ON DOQQUZ İL ƏVVƏLİN XATİRƏSİ – Akademikin Elçibəylə bağlı möhtəşəm yazısı
Görkəmli ədəbiyyatşünas, Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, millət vəkili, akademik Rafael Hüseynov eks-prezident Əbülfəz Elçibəyin – keçmiş müəlliminin vəfatının 19-cu ildönümü ilə əlaqədar yazdığı yazıda Elçibəylə bağlı çox maraqlı xatirələrini qələmə alıb.
“AzPolitika” akademikin maraqlı və təsirli yazısını təqdim edir:
19 il əvvəlki Azərbaycan indiki Azərbaycan deyil.
Çox şeylər dəyişib.
19 il əvvəl yeni əsrimiz, təzə minilliyimiz ilk qədəmlərini atırdı.
O gün sual olan bir çox mətləblər artıq gerçəklərə çevrilib, zaman daha sonrakı sabahlara yönələn yeni suallar doğurub.
Xəyalən qayıdıram 19 il əvvəlin avqust günlərinə.
…Bu gün unudulmaz müəllimim Əbülfəz Əliyevlə (Elçibəy) əbədi ayrılığın növbəti ildönümüdür.
O mənə Bakı Dövlət Universitetində oxuyarkən dərs deyib, sonra illər boyu daimi səmimi münasibətlərimiz davam edib.
Lakin mən heç vaxt fəal siyasətə qarşımamışam, nə Əbülfəz bəyin hərəkatında olmuşam, nə prezidentliyi dövründə iş birliyimiz olub, nə də ömrünün son illərindəki fəaliyyətlərində yollarımız kəsişib.
Hətta 1989-cu ildə bir məclisdə mənimlə Əbülfəz bəyin çox mehriban davranışlarını görən ətrafındakı cəbhəçilərdən biri gileyli-gileyli “Bəy, Rafael müəllim bizə qoşulmur” deyəndə, dərhal dillənmişdi: “Onunla işiniz olmasın! Onun millətə xidmət göstərmək üçün öz yolu var. “Vaxtdan uca” kimi kitab yazıb, bütün millət oxuyur. O kitab indiki gündə özü elə bir hərəkata bərabərdir. Rafael başqalarının onun kimi görə bilməyəcəyi işləri görür, onu yazı-pozusundan ayırmaq günahdır”.
…Əbülfəz bəyin vəfatından bir neçə gün sonra ayrılıq düşüncələrimi əks etdirən bir məqalə yazıb çap etdirmişdim.
Yəqin ki, haçansa yenə onun haqqında, arxada qalan tarix parçası fonunda təhlil edərək başqa bir müfəssəl yazı da qələmə alacağam.
Tariximizdə izi olan şəxsiyyətlərimizə biz gərək həmişə diqqətlə, nəvazişlə, ədalətli, insaflı yanaşaq. İttiham etməyə, qınamağa, nəyisə edə bilmədiklərinə, yaxud səhv etdiklərinə görə sonrakı zamanların baxışıyla onları məzəmmət etməyə tələsməyək. Mürəkkəb, çalxantılı günlərin, ayların, illərin gedişində onlara edə bilmədiklərindən daha çox edə bildiklərinə görə dəyəri verək.
Əbülfəz bəy haqqında 2000-ci ilin avqustundakı bu düşüncələrimi heç nəyə toxunmadan olduğu kimi diqqətinizə təqdim edirəm!
Azərbaycan naminə zəhmətlər və əziyyətlər çəkmiş, bu milləti və yurdu candan sevmiş Vətən yavrularına əbədi şərəflər!
Əbülfəz bəyin ruhu şad olsun!
ELÇİBƏY DÜSTURU
Bu itki yandırandır, acıdır.
Bu itki yeni tariximizi yaradanlardan olan dəyərli bir dövlət adamının, orta çağ Şərq tarixinin çox sirlərinə vaqif vicdanlı bir alimin, çalxanan cəmiyyətimizdə tarazlıq yaratmağa qadir üstün bir siyasi xadimin, dostluğun, adamlığın, yol, əqidə yoldaşlığının qaydalarına ən dərin sədaqətlə əməl etməyi bacaran saf bir insanın itkisidir. Amma onların hamısından əvvəl əziz Əbülfəz bəyin bunca qəfil, bunca erkən gedişi Azərbaycan üçün vacibdən vacib millətçilik idealının, türkçülük amalının itkisidir. Dildən yox, ürəkdən bu ideal və amala sadiq olanların bunca qıt əyyamlarında bu ideal və amal həyatının mənası olan Əbülfəz bəyin gedişi mücadilə meydanında doldurulması çətindən çətin bir boşluq yaratdı.
Gərək belə etməyəydi Əbülfəz bəy!...
***
…Hər şey ondan başlandı ki, artıq xeyli uzaqda qalmış 1970-ci illərin əvvəllərində Dövlət Universiteti şərqşünaslıq fakültəsinin ikinci kursunda oxuyarkən tələbə konfransında mən də məruzə ilə çıxış etdim. Çıxışım bəyənildi, rəhmətliklər – əslən iranlı, fars olan görkəmli dilçi alimlər, professorlar Əhməd Şəfai, Nəyyar Zaman Hatəmi məni kafedraya dəvət etdilər, klassik farsdilli ədəbiyyatın nadir abidələrinin mahir tərcüməçisi professor Rəhim Sultanov məsləhət gördü ki, XI yüzilin az öyrənilmiş filosof şairi Baba Tahir Üryanın irsini araşdırım.
Elə ilk yazılarımda ciddi “səhv” buraxdım.
Baba Tahir “Divan”ını nəşr etmiş, onun barəsində tədqiqat aparmış İran alimi Vəhid Dəstgerdinin bəzi yanlış müddəaları olduğunu göstərərək tənqid etdim.
Dünənəcən mənə havadar olan, qayğı nümayiş etdirən bəzi müəllimlərimin sifəti döndü.
Mənim “yaramaz” hərəkətimin söz-söhbəti fakültənin elmi şurasında da dilə gətirildi.
“O kimdir ki, böyük İran alimini tənqid edir?! Farscanı iki ilə necə öyrəndi ki, fars aliminə irad tutur? Bu nə yekəxanalıqdır?”
KQB ilə xoşqılıq münasibətlərinə görə həmişə seçilmiş (siyasi yönlü fakültə olduğu üçün belə olması qanunauyğun sayılmalı) şərqşünaslığın başqa bir müəllimi (yeri gəlmişkən o, Əbülfəz müəllimin də həmişə kölgəsini qılınclayırdı) etirazçıların səsinə səs vermişdi: “O uşağın fars ədəbiyyatından bildiyi bircə Baba Tahirdir, ondan da iki misranı tərcümə edə bilməz”.
O zaman məni tanımaya-tanımaya müdafiə edənlər Əbülfəz müəllimlə Rafiq İsmayılov olmuşdular – sonra hər ikisi müəllimim oldu.
İllər sonra mən bu əhvalatı yerli-dibli unutmuşdum və 1989-cu ilin yağışlı bir gecəsində Kürdəmirdə yol qırağındakı restoranda dostlarla şam edərkən bir dəstə fəal cəbhəçi ilə Göyçaya gedən Əbülfəz bəy də təsadüfən orada dayandı.
Bir süfrə arxasında oturduq. Çox söhbətlər oldu və Əbülfəz bəy mənim unutduğum məqamı – bir türk gəncinə bəslənmiş xoşagəlməz münasibəti əhvalat baş verəndən 17 il sonra tam dəqiqliyi ilə yada saldı: “Bunlar belədir. Milli maraqlarına toxunanacan elə bilərsən səni istəyirlər. Bir balaca ki, sancdın, buynuzları dərhal çıxar üzə”.
Əvvəl mat qaldımsa da, düşününcə bu cür dəqiq yaddasaxlamanın hikmətini anladım.
Tələbəykən mənim adi saydığım və sonrakı başqa onlarca hücumların biri kimi unutduğum əhvalatı Əbülfəz bəy ən əvvəl öz türkçülük idealına, millətçilik amallarına yönəlmiş qərəz kimi bağışlamamışdı, zatında inqilabçılıq, cidalçılıq olduğundan potensial cəbhədaşları və potensial rəqiblərinin adlarını, hərəkətlərini hafizəsinin korlaşmayan layında saxlamışdı.
Əbülfəz bəyin artıq prezident ikən Türkiyə Böyük Millət Məclisindəki insanı riqqətə gətirən parlaq çıxışını xatırlayıram.
Cavid yadigarı Turan xanım, görkəmli fizik Yılmaz Verdiyev, bir də mən Turan xanımgildəydik, birlikdə baxırdıq.
Yılmaz: “Bu çıxışa yəqin Əbülfəz bəy ömrü boyu hazırlaşıb”, – dedi.
Dürüst müşahidə idi.
Böyük sevgilər insanları ən inanılmaza, ən ağlagəlməzə də inandıra bilir.
Əbülfəz bəy də heç kimin təsəvvürə belə gətirmədiyinə – XX yüzilin son çərəyində sovet dövlətinin tar-mar olacağına, Azərbaycanın istiqlalına qovuşacağına, özünün bu müstəqil dövlətin başçısı kimi bir gün Azərbaycan insanına, türk insanına ən yüksək kürsülərdən müraciət edəcəyinə inanırmış, o müraciətlərini illər boyu yaddaşında, röyalarında kəlmə-kəlmə təkrarlayırmış.
Röyalar gerçək oldu.
***
Türkiyədə Əbülfəz bəyi çox sevirdilər, indi də sevirlər.
Bunun bir tərəfi Əbülfəz bəyin dövlət adamı olaraq Türkiyəyə ifrat (Məhz ifrat. Peşəkar siyasət və diplomatiya isə ifratları istisna edir) sevgiylə apardığı siyasətlə əlaqəlidirsə, Türkiyənin dövlət və dövlətçilik maraqlarından kök alırsa, digər tərəfi, həm də əsas tərəfi türkiyəlilərin Əbülfəz bəydə görüb duyduqları coşğun türkçülük məhəbbəti ilə bağlıdır.
Əbülfəz bəy dövlət işiylə, siyasətlə, hərəkatçılıqla, xalqçılıqla, elmlə məşğul oldu.
Dövlət işində, siyasətdə, hərəkatçılıqda Əbülfəz bəyi bu və ya digər dərəcədə, daha yaxşı və nisbətən zəif də olsa əvəz edə biləcək xeyli adamlar saya biləriksə də, zənnimcə, vaxtın bugünündə Əbülfəz bəyin millətçilik və türkçülük səmtində yerini tutacaq, Əbülfəz bəy böyüklükdə, Əbülfəz bəy sədaqətdə, Əbülfəz bəy cəsarətdə qüvvə, şəxsiyyət yoxdur.
Və Əbülfəz bəy insafsızca qəfil və erkən gedişiylə çox sevdiyi milləti üçün istəməyə-istəməyə bu müşkülü də yaratmış oldu.
Əbülfəz bəy prezidentlikdən aralandıqdan sonra iqtidar tərəfindən hərdən istehzalara, hərdən təhqirlərə, hərdən hədələrə məruz qalsa da, o iqtidara həm də gərək(!) idi.
Əbülfəz bəy uğrunda çalışdığı bu millətin bir qisminin dilində haqqitirən, nankor deyişlərə, iynəli lətifələrə hədəf seçilsə də, o bu millətə lazım idi.
(Ona qarşı belə ürəkağrıdan yanaşmaları Ramiz Rövşən dəqiq görüb:
Sənə bir daş atar yerindən duran,
Səni sevdiklərin daş-qalaq eylər.
Bir əlində daş var, birində Quran,
Daş atan bilirmi nə günah eylər?
Silərsən gözündən axan yaşları,
Öpüb əzizlərsən sən o daşları,
Deyərsən: “Sağ olun, qan qardaşlarım,
Məni təzə daşa kim qonaq eylər?!”)
Bir-birini didən, bir-birinə umulmaz dargözlüklə baxan, biri digərinə həsədli münasibətlər bəsləyərək birincilik, liderlik sevdası ilə çeynəşən müxalifət qüvvələri arasında Əbülfəz bəy vaxtaşırı mənfur ittihamlara, tikanlı sözlərə, qəliz şübhələrə “layiq görülsə” də, o, yaradıcılarından, memarlarından olduğu çağdaş Azərbaycan müxalifətinə qovuşdurucu, səmtləndirici öndər kimi çox lazım idi.
Amma bu gün – milli oyanış və dirçəlişimizin indiki mərhələsində, milli ruhumuzun, milli varlığımızın, milli mənşəyimizin içəridəki maskalı nanəciblər və qıraqdakı yüz cür qart və qara qüvvələr tərəfindən saysız təcavüzlərə məruz qaldığı çağlarda Əbülfəz bəy türkçülük maraqlarımıza qarşı istənilən bəlaya və fəsada nüfuzu, çəkisi, qətiyyəti, çağırıcılığı ilə sədd çəkməyi, tərəddüdsüz köks gərməyi bacaran bir qüvvət olaraq hamımıza lazım idi.
Milli mənafe baxımından bu qədər iri olan bir itki – Əbülfəz bəy kimi bir türkçülük carçısının itkisi göynətməyə bilməz.
Əbülfəz bəyin türkçülüyünün bir diqqətədəyər bəliri də bu idi ki, o, müsahibini bu ideyaya yoluxdura, vurğun kəsdirə, öz tərəfdaşına, həmfikrinə döndərə bilirdi.
Yada salıram – bizə Əbülfəz müəllimi ilk təqdim edən 1972-ci ildə Azərbaycan tarixi dərslərimizi aparan Şamil Məmmədbəyli olmuşdu.
Oxumalı olduğu mühazirələrindən bir neçəsini İqrar Əliyevə həvalə etmişdi.
Şamil müəllim özü də bizimlə oturub qulaq asırdı.
İqrar Əliyev kökümüzdən, əslimizdən 1980-90-cı illərdə necə danışır və yazırsa, onda da o cür idi.
Ardınca Əbülfəz müəllim gəldi.
Tam əks olan bir mövqe.
İrançı baxışa qarşılıq olan turançı baxış.
Bizi İran, fars mənşəli elan edən konsepsiyaya qarşı təmiz türk əsilliyimizə aid düşüncə şəbəkəsi dayandı.
Heç kim deyə bilməzdi İqrar Əliyev zəif mühazirəçidir və zəif alimdir.
Nitqi də iti, məntiqi də güclü, peşəkarlığı da yüksək idi, dillər bilirdi, məxəzlərdən agah idi. Meydan tək onda olsaydı, zəkasının gücünə yanlış, millətəzərər baxışlarını qarşısındakına aşılaya, onu inandıra da bilərdi.
Və Əbülfəz müəllim gəldi.
2-3 mühazirəsi boyunca dərsliyimizə artıq yazılmış (ovaxtkı üçcildlik Azərbaycan tarixi dərsliyinin ən məsul və mühüm olan birinci cildinin redaktoru İqrar Əliyev idi), az öncə isə artıq şifahi şəkildə beyinlərimizə pərçim etdirilən saxta təsəvvürü dağıtdı.
Bizə əvvəlki mühazirəçinin şəxsiyyəti haqqında bircə kəlmə belə bəhs etmədən onun guya böyük alim olması haqda mifin puç olduğunu anlatdı.
(Lui Pasterin ibrətli sözlərini yaşadır tarix: “Elmin vətəni yoxdur, alimin Vətəni var!).
Faktları bilə-bilə təhrif edənə, baş-ayaq döndərənə necə “yaxşı alim”, ümumiyyətlə necə “alim” demək olar?
O vaxt – tələbəykən deməmişdik, indi ağlımız elm kəsəndən sonra heç demərik.
Əbülfəz müəllim dərsi deyirdi, mühazirəni oxuyurdu, arada dayanırdı: “Yoruldunuz, bir stolüstü tənəffüs!”
Başlayırdı lətifə danışmağa, tariximizdən hansısa əhvalatı nağıl eləməyə. Ancaq bizi – tələbələrini əyləndirməkçün danışdığı o lətifələr də, cürbəcür rəvayətlər, məzəli əhvalatlar da əslində dolayısı ilə mühazirələrin, mühazirələrindəki vacib ideyaların davamı idi.
O illərdə şahmat tacı uğrunda dünya birinciliyində Moskvada yaşayan, Rusiya Federasiyası vətəndaşı olan Tiqran Petrosyanla dahi amerikan şahmatçı Robert Fişer qarşılaşmışdılar.
Babayolu verməkdən məzələnən, rəqibini öncə bir az qabağa buraxıb sonra onun kürəyini yerə çırpmaqdan ləzzət alan Fişer şakərinə müvafiq olaraq əvvəl oyunu uduzmaqdan başlamış, sonra rəqibini dağıdıcı məğlubiyyətə uğratmışdı.
Əbülfəz müəllimin lətifələrindən biri bu barədəydi ki, Petrosyanın ilk qələbəsindən, uğurlu siftəsindən sonra erməni radiosu elan edir – Amerika şahmatçısı ilə yarışda erməni xalqının böyük oğlu Petrosyan qələbə çalıb. Vəziyyət əvvəl bərabərləşib sonra asta-asta xarablaşmağa başlayanda erməni radiosu elan edir ki, sovet şahmatçısı Petrosyanın mövqeləri zəifləyir. Nəhayət, oyun biabırçı məğlubiyyətlə sona yetəndə erməni radiosu səslənir: “Gürcüstan pionerlər evinin yetişdirməsi Petrosyan uduzdu”.
Biz lətifəyə gülüşüb sakitləşəndən sonra Əbülfəz müəllim yekunlaşdırırdı: “Erməni deyilən budur!”
Və yadımızda lətifədən daha artıq o lətifənin fəlsəfəsi qalırdı.
Demək, istəkli müəllimimiz də məqsədinə çatırdı.
Hansı tələbəsə danışığında dilin alağına çevrilmiş rus kəlmələrindən hansınısa işlədirdi. Əbülfəz müəllim Xəlil Rza kimi “iki quruş cərimə olunursan”, ya “o sözü dilindən at” demirdi.
Şah İsmayıl Xətainin həyatından, qəhrəmanlıqlarından, millətə xeyir işlərindən, sevimli şeirlərindən danışırdı, sözünü bir tarixi rəvayətlə, günlərin birində Xətainin saray kitabxanasına gəlmiş bir salnaməçinin şəhadətiylə bitirirdi: “Gördüm bunlar farsca, ərəbcə olan əsərləri türkcəyə çevirirlər. Diqqət etdim ki, əsər müəlliflərinin adlarının əvvəlindəki “ibn” kəlməsini də tərcümə edirlər. İrad tutdum ki, axı “ibn” ənənəvi olaraq elə belə saxlanılır, niyə onun əvəzində “oğlu” yazırsınız. Cavab verdilər: “Şah İsmayıl bizə qəti tapşırıb ki, tərcümələrinizdə dilimizi bulaşdıran bircə yad kəlməyə də rast gəlsəm əlinizi kəsdirəcəyəm”.
Əbülfəz müəllimin sözarası deyib keçdiyi, “stolüstü tənəffüslər”ini doldurduğu bu lətifələr, rəvayətlər, söyləmələrdən gənc beyinlərimizə və ürəklərimizə vətənsevərlik, millətsevərlik qığılcımları səpilirdi.
***
Tanıdığım ilk vaxtlardan – tələbəlik illərimdən ta ömrünün sonunacan həmişə onun dilində “Güney Azərbaycan” kəlmələrini eşitdim, bu barədə danışmaq o yana, düşünməyin, pıçıldamağın belə yasaq olduğu vaxtlarda Əbülfəz bəyin Şimalla Cənubun birləşməsi arzularını dönə-dönə dinlədim.
Bir çoxlarının Güney Azərbaycanın, bütöv Azərbaycanın azad gələcəyini qurmaq niyyətlərini bəyan edərək bu yolla irəlilədiyi, di gəl hansının hansı məzhəbə, hansı məsləkə qulluq elədiyini sonacan müəyyənləşdirmək, hansının hansı kəşfiyyatın adamı (ya mahiyyətlərinə uyar olsun deyə belə yazaq – adamcığı) olduğunu aşkarlamaq indiki halda yalnız Allah işi olduğu bir dönəmdə Əbülfəz bəy kimi xıltsız, təmiz, barışmaz, satılmaz, yenilməz cənubçunun – güneyçinin belə erkən gedişi onun tərəfindən millətə böyük etibarsızlıq oldu!...
Bu səmtdə də tam əvəzedilməz idi!
Əmin qətiyyətlə deyirəm – bu gün bizdə ikinci beləsi yoxdur.
Rəhmətlik Xudu Məmmədovun yanıqlı bayatısı yaddaşımı sızıldadır:
Dünyadan umma şəkər,
Ömrümüzə turp əkər.
Dərdimiz yetim qalsa,
Bizdən sonra kim çəkər?
(Tələbələrindən biri, mənim sabit və əziz dostum, dəyərli kimyaçı alim, indi vətəndaşı olduğu Türkiyədə yaşayan Hacalı Nəcəfoğlu da Xudu müəllimin bu şeirini bir yazısında istifadə etmişdi və belə yekunlaşdırmışdı: “Biz çəkərik, ustad”.
Bu sözdür, qardaşım. Onlar kimi çəkə bilmərik!).
***
…1994-cü il idi. 5-10 dəqiqə sonra “Gülüstan” sarayında möhtəşəm hadisə baş verəcəkdi. Böyük Heydər Əliyev apardığı son dərəcə ağıllı siyasətin və gərgin, hətta həyat təhlükəli mübarizələrin nəticəsi olaraq zəfərini çalmışdı.
“Əsrin müqaviləsi”nin imzalanma mərasimi başlanacaqdı. Ayaqüstü söhbət edirdik. Jurnalist Qulu Məhərrəmli idi, ovaxtkı milli təhlükəsizlik naziri Namiq Abbasov idi, mən idim, bir-iki nəfər başqa jurnalist…
Ziyalı bir insan olduğu üçün çox hörmət bəslədiyim Namiq müəllim Əbülfəz bəyin İranla, Cənubla bağlı o günlərdə səslənmiş, İran-Azərbaycan münasibətlərinə bəd təsiri ola biləcək son kəskin çağırışlarından gileyləndi ki, axı niyə belə edir?
Qayıtdım ki, Namiq müəllim, qoy etsin də. Elə söz var ki, gərək deyilə, amma dövlət maraqları imkan vermir iqtidar deyə. Əbülfəz bəy o sözləri deyir, qarşı tərəf də görür ki, Azərbaycanda iqtidarın yanaşmasından fərqli olan belə münasibət də var, az da olsa özünü yığışdırır.
…Əbülfəz bəyin sözü eşidilən söz idi, sanbalı olan söz idi. Lap o söz gerçək həyatda cari anda baş tutması mümkünsüz olan söz olurdusa da, özümüzdə də, xaricdə də dövlət səviyyəsində onlara reaksiya doğulurdu.
Əbülfəz bəyi görməməzliyə, eşitməməzliyə vurmaq mümkünsüz idi.
Əbülfəz bəyin boyu uca idi.
Hər mənada.
***
Yenə qayıdıram 1970-lərin əvvəllərinə.
İlk gördüyümdən az dəyişdi Əbülfəz bəyin surəti.
Yerişi şax, əyninə kip oturan tünd kostyumda, qalstuklu, uzun saçlı, zahirən sən deyən rəvan görünməyən, amma son dərəcə çəkici, inam oyadan, təsiredici nitq sahibi.
Bunu da xatırlayıram: tələbələr arasında söz gəzirdi ki, hətta Əbülfəz bəy yatanda da kostyumlu yatır.
Bəlkə bu rəvayət deyil, həqiqətmiş?
Bəlkə o zamanlar, sovet hökumətinin mənəm-mənəm çağlarında ağzından qan iyi gələn, həm universitet auditoriyalarında, həm də o dövrdə çox populyar Baksovet, filarmoniya bağı, bulvar çayxanalarında milli müstəqillik, milli yüksəlişdən ehtirasla danışan, gizli təşkilat quran Əbülfəz bəy hiss edirmiş ki, gecələrdən birində ardınca gələcəklər, onu aparacaqlar?
Bəlkəsiz!
Mütləq bunu nəzərə alırmış Əbülfəz bəy, o təhər qorxulu mübarizə yolunu tutan adam bu qisməti də göz altına almamış olmazdı.
Elə buna görə xeyli gec evləndi.
Elə bunu nəzərində saxladığından müdhiş gecələrdən birində 37-dəki kimi sovet xəfiyyələrinin qəfildən ardınca gələcəyi təqdirdə onların qarşısına tuman-köynəkdə deyil, daimi məğrur görkəmində çıxa bilməkçün həqiqətən kostyumlu da yata bilərmiş.
Yatmaq deyəndə ki, elə örtüyü açılmamış çarpayıya üstdəncə uzanıb mürgü döyürmüş.
Zavallının ömrü boyu rahat günü oldumu ki?!
(Mənəvi sıxıntıları bir qırağa qoyularsa, Kələkidə – doğma yurddakı dinc, sakit günləri, olsun ki, Əbülfəz bəyin həyatının ən rahat parçasıymış).
***
Biz tələbəykən onu tutdular.
Müəllimlərimizdən də, tələbələrdən də donos verənlər, üzünə duranlar olmuşdu.
Əbülfəz müəllim bizə orta çağ tarixindən dərs demişdi.
Amma həbsi, ona ayrı-ayrı insanların münasibəti bizimçün ən müasir tarix dərsi oldu.
Şərqşünaslıq fakültəsi köhnə Kommunist, indiki İstiqlaliyyət küçəsində yerləşirdi. Hüquq fakültəsi də eyni binada dərs keçirdi. Dəhlizdə ilk dəfə Azərbaycanın keçmiş görkəmli hüquqşünaslarının fotolarından ibarət lövhəni görəndə bir cəhətə təəccüblənmişdim.
Həmin 10-15 hüquqşünasın – yaşları 50-ni adlamamış o cavan insanların əksərinin ölüm tarixi 1937-ci il göstərilmişdi.
Uşaq sadəlövhlüyü ilə düşünmüşdüm ki, yəqin ölümləri eyni ilə təsadüf edən bu həmkarlar eyni maşında, ya qatardamı qəzaya uğrayaraq həlak olublar.
Əbülfəz bəy tutulanda dördüncü kursdaydım.
Artıq bilirdim ki, ertə ölümə urcah olmuş o qiymətli hüquqçularımız hansı qəzada həlak olublar…
***
Bəzən qədərincə məlumatı olmayanlar səhv gümana qapılaraq iddia edirlər ki, Azərbaycanda ilk antisovet, millətçi təşkilatı Əbülfəz bəy yaradıb.
Əlbəttə, belə deyil.
1920-ci ildən etibarən Azərbaycanda sovet rejiminə barışmaz münasibət daim yaşayıb, gizli təşkilatlar da olub, mübarizələr də aparılıb, həbslər, sürgünlər, ruhi xəstəxanalara dürtmələr də öz yerində.
1920-ci illərdə istedadlı tələbə gənclərin və yaradıcı cavanların qurduğu “Gənc Azər”dən başlamış ta 1948-ci ildə millətçi-antisovet “İldırım” təşkilatını yaratmış, hərəsi 25 il həbs cəzası almış, müstəqil, bütöv Azərbaycan ideyasını cəsurcasına dilə gətirmiş İsmixan Rəhimov, Gülhüseyn Hüseynoğlu, Hacı Zeynalov, onların daha bir necə nəfər əqidədaşınacan sıra-sıra cəsur, qorxmaz etirazçılarımız da, gizli antisovet təşkilatlarımız da.
Və bu axın bütün təzyiqlərə, təqiblərə, həbslərə rəğmən 1950-ci, 60-cı illərdə də davam edib.
Əbülfəz bəyin xidməti və ötənlərdəki başqa cür düşünənlərdən əsas fərqi odur ki, igid sələflərinin başlamış olduğu şərəfli və məlamətli yolu ləyaqətlə, həm də yeni, daha mürəkkəb tarix kəsiyində davam etdirdi, yeddi on il boyunca səngiməmiş mübarizələrin məntiqi sonluğa çatmasına nail oldu.
***
…Həbsdən təzə qayıtmışdı Əbülfəz bəy.
Əlyazmaları institutunda işləyirdi (o vaxt ora hələ institut yox, fond idi).
Rastlaşdıq. Elə həbsindən əvvəlki çılğınlığı və ehtirası ilə o məsələlərdən ki, bizə dərslərdə danışırdı, yenə başladı danışmağa.
Həbs onu dəyişə bilməmişdi.
Siyasi dustaq həyatı nə sındıra, nə qəddarlaşdıra bilmişdi onu.
Əksinə, bir az da mətinləşdirmişdi, tutduğu haqq yolunun doğruluğuna onu daha artıq inandırmışdı.
7-8 əsr əvvəlin qaynaqlarında türk şeirlərini aradığını, Təntəraninin ana dilində bir qəsidəsini tapdığını söylədi.
Radioda “Evrika” adlı verilişlər silsiləsi hazırlayırdım. Dedim: “Əla tapıntıdır. Gəlin bu barədə danışın, verilişdə getsin”.
İmtina etdi: “Lazım deyil, başın ağrıyar, mənim adım onsuz da vayqanlıdır”…
Əl çəkmədim. Yazdıq səsini, verilişi hazırladım. Redaktorların, nəzarətçilərin diqqətini azdırmaqçün çıxışçının adı və soyadını mətndə “Əbülfəz Əliyev” yox, “Əbülfəz Qədirqulu oğlu” kimi göstərmişdim. Duyuq düşmədilər, fəndim keçdi. Veriliş maneəsiz efirə buraxıldı.
Hər halda balaca imkanım daxilində də olsa Əbülfəz bəyin dövlət radiosu ilə çıxış etməsinə, camaat gözündə bir az artıq reabilitəsinə çalışdım.
Və mətləbdən hali olandan sonra həmin çıxışa görə verilişi bağladılar.
Əbülfəz bəy deyən düz çıxdı – mənə də bu kəlmənin hələ dəb olmadığı vaxtlarda “ekstremist” yarlığını yapışdırdılar.
Özü başqalarından ötrü hər əziyyəti çəkməyə həmişə hazır olsa da, başqasının ona görə əziyyət çəkməsini heç rəva bilməzdi Əbülfəz bəy.
Bu əhvalatı eşidəndə də çox peşman olmuşdu. Günahkar özünü sayırdı…
***
…Dahi Mirzə Ələkbər Sabirin məşhur misralarını iqtibas etməyi sevirdi:
Kim ki, insanı sevir, aşiqi-hürriyyət olur,
Bəli, insanlıq olan yerdə də hürriyyət olur.
Düşünürəm ki, bu misralar Əbülfəz bəyin insan və inqilabçı simasına çox yaraşır.
O, hürriyyətin, azadlığın, istiqlalın vurğunu, bu yolun əsgəri idi. Çünki insanı sevirdi, özü yüksək mənada İnsan idi, Hürriyyətin təməlində də insanlığın, insana insani münasibətin dayanması ali inancıydı.
Mənim qavrayışımda bu, Əbülfəz bəyin başlıca əməl düsturu, düşüncə tənliyi idi.
Bu sadə düsturun mühitimizdə yerbəyer olmasına Əbülfəz bəy ömrünü bağışladı, bu tənliyin həlli uğrunda can fəda etməyi özünə tale, alın yazısı olaraq qəbul etdi.
***
1991-92-ci illərdə Hüseyn Cavidə həsr edilmiş tammetrajlı publisistik “Qayıdış” filmini çəkirdim.
Montaj başa çatanda artıq Xalq Cəbhəsi hakimiyyətdə idi.
Filmə Cavidin Azərbaycana qayıdışında xüsusi xidməti olan, o zaman Naxçıvanda yaşayan Heydər Əliyevlə də söhbəti daxil etmək istədim.
Bu çəkilişə icazə verilmədi.
Onda qət etdim ki, tarixi həqiqət və ədalət naminə 1982-ci ilin oktyabrında Cavid cənazəsi Bakıda, Əlyazmaları İnstitutunda qoyularkən Heydər Əliyevin də fəxri qarovulda dayandığı xronikanı filmə əlavə edim.
Film hazır oldu.
Baxdılar və tələb etdilər ki, filmin təsdiq edilməsini istəyirəmsə, gərək həmin epizodu çıxaram.
Çıxarmadım.
Film ekrana buraxılmadan rəfdə yatdı.
Bu arada Cavidin Ömər Eldarov tərəfindən yaradılmış möhtəşəm abidəsi hazır oldu, təntənəli mərasimdə açılış lentini Turan Cavidlə prezident Əbülfəz Elçibəy kəsdilər. Həmin mərasimdə mən çıxış etdim.
Cavid abidəsinin illərlə gözlədiyimiz açılış anlarını lentə aldıq ki, filmə əlavə edək.
Aşkarlanma üçün adətən olduğu kimi, çəkilmiş hissəni Kiyevə göndərdik və 1993-cü ilin may ayı idi.
Lentin pozitivi Kiyevdən geri dönənə, bu epizod filmə əlavə edilərək təzədən Kiyevə göndərilənədək 1993-cü ilin iyun hadisələri baş verdi, hakimiyyət dəyişikliyi oldu, televiziyanın da rəhbərliyinə yeni adamlar gəldi.
Bu dəfə də Əbülfəz bəylə bağlı epizodu filmdən çıxarmağı tələb etdilər. Buna da razı olmadım.
Bitmiş film yenə qaldı rəfdə.
Neçə ay da belə ötdü.
Nə Heydər Əliyev, nə də Əbülfəz Elçibəylə bağlı kino metrləri qayçıladım, ilk münasib girəvə düşən kimi səsə salmadan filmi təsdiqlədib ekrana çıxışına “hə” aldım…
Tarixdən film çəkirdim, tarixə münasibətdə isə fakta, olmuşa sadiqliyi həmin fakt və olmuşlara şəxsi münasibətdən asılı olmayaraq yüksək tutmağı mənə hələ tələbəlik illərində günlərin birində auditoriyaya “xalq düşmənləri”nin qaralanmış sifətlər ilə dolu bir 1930-cu illər fotosu gətirən Əbülfəz bəy aşılamışdı.
Kələkidən qayıdıb gələndən sonra keçirdiyi ilk mətbuat konfransından sonra həmin əhvalatı ona danışanda fikrə getmişdi və bu qəribə adam – Əbülfəz bəy: “Çox nahaq eləmisən ki, mənə görə filmi ləngitmisən. Bilmirsən o ləngimənin hər günü Turan xanım üçün on ilə bərabər olub!...” – demişdi.
***
…Günlərin birində “Azadlıq” qəzetindən enirdim. Redaksiya sabiq Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun otaqlarında yerləşirdi.
O vaxtlar hər şənbə günü həmin qəzetdə istiqlal tariximizin ən şanlı şəxsiyyətlərindən olmuş Həsən bəy Ağayev haqda silsilə yazılarım çıxırdı.
Əbülfəz bəy bir dəstə ardıcılı ilə işə – Xalq Cəbhəsi Partiyasının elə həmin redaksiya ilə eyni binadakı qərargahına gəlirdi.
Binanın qarşısında görüşdük.
“Vaxt azdır. Amma gücüm çatan qədər oxuyuram yazdıqlarını”, – dedi.
…Heç yuxumda görməmişdim onu.
Vəfatından 3 gün sonra yuxuma girdi.
Boş, yarıqaranlıq küçə ilə yanaşı addımlayırdıq, deyəsən elə həmin Xaqani küçəsi idi, yəqin ikimizdən başqa heç kim olmadığı üçün mənə nəsə ayrı yer kimi gəlirdi.
Sağlığında heç vəchlə dilə gətirməyəcəyi sözlər dedi: “Niyə məndən bir şey vermədin “Amerikanın səsi”ndə?” (O çağlar mən həmin radionun xüsusi müxbiri idim və Əbülfəz müəllimlə də bir neçə dəfə müsahibələr aparmışdım).
İstədim deyəm ki, ay Əbülfəz müəllim, 3 gündür sizdən gücüm çatan qədər ardıcıl verilişlər hazırlayıram. Elə cənazəniz gələn günü hava limanından qayıdan Sabir Rüstəmxanlıya zəng çalmışdım, yol gedə-gedə maşındaca müsahibə verdi, ertəsi günü dəfninizdən reportaj hazırladım, bu gün özüm efirdən ayrılıq düşüncələrimi söylədim… Verilişlər hazırlamışam, ola bilsin eşitməmisiniz…
Amma beynimdən keçən bu sözləri demək istəyəndə elə həmin yuxunun içində diksinən kimi olub susdum ki, deyərəm, birdən qəlbinə dəyər.
Axı o daha eşidə bilmir…
Verilişlərə necə qulaq asa bilərdi?!
Axı o daha yoxdur…
…İndi bu sözləri yazanda diksinən kimi oluram.
Necə yəni yoxdur?
…Bu yoxluğa inanmaq çətindir.
***
Son sözlərindəndir ki, özümlə dünyadan açılmasının vaxtı çatmamış sirlər aparıram.
Bəlkə o sirlər heç Bu dünyayla, Əbülfəz bəyin bizə bəlli nurlu surəti ilə uyuşmurmuş ki, Bu aləmdə faş olmadan qeybə çəkildilər?!
Qeybə çəkilən sirlər adətən özü ilə sirrin o biri yarısını da aparır…
Qoy o sirlər O dünyada çözülsün.
Ruhların dünyasında.
Sirr sahiblərinin arasında.
Pərvərdigarın öz Son Elçisinə — Məhəmməd peyğəmbərə tövsiyəsidir: “Səndən ruh haqqında soruşacaqlar. De ki, mənə bu barədə az şey söylənib”.
Bunu bir dəfə özü “Quran”dan iqtibas gətirərək dedi.
***
Bu dünyadan özü ilə sirlər apardı.
Amma insan bu dünyada dünyadan apardıqları ilə yox, dünyada yadigar qoyub getdikləriylə qalır.
Əbülfəz Elçibəyin Bu dünyada Bu Millətə təmənnasız sevgisi yadigar qaldı.
…Bu əzabkeş dünyamızda, bu hər şeydən narazılarla dolu dünyamızda Əbülfəz bəy tanıdığım yeganə adamdır ki, xərçəng kimi əzazil mərəzin də nəcib bir keyfiyyətini gördü.
Xərçəngi “mərd” xəstəlik adlandırdı.
Qurbanını bircə anda yaxalayıb canı namərdcəsinə qəfildən almayan, ölümlə gəldiyini irəlicədən bildirən, “yol sona çatır, hazırlaş” deyən dəhşətli xərçəngə də minnətdarlıq etdi, aşkar xəbərdarlığına, birüzlülüyünə, alicənablığına görə ona “sağ ol” dedi.
Belə müdrik qaneolma və minnətdarlıq – hətta ən pis, ən eybəcər olanda da milyonlarla gözün görə bilməyəcəyi yeganə müsbəti sezib seçmək peyğəmbərlərə yaraşan xislətdir.
***
…Adına bu dünyada qoşulan çox əmmalardan, yaşayışından tutmuş Azərbaycanın XX yüzildəki tarixində hər siyasi xadimə qismət olmayan son dərəcə hərarətli, çox izdihamlı dəfninəcən sənə bəslənən saysız-qədərsiz qısqanc, paxıl münasibətlərdən biri də təxəllüsünə edilən rişxəndlər idi.
ELÇİBƏY!
Elçi, xalqçı, millətçi bir Bəy idin.
Ömrünlə sübut etdin!
ELÇİ – sabaha dəxli olan, xəbər, soraq gətirən, müqəddəsliklə bağlantısı olan pak xislətli bir İnsan idin.
Bunu da ən azı ölümünlə, ölüm ayağında ölüm sifətli məşum xərçəngə etdiyin şükran və razılıqla sübut etdin.
Xərçəng xəstəliyi qarşısında insanlıq və təbabət hələ ki, acizdir, Əbülfəz bəy!
Xərçəngi dünyadan qovsa-qovsa, Sizin şükür və minnətdarlığının xəcaləti qovacaq!...
Son yazılar
Обзор на EPOS GTW 270 Hybrid
Они доступны только в этой цветовой гамме из оружейного металла. Обновление 22 апреля, 10:03 утра по восточному времени: EPOS выпустила обновление прошивки для GTW 270, доступного через программное обеспечение Gaming Suite на ПК, которое обеспечивает одновременное Bluetooth и беспроводное подключение к его ключу USB —C. Вы можете переключаться между режимами, нажав кнопку на ключ. Компания говорит, что теперь он доступен. Гибридные наушники GTW 270 стоимостью 199 долларов от аудиокомпании EPOS, насколько мне известно, являются первыми по — настоящему беспроводными наушниками, созданными для игр, но сами наушники не являются самой большой точкой продаж. Приемник Bluetooth USB-C, который поставляется с наушниками, получает это различие. Он намного компактнее, чем стандартные USB-ключи размером с флэш-накопитель, входящие в комплект многих гарнитур. Он также более способен работать с кодеком aptX low latency (aptX LL), который обеспечивает хорошее звучание звука без заметной задержки. Используя приемник, гибрид GTW 270 может быть особенно хорош для быстро развивающихся игр, где звуковые сигналы имеют значение для успеха; но на самом деле, это приятно иметь для любого названия. Однако есть одна проблема: микрофоны не работают, когда вы слушаете звук через приемник USB-C. (Однако встроенные микрофоны наушников работают, когда они подключены к устройству через Bluetooth.) Гибрид EPOS GTW 270 Вот звезда шоу. Это больше зависит от технических ограничений aptX, чем от принятия решений EPOS. Чтобы определить приоритет полосы пропускания для качества звука и быстродействия, при прослушивании с помощью ключа USB-C активен только канал воспроизведения. Это потенциальный разрыв сделки для некоторых геймеров, которые, возможно, захотят перейти в голосовой чат с друзьями на своих консолях. Но к чести EPOS, задержка между ключом и наушниками действительно кажется несуществующей. Эти бутоны цвета оружейного металла имеют простой, сдержанный дизайн, чтобы они не слишком высовывались из вашего уха. Они не слишком тяжелые, и посадка удобная, благодаря сменным силиконовым ушным наконечникам, которые помогают получить хорошую герметичность в ухе. Что касается элементов управления, у них есть только одна многофункциональная кнопка, которая обрабатывает приостановку и возобновление музыки, смену треков, а также прием телефонных звонков. Другими словами, без ключа USB-C они не являются чем-то особенным. (EPOS действительно делает версию за 169 долларов без ключа.) Для общего использования — например, для телефонных звонков или музыки — вы можете получить больше, потратив меньше, если посмотрите некоторые из вариантов в руководстве по покупке доступных беспроводных наушников моего коллеги Криса Уэлча. НАШ ОБЗОР ГИБРИДА GTW 270 7 ИЗ 10 Плюсы Незаметная задержка при подключении к ключу USB-C Сменные силиконовые наконечники для комфорта и звукоизоляции Совместимость с несколькими устройствами Минусы Микрофоны не работают при подключении через USB-C Чехол для зарядки, подверженный царапинам Они легки в использовании по цене За пределами игр эти наушники можно использовать, как и любой другой беспроводной набор, для подключения к телефону, планшету или ноутбуку через Bluetooth. Они поддерживают Bluetooth 5.1 (с кодеком SBC или aptX, в зависимости от устройства, к которому вы подключаетесь) для музыки, видео, игр и телефонных звонков, и EPOS говорит, что вы можете сопрягать их с восемью устройствами. Сопряжение выполняется, удерживая нажатой кнопку на корпусе зарядки. Гибрид EPOS GTW 270 Единственная кнопка гибрида GTW 270 находится на левом наушнике. Говоря о зарядном чехле: он имеет цельнометаллическую конструкцию, которую, к сожалению, очень легко поцарапать. Он заряжается через USB-C; при полной зарядке EPOS говорит, что он может обеспечить до 15 часов дополнительного времени автономной работы наушников. В течение рассматриваемого периода гибридные наушники GTW 270 достигли пятичасовой отметки времени автономной работы, что соответствует заявлениям компании. И если вы тот, кто время от времени совершает потную пробежку или просто не хочет попасть под дождь, они водонепроницаемы по стандарту IPX5. Я провел последние несколько недель, используя наушники, чтобы играть в игры поочередно на моем PS5, моем коммутаторе и моем рабочем ноутбуке несколько раз в день. (Если вам интересно, в комплект поставки входит адаптер, который позволяет подключить ключ к устройству с портами USB Type-A.) Гибрид GTW 270 работает как любая беспроводная игровая гарнитура, но действительно беспроводной форм - фактор имеет некоторые очевидные преимущества. Мне нравится, что они позволяют мне свободно передвигаться по проводам, и их использование не изолирует меня (или не портит мои волосы), как громоздкие банки для ушей. Приемник предварительно соединен с бутонами, и они подключаются почти мгновенно. Гибрид EPOS GTW 270 Каждый наушник заряжается через контактные точки, а светодиоды показывают оставшееся время автономной работы. Мне также нравится удобство использования только правого наушника (правый управляет передачей Bluetooth, поэтому прослушивание только через левый наушник не работает), поэтому я могу держать ухо доступным для прослушивания отправленных пакетов. Это, конечно, не является чем-то новым для людей, которые уже используют действительно беспроводные наушники. Это просто кажется новым, чтобы испытать эту свободу с игровой гарнитурой. В течение отчетного периода я попробовал римейк "Души демона", "Бог войны" 2018 года, "Приключения в кольце" и "Призрак Цусимы", а также несколько других игр. Хотя у них нет самой широкой звуковой сцены или самого четкого частотного разделения, которое я слышал для прослушивания музыки, они сияют игровым звуком — в частности, эффектами объемного звучания и доставкой басов. Общее качество звука не является взрывоопасным, и есть предел тому, насколько захватывающими могут быть эффекты объемного звучания, учитывая небольшие драйверы наушников. Но звук не слишком скомпрометирован. Если вы не хардкорный геймер, которому нужно услышать каждую деталь в кристально чистой презентации, они, скорее всего, подойдут вам. Гибрид EPOS GTW 270 Они великолепно работают как с PS5, так и с коммутатором. Для расширения совместимости в комплект поставки входит адаптер USB-C-USB Type-A. Гибрид GTW 270 был бы очень близок к идеалу, если бы микрофоны работали при подключении с помощью ключа USB-C. Увы, это не так, поэтому использование ключа будет практически бесполезно для тех, кто часто играет в многопользовательские игры с друзьями. (Это немного другая история, если вы играете в много однопользовательских игр и не возражаете против отсутствия микрофона для игр.) Поскольку наушники не так уж полезны для игр без ключа, это означает, что вы идете на большой компромисс, и это тот, который ни одна из лучших игровых гарнитур, которые я тестировал (большинство из которых дешевле, чем это), не просит вас сделать. Это твой выбор. Часы OnePlus - это первые умные часы от OnePlus. Он стоит всего 159 долларов и длится до двух недель между зарядками, но он также делает намного меньше, чем конкурирующие умные часы от Samsung, Fossil, Apple и других. https://www.theverge.com/22241197/epos-gtw-270-hybrid-truly-wireless-earbuds-usb-c-gaming-bluetooth
Лучший Chromebook 2021 Lenovo Chromebook Duet
Лучший Chromebook 2021 Lenovo Chromebook Duet Lenovo Chromebook Duet-это впечатляющее конвертируемое устройство за 279 долларов. Часть руководства Verge по Chrome OS и Chromebook Дуэт Chromebook от Lenovo далек от безупречности. Но когда вы оцениваете устройство, которое начинается с 279 долларов, вопрос не в том, “Является ли это идеальным устройством”, а в том, “Лучше ли это, чем другие вещи, которые вы можете получить за эту цену” Chromebook в этом ценовом диапазоне, как правило, неуклюж и дешев, как Chromebook 14 от HP или Chromebook x360 12b. Если вам нужна альтернатива Windows, вы смотрите на самый нижний конец линий Acer Aspire или Acer Swift или другие чрезвычайно простые варианты, такие как Motile 14. И, конечно, есть iPad начального уровня и другие базовые планшеты Android, но они не поставляются с клавиатурой. Lenovo, безусловно, срезала некоторые углы, чтобы сократить дуэт Chromebook до этой ценовой точки. И поскольку я работаю профессиональным ворчуном, я буду ворчать. Но в конце дня они чувствуют себя как срезанные углы — не как серьезные ошибки, которые значительно затрудняют работу устройства. И после нескольких дней использования дуэта в качестве основного драйвера я чувствую себя комфортно, говоря, что он гораздо больше похож на Surface Go с некоторыми уступками, чем на ультрабюджетный ПК. НАШ ОБЗОР Duet Chromebook ОТ LENOVO 8,5 ИЗ 10 Плюсы Ультра портативный 11-часовое время автономной работы В комплекте клавиатура и подставка для ног Вы не можете превзойти цену Минусы Тесная клавиатура и тачпад Только один порт (и это не разъем для наушников) Не хватает лошадиных сил для серьезной многозадачности По сравнению с последними iPad или более дорогими хромбуками, такими как Pixelbook Go, Chromebook Duet имеет значительные недостатки. Но эти устройства являются шагом вверх в цене (особенно если вы включаете крышки клавиатуры). Если вы ищете кабриолет в диапазоне ниже 300 долларов, у которого есть нога в обеих дверях, дуэт-лучшее, что вы найдете. Базовая модель Chromebook Duet имеет 4 ГБ оперативной памяти и 64 ГБ памяти. В стоимость входит клавиатура и подставка, чего не скажешь о Surface Go или любой другой модели iPad. Я протестировал версию за 299 долларов, которая имеет тот же процессор и оперативную память, но 128 ГБ памяти. Двадцать долларов — это не огромная разница, поэтому я рекомендую вам пойти на дополнительное хранилище, если вы можете себе это позволить-64G быстро заполнится, если вы планируете загружать много приложений, видео или других носителей. Дуэт Lenovo Chromebook Лучшие ноутбуки 2020 Lenovo Chromebook Duet Легко изменить угол наклона экрана. Помимо его головокружительной цены, главное, что нужно знать об этом Chromebook,-это то, что он маленький. При 10,1 дюйма это типичный размер для планшета, но если вы пытаетесь использовать его так, как вы использовали бы рабочий ноутбук (например, с десятками вкладок и окон рядом), все становится тесным. Я смог написать весь этот обзор на дуэте, но возвращение к 13-дюймовому 32-дюймовому экрану на моем персональном компьютере казалось совершенно новым миром. Дисплей действительно имеет соотношение сторон 1610, что я ценю, и если вы привыкли использовать 169 панелей, вы заметите дополнительное вертикальное пространство. Я все еще чувствую себя немного менее стесненным на 13-дюймовом экране 169, но это близко. Как следствие, съемная клавиатура также крошечная. Большинство клавиш не страшны для нажатия; на самом деле они немного больше, чем клавиши Surface Go, с шагом около 1,3 мм. К тесной настройке потребовалось некоторое время, чтобы привыкнуть, но после дня или около того использования устройства я смог достичь своей обычной скорости набора текста (около 130 слов в минуту). Однако Lenovo пришлось пойти на компромисс с клавишами на окраине колоды (tab, backspace, enter, двоеточие, апостроф, тире и т. Д.). Они крошечные (чуть более половины размера буквенных клавиш), и их нажатие было рутиной. Даже после использования устройства в течение нескольких дней я все еще правильно нажимал backspace примерно в 75 процентах случаев — я не могу сказать вам, сколько раз я вместо этого хлопал знаком равенства. Точно так же я очень часто нажимал enter, когда хотел нажать соседнюю клавишу апострофа. Нажатие на тире, которое находится слева от клавиши "равно", было похоже на сценарий "иголка в стоге сена", и я инстинктивно избегал использования тире в своем письме. Я предполагаю, что вы привыкнете ко всему этому, если купите Дуэт, но ожидайте крутой кривой обучения. ТЕХНИЧЕСКИЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ LENOVO CHROMEBOOK DUET (В СООТВЕТСТВИИ С ОБЗОРОМ) MediaTek Helio P60T 4 ГБ ОПЕРАТИВНОЙ ПАМЯТИ 128 ГБ памяти 10,1-дюймовый дисплей (1920 x 1200) батарея емкостью 7000 мАч (27 Вт * ч) Адаптер 10 Вт Два динамика Два цифровых микрофона Один порт USB-C Вы не будете шокированы, узнав, что тачпад также небольшой-3,4 х 1,9 дюйма. Он прекрасно себя чувствует и грамотно прокручивается (хотя у меня маленькие руки). У меня были некоторые проблемы с щелчком и перетаскиванием (я часто прибегал к этому на сенсорном экране), и щелчки двумя пальцами иногда регистрировались как обычные щелчки. Кроме того, когда клавиатура неровно лежала у меня на коленях, она иногда поворачивалась в положение, когда кликер перестал работать (болезнь, с которой вы будете знакомы, если раньше использовали дешевые чехлы для клавиатуры). Если вы предпочитаете использовать экран, дуэт также совместим со стилусами USI. Если вы надеялись подключить кучу периферийных устройств вместо прилагаемой клавиатуры, убедитесь, что у вас есть разветвители и ключи на буксире. Дуэт имеет всего один порт USB-C, который будет занят всякий раз, когда устройство заряжается. Было бы неплохо иметь хотя бы аудиоразъем, хотя Lenovo включает в себя ключ для наушников. (Пока мы составляем списки пожеланий, будет приветствоваться еще один порт USB-C, чтобы мы могли подключить мышь во время зарядки). Дуэт Lenovo Chromebook Дуэт включает в себя подставку и клавиатуру. Дуэт Lenovo Chromebook. Снаружи на экране был сильный яркий свет. Однако при такой цене я не рассматриваю тесную периферию как ошибку со стороны Lenovo; это компромисс, который вы делаете. В обмен вы получаете довольно компактное и портативное устройство. Один только планшет весит 0,99 фунта (449g), а с клавиатурой и подставкой для ног он составляет всего 2,03 фунта (921g). И, несмотря на углы, которые были срезаны с помощью клавиатуры и тачпада, ни одна часть дуэта не выглядит и не кажется дешевой. Сам планшет изготовлен из алюминиевого сплава, который прочен и приятно держать. Обложка сделана из шикарной серой ткани — в закрытом состоянии она выглядит как классный блокнот. И клавиатура, и подставка надежно оставались на месте, пока я пользовался устройством. Дуэту действительно не хватает двухкомпонентного магнитного механизма, который Surface Go использует для удержания обеих крышек на месте, что означает, что клавиатура имеет тенденцию скользить, когда ноутбук закрыт. Опять же, углы. Еще одна область, где дуэт пробивает выше своей весовой категории срок службы батареи. Lenovo утверждает, что 10 часов; Я приблизился к 11 с половиной, запустив устройство через свою типичную рабочую нагрузку вкладок Chrome и приложений, включая Gmail, Twitter, Slack, Asana, Facebook, Документы и листы, а также случайный вызов масштабирования и потоковую передачу Spotify, с экраном средней яркости. В тот день, когда я использовал только Chrome, я получил чуть больше 12. (Lenovo, однако, экономила на зарядном устройстве; включенный в комплект 10 Вт USB-C кирпич только увеличил мощность устройства на 24 процента за час.) Есть четкое (по крайней мере, частичное) объяснение этому результату-процессор низкого класса. Lenovo использует восьмиядерный процессор MediaTek Helio P60T с частотой 2,0 ГГц. По мощности он ближе к бюджетному процессору смартфона Snapdragon, чем чипы Intel, которые вы найдете в хороших хромбуках. Учитывая это, выступление Дуэта было на удивление достойным. Если вы просматриваете несколько вкладок, транслируете Netflix или запускаете одно или два приложения, у вас не должно возникнуть проблем. Я даже смог запустить ежедневную дозу от восьми до 12 вкладок Chrome и от шести до восьми приложений для Android без особых проблем. Docs и Spotify разбились один или два раза, но это не было серьезной проблемой. Было почти невозможно сделать что-либо еще во время вызова масштабирования (хотя это может быть скрытым благословением для моих коллег). Я также запустил дуэт в течение дня использования только Chrome, и все начало замедляться примерно на 15 вкладках. Но опять же, тяжелая многозадачность-это не то, для чего предназначено это устройство (и 4 ГБ оперативной памяти, вероятно, является таким же ограничивающим фактором, как и процессор). СОГЛАСИТЕСЬ ПРОДОЛЖИТЬ ДУЭТ LENOVO CHROMEBOOK Теперь каждое интеллектуальное устройство требует, чтобы вы согласились с рядом условий и положений, прежде чем сможете его использовать, — контрактов, которые на самом деле никто не читает. Мы не можем прочитать и проанализировать каждое из этих соглашений. Но мы начали подсчитывать, сколько раз вам нужно нажать “согласиться” на использование устройств, когда мы их просматриваем, поскольку это соглашения, которые большинство людей не читают и определенно не могут вести переговоры. Чтобы использовать Lenovo Chromebook Duet, вы должны согласиться Подключение к Wi-Fi Условия предоставления услуг Chrome OS Синхронизация Chrome (перенос истории, закладок, паролей и других настроек из вашей учетной записи Google) Персонализированные сервисы Google Условия предоставления услуг Google Play Следующие соглашения являются необязательными Отправляйте диагностические данные и данные об использовании в Google Учетная запись Google Резервное копирование на Google Диск Разрешить приложениям и службам с разрешением на местоположение использовать местоположение вашего устройства Google Assistant voice match Пусть помощник покажет вам информацию, связанную с тем, что находится на вашем экране Подключение к телефону Android Итоговый подсчет пять обязательных соглашений и семь факультативных Говоря о зуме, дуэт имеет две камеры, включая 2-мегапиксельную переднюю стрелку и 8-мегапиксельную заднюю стрелку. Оба были на самом деле лучше, чем веб-камеры, которые я обычно вижу на ноутбуках. Мое лицо во время видеозвонков было четким и не особенно размытым, а камера заднего вида не делает невероятных фотографий, но прекрасно подойдет, если вам нужно сделать снимок ваших заметок или слайда PowerPoint. Двойные динамики (расположенные в верхней панели) обеспечивали удивительно хорошо сбалансированный звук, который был четким при более высокой громкости. Они не становятся такими громкими, как многие полноразмерные ноутбуки-это понятно, учитывая их размер, но это еще одна причина, по которой на этой штуке действительно должен быть разъем для наушников. Игра также была хорошим опытом. Перелистывание Легенд и Легенд о монстрах иногда заикалось, но в целом было довольно гладким. Они также выглядели четко на экране 1920 x 1200. Дуэт даже хорошо поработал с фотоработами в Lightroom. Редактирование, как отдельных фотографий, так и пакетов, не было мгновенным, но и не было мучительно медленным; этот опыт был примерно на одном уровне со среднечастотными хромбуками на базе Intel, которые я тестировал в прошлом. (Панель немного тусклая для тех, кто занимается серьезной творческой работой; яркий свет был достаточно сильным, чтобы экран было трудно увидеть на открытом воздухе). Дуэт Lenovo Chromebook. Буквенные клавиши в порядке, но внешние-это борьба. Переходя к программному обеспечению, все, что нравится людям Chrome OS в Chrome OS, здесь. Дуэт загружается быстро, интерфейс прост, вы получаете автоматическое обновление фона каждые шесть недель, у вас есть доступ к вашим любимым приложениям для Android (включая Microsoft Office) через Google Play Store, а Google Assistant может отвечать на ваши запросы и составлять вам компанию. ОС хорошо интегрирована с остальной экосистемой Google, и есть множество симпатичных способов использовать ее с вашим телефоном Android. Дуэт поддерживает мгновенную привязку, что означает, что вы можете автоматически подключать его к соединению для передачи данных вашего телефона без необходимости возиться с горячими точками. Вы также используете Android для удаленного входа и выхода из Chromebook, если он находится поблизости. И вы можете использовать Click-to-Call для отправки контактных номеров из дуэта на свой телефон. Обычные предостережения Chrome OS также применимы; Приложения для Android являются хитом или промахом, причем некоторые из них хорошо оптимизированы для Chromebook, некоторые из них в порядке, но хуже, чем их браузерные эквиваленты, а некоторые (привет, Facebook Messenger) являются абсолютными катастрофами. По - прежнему гораздо сложнее загружать приложения, чем на Android. Как только вы поймете, какие приложения вы можете безопасно использовать и что вы должны хранить в Chrome, вы сможете отлично ориентироваться в операционной системе. Но если вы новичок в Chromebook, есть кривая обучения. ПРИМЕНЯЮТСЯ ОБЫЧНЫЕ ПРЕДОСТЕРЕЖЕНИЯ CHROME OS Самое интересное здесь то, что Google также внесла несколько изменений в Chrome OS, чтобы оптимизировать его для конвертируемого форм-фактора. Google говорит, что Duet-это первое устройство, которое когда-либо запускалось с версией Chrome, которая на самом деле оптимизирована для использования на планшетах. (RIP Pixel Slate). Существует три режима типа” Режим " (когда клавиатура подключена), режим просмотра (когда подставка открыта, а клавиатура отсоединена) и режим просмотра (когда это просто планшет). (Режим просмотра и режим просмотра, по сути, одинаковы, насколько я могу судить). Функция заголовка в режиме просмотра-это новая система навигации по жестам. Длинный свайп вверх отправляет вас на начальный экран, короткий свайп вверх вызывает полку приложений, проводя вверх и удерживая показывает все открытые окна приложений. Проведите пальцем вверх, удерживайте и перетащите окно в одну сторону, чтобы разделить дисплей; проведите пальцем вправо, чтобы вернуться к предыдущему экрану. Я бы не сказал, что эти жесты были обязательно плавными — по крайней мере, по сравнению с тем, что вы увидите на iPad. Но это начало системы, которая, как я вижу, в будущем станет довольно отшлифованной, и они действительно немного упростили просмотр в режиме планшета. Ничто в дуэте Chromebook не идеально; Я мог бы весь день придираться к различным неоптимальным качествам клавиатуры, тачпада, производительности или экрана. Но Дуэт не пытается быть идеальным. Он не предназначен для опытных пользователей и не предназначен для тяжелой многозадачности. Имея это в виду, это самое близкое к совершенству, что я когда-либо видел с ноутбука-планшета за 300 долларов. Если вы ищете забавное устройство для детей, которое также может справляться с работой на дому, или портативный 2-в-1 для просмотра Netflix и отправки электронной почты на ходу, дуэт должен отлично работать. Это солидный хромбук среднего уровня 2-в-1, который не может быть таким дешевым, как сейчас. https://www.theverge.com/21262694/lenovo-chromebook-duet-review-tablet-chromebook-chrome-os-price
Şərhlər
ALLAH RƏHMƏT ELƏSİN ELCİBƏYƏ ƏVƏZ EDİLMƏZ İNSAN !!!!
Ay Miri, sən nə qoyub nə axtarırsan? Elçibəyi Əjdana qanadında gətirmişdi,zamanı gələn kimi kəndinə yolladı ki,əl-ayağa dolaşmasın .Onun ətrafındakıların əksəriyyəti DTK-ya gedib gələnlər idi. Azəbaycan xalqının sadəlövhlüyü ,tolerantlığı onun başına müsibətlər açıb və açmaqdadır.
Bir №li postu qoyub xəlvət qacmağın bir adı var fərarilik
1.Rəfael müəllim Elçibəyın həbsinə qədər və həbsindən sonrakı davranıçlarındakı fərqi görə bilibmi 2.Elçibəyin prezident postunu qoyub qaçmasını necə əsaslandıra bilər? 3.Onun H.Əliyevin göstərişləri ilə hərəkət etdiyi ona məlum deyildi? 4. Belə deyilsə niyə H.Əliyev onu Kələkidən Bakıya gətirtmədi? 5.Rəfael müəllimə elə gəlmirmi ki, Elçibəy ona tapşırılan kimi hərəkət edərək zamanı gəldiyi zaman prezidentliyi təhvil verib. 6.Rəfael müəllim bir az reallığı da nəzərə alaraq məlumat yazsaydı yaxşı olardı.
Belke de Sizden çox gózlentileri olan, Sizden incimiß bir čox insanlar Sizi bagisladi. Čox sag Ol.istedadina heč Kim śûbhe etmir
El oba şifahi ədəbiiyat nümünəsi kimi , daha dəqiq siyasi dastan mifoloğiyasi stilistikasinda akademikin Elçibəy haqda :_esse janrinda mətni rusca "eleğiya "-hüzünlü xiffət , bizlər azərilər üçün bəyənilən perfomansdir . Bir şərtlə ki kasibçiliqdan və qayğisizliqdan bolluca akkaunt istifadəçisi olasan lap dəqiqi isə şərqşünasliq inistutlarinda işin ola ola işsizlikdən əziyyət çəkəsən . İsppanlar Don Kixotu ədəbiyyatda yaşatdirdilarsa bizlər isə sanki qayiqi çayin qiraqindan belimizə alib şəhərə ğətirdik yəni real həyatda Don Kixotu yaşatdiq. Bu əlbəttə ki , Don Kixotun bir ölkə daxilində səhnəsi kimdən yan keçdisə qaçqin olmadisa , atilan daşlardan deyirəm şükürlü oldu , başi sinanlara Tanri və turkçülük sosial yardimi kömək olsun , bir də ki Antaliyada eyş işrət kurortlari yəni türkçülükdən ayilma məntəqələri :- paran varsa büyur əfəndim**, yoxdursa quru Ordubad çərəzi. Elçibəyi sevmiyənin qəlbi . təkrarlamaq istəyənin ağli yoxdur , bir təkraradan doymayanin isə vicdani . Dünya tarixinin 2000 il ərzində pis yaxşi dokumentallaşmiş səlnaməsi insan taleyinin məşşəqətli və qanli səhifələri daha çox İsa peyqəmbərin adi və şüarlari altinda səlib yürüşləri kimi baş tutmuşdur . İndiki qərb bu tip optik illuziyalardan hələ Faust rolu və Verdinin ölməz əsərlərindəki səhnələrlə peyvəndlənmiş idilərsə də . sonda bu azmiş kimi Hitlerlə disert kimi asfaltlandilar. Elçibəy özü özlüyündə elə də qorxulu xəstəlik bəd xassəli şiş deyilsə də , yəni ençklopedik yaddan çixmiş klinik xəstəlikdirsə yayicilari və yoluxanlar cəmiyyət üçün daha təhlükəlidirlər. Beləki hər hansi bir sərsəm hökümətdən və yaxud liderdən beş on ilə yaxa qurtarmaq olar klinik tarixçəsi bizlərin fizioloğiyasina uyğünlüqu olan virislardan isə yox. Əlbəttə ki mövzunu daha aydin səlis hamini şoka sala biləçək qədərdən də artiq öyrənmişəm deyil həyat təcrubələri də aparmişam lakin bu yerı qədər oxuyanlara bundan da artiq beyin işğəncəsi vermək abirli adama yaraşmaz ki,nöqtələyirəm. O ki qaldi rusca "toska po ne doskazannomu " deyilməmiş son söz filan Elçibəy özünə heş nə ğötürmədi rüşvət filan. Üzr istəyirəm sadə bir açilimi var. Misal yalançi buddistlərin bəzilərində mədədə əti həzm etmək üçün fermenti olmur, ət yemək olmaz. Lakin Elçibəydə bunda na sadə idi . Belki o Stalini də yamsilaya bilməz idi Stalində heç nə özünə öpturməməmək bütövluk polad və qipnotik qüvvənin əmsalina yüklənənən şəxsi qiqiyenasi üçün icad etdiyi texnoloğiya idisə . Elçibətin polad və ya kim olasini Sürət Hüseynob 3 sutkaya labaratoriyadan keçirtdi.
Rafael müəllimə yazıya görə təşəkkür edirəm. Fikimcə yazının qırmızı xətti kimi bu misraları qəbul etmək olar: “Tariximizdə izi olan şəxsiyyətlərimizə biz gərək həmişə diqqətlə, nəvazişlə, ədalətli, insaflı yanaşaq. İttiham etməyə, qınamağa, nəyisə edə bilmədiklərinə, yaxud səhv etdiklərinə görə sonrakı zamanların baxışıyla onları məzəmmət etməyə tələsməyək. Mürəkkəb, çalxantılı günlərin, ayların, illərin gedişində onlara edə bilmədiklərindən daha çox edə bildiklərinə görə dəyəri verək”.
gör kim kimdən uzun-uzadı bir sicilləmə yazır..belə gecikmiş və tam gərəks...
Gözəl xatirələrində görə çox sağolun. Elçibəy bir şanlı tarix qoydu. Xərçəng özünü, digər "xərçənglər" millətini zəiflətdi. Amma Elçibəy istəkləri bir gün hakim olacaq. İNŞƏALLAH.