokal və ya sistem reaksiyasıdır və qısa müddətdən sonra tamamilə aradan qalxır.

Belə olan halda, bəzən törənən kəskin, hətta korreksiya olunan və nəzarətə götürülə bilməyən reaksiyalara səbəb nədir? Bu haqda aşağıdakıları bildirmək istəyirəm:

1) İstənilən infeksiyaya qarşı əmələ gələn təbii immunitet, yəni bu infeksiyaya tutulub sağalmışlarda əmələ gələn immunitet bu infeksiyaya qarşı ən müasir peyvəndlərin belə əmələ gətirdiyi immunitetdən dəfələrlə güclü olur. Çünki təbii xəstələnmə fonunda orqanizm virusun hansısa bir fraqmentinə qarşı deyil, canlı virusun bütün subvahidinə (örtük təbəqə, matriks və nukleoprotein sırası) qarşı, hüceyrə yaddaşına total şəkldə həkk olunan, aktiv immunitet formalaşdırır. Odur ki, mutant ştammından asılı olmayaraq, bütün təkrari yoluxma halında insan bu infeksiyaları çox yüngül, yəni fəsli infeksiya kimi keçirir.

b) Hazırki pandemiya şəraitində COVİD-19 əleyhinə peyvəndlərin vurulması mütləq şəkildə lazımdır. Lakin bu infeksiyanın istənilən klinik formasını keçirib-sağalmış şəxslərə qoruyucu antitellərin pozitiv titri zamanı peyvənd vurulması məsləhət deyil, bunu etmək olmaz (bax: c bəndi).

2) “Kəskin təkrari oyanmanın, əks effektə səbəb olması” neyro-humoral və immun sistemə münasibətdə, mütləq qanunauyğunluqdur. Odur ki, immun sistemin kəskin hiperaktivliyinə səbəb olma ehtimalı 50:50 faiz nibətində olduğundan, COVİD-19-u xüsusən ağır keçirmiş şəxslərə, qoruyucu antitellərin titri neqativ göstəriciyə düşənə qədər, vaksin vurulması əks-göstərişdir. Çünki güclü immun aktivliyin vaksinlə təkrari stimulyasiyası, limfositlərin mütləq fəallığı ilə müşahidə olunan, immun hiperaktivliyə səbəb ola bilər. Bu da farmakoloji korreksiyası praktik olaraq mümkün olmayan və letal sonluğa səbəb ola biləcək poliorqan (ağ ciyər, böyrək və s.) patologiyası ilə müşahidə oluna bilər.

3) Diqqət edin, məhz bu səbəbdən, COVİD-19-a yoluxaraq qeydiyyata düşən şəxslərə “immunitet sertifikatı” verilir və onların peyvənd vurulması 6 ay təxirə salınır. Bu tamamilə düzgün yanaşmadır.

İndi isə real faktlara baxaq: bu infeksiyanı simptomsuz, zəif klinik əlamətlərlə və ya klinik formasından asılı olmayaraq, evində keçirib, qeydiyyata düşməyən xəstələrin sayı, COVİD-19-a yoluxaraq qeydiyyata düşən xəstələrin sayından qat-qat artıqdır (Avropa ölkələrində isə əksinə, infeksiyanı keçirən hər bir şəxs, mütləq şəkildə qeydiyyata götürülür, çünki hər şeydən əvvəl, həmin şəxs, özü buna cəhd göstərir). Bu halı hər birimiz gözəl bilirik. Hazırki şəraitdə vaksinasiya qeyri-rəsmi olsa da, məcburidir. Belə olan halda, xəstəlikdən sağalan, lakin qeydiyyata düşməyən şəxslərin məlum zaman müddəti gözlənilmədən, peyvənd olunacağı təqdirdə, onların arasında kəskin klinik əlamət və qeyri-spesifik effektlərin meydana çıxması ehtimalı istisna olunmur. Odur ki, bunu vaksinin ayağına yazıb, peyvəndə qarşı insanlarda inamsızlıq, qorxu və ruhi sarsıntı yaratmaq olmaz. Əksinə, buna məsul olan şəxslər, xalqa bu incəlikləri izah etməli və onları maarifləndirməlidirlər. Yəni COVİD-19-la mübarizənin strategiya və taktikası lap ilk gündən düzgün qurulmalı idi...

Belə olan halda, Biz nə etməliyik?

a) Peyvəndləmə mütləq şəkildə könüllülük prinsipi əsasında aparılmalıdır. Təbii ki, heç kim ölmək istəmir. İnsanlara bütün reallıqlar izah olunub, onlar düzgün təlimatlandırılsa, bu istiqamətdə mövcud bütün problemlər aradan qalxacaq.

b) Hematoloji laborator təhlili və analizlərinin hansı laboratoriyada aparılmasından asılı olmayaraq, peyvənd olunmadığı halda, COVİD-19-a qarşı qoruyucu İgG antitellərinin titrinin pozitivliyi təsdiq olunmuş istənilən vətəndaşımız bu infeksiyaya yoluxub-sağalmış şəxs kimi qeydiyyata alınmalı, onların ad və soyadı portala salınmaqla, həmin şəxslərə immunitet pasportu və vaksinasiyadan məlum möhlət hüququ verilməlidir.

Mən əminəm ki, söylədiyim son iki bəndə əməl olunarsa, biz bir də heç bir vaxt, peyvənddən sonra kimsənin ağır vəziyyətə düşməsi haqqında xəbər eşitməyəcəyik”.

“AzPolitika.info”