“RUSİYANI SOVET İTTİFAQININ AQİBƏTİ GÖZLƏYİR” – “Azərbaycan bu qarşıdurmadan da qələbə ilə çıxdı”

ABŞ-də yaşayan tanınmış siyasi təhlilçi Ramiz Yunus “AzPolitika.info”ya müsahibəsində günün aktual hadisələrini şərh edib. O, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin gedişi, Qərbin dəstəyinin zəifləməsi, tərəflərin daxili vəziyyəti, habelə Yaxın Şərqdə və Cənubi Qafqazda cərəyan edən proseslər haqqında fikirlərini açıqlayıb.

Müsahibəni təqdim edirik:

- Ramiz bəy, ilk sualım Rusiya-Ukrayna müharibəsinin hazırkı gedişi ilə bağlıdır. Proseslər onu göstərir ki, Qərbin böhranın həlli ilə bağlı aydın strategiyası yoxdur. Həlledici hərbi dəstək ləngiyir, iqtisadi sanksiyalar o qədər də effektli deyil, Ukrayna isə tükənməyə doğru gedir. Bu durumu necə izah edə bilərsiz?

- Sualın bu cür qoyulması ilə razı deyiləm. Hər şeydən əvvəl proseslərin gedişatı, dinamikası nəzərə alınmalıdır. 2022-ci il fevralın 24-dən hesablamağa başlasaq, həm ABŞ-nin, həm də onun Avropadakı müttəfiqlərinin Ukraynaya münasibətində kəskin dəyişikliklərin şahidi olacağıq. Əgər müharibənin lap əvvəlində “kollektiv Qərb” tamamilə başını itirmiş vəziyyətdə idisə və Rusiyanın Ukrayna üzərindəki “blitskrikə” hazırlaşırdısa, Ukrayna ilk hücuma tab gətirərək Kiyev, Sumı və Çerniqov vilayətlərini azad etdikdən sonra Qərb sistemi yavaş-yavaş hər sahədə Ukraynaya dəstək olmağa başladı. 2023-cü ilin ikinci yarısından isə ABŞ-nin liderliyi sakitcə Avropanın aparıcı ölkələrinə keçməyə başladı. Və bu gün “kollektiv Qərb”in taktikası ABŞ və onun müttəfiqlərinin 1979-cu ildə Əfqanıstanın işğalından sonra SSRİ-yə qarşı tətbiq olunan, “Anakonda taktikası” adlandırılan taktikaya bənzəyir. Bütün cəbhələrdə yavaş-yavaş boğulma, nəticədə Sovet İttifaqının dağılmasına səbəb oldu. Bu, uzun müharibədir və əgər “kollektiv Qərb” bu tempi qoruyub saxlaya bilsə, Rusiyanı Sovet İttifaqı ilə eyni aqibət gözləyir.

- Ukrayna siyasi elitasında nələr baş verir? 2 gün əvvəl Baş Komandan Zalujnının istefaya göndərilməsi haqda məlumat yayıldı və təkzib olundu. Amma daxili rəqabət, didişmələr ictimai müzakirələrə servis edilir. Bu gedişat Ukraynaya nə vəd edir? 

- Dünyada real savaşla paralel olaraq tərəflər arasında eyni dərəcədə sərt informasiya müharibəsi gedir. Buna görə də ötən 2 il ərzində biz hər iki tərəfdən reallıqdan tamamilə uzaq olan çox böyük dezinformasiya ilə qarşılaşdıq. Kreml davamlı olaraq Qərbdə ictimai rəyə təsir göstərməyə çalışdığı kimi, Rusiya da Ukraynanın daxildən destablizasiyasında maraqlıdır. Onların həm Qərbdə, həm də Ukrayna daxilində kifayət qədər resursları var və bu, Ukraynanın ən zəif halqalarından biridir. Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı belə genişmiqyaslı müharibə zamanı ukraynalılar üçün cəmiyyətin bütün imkanlarını birləşdirmək vacibdir. Hərbi vəziyyət kağız üzərində və ya sözdə deyil, bütün cəmiyyətin beynində, mentalitetində olmalıdır. Mediada hərbi senzura, jurnalistlər arasında isə özünüsenzura olmalıdır. Qələbə çalmağın yeganə yolu budur. Ona görə də mən mütəmadi olaraq Ukrayna televiziyasında onlara İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan cəmiyyətinin güclü konsolidasiyasını misal çəkirəm və bu birlik bu günə qədər davam edir.

- Rusiya prezident seçkilərinə doğru gedir. Ukrayna müharibəsinə qarşı çıxan Boris Nadejdin getdikcə populyarlıq qazanır, ona on minlərlə vətəndaş imza verib. Bu ondan xəbər verir ki, Rusiya cəmiyyəti müharibədən yorulub və iqtisadi vəziyyətin ağırlaşması da narazılıqları artırır. Bu baxımdan yaxın dövrdə Rusiyada nələr baş verə bilər?

- Boris Nadejdin Kremlin ona tapşırılan rolu yerinə yetirən məxluqdur. Bununla da Kreml alternativ görüntüsü yaradacaq və təhlükəsizlik xidməti hakim rejimi qəbul etməyənlərin çoxunu aşkara çıxaracaq. Rusiyada dəyişikliklər qaçılmazdır. Bu, həm də Rusiya-Ukrayna cəbhəsində Qərbin güclü dəstəyindən asılıdır. Bu gün mövcud olan dinamikanı nəzərə alsaq və keçmiş SSRİ-də olduğu kimi Rusiyada “soyuducu” “TV-ni” məğlub etməyə başlayan kimi bu dəyişiklik olduqca realdır. Ukraynada Əfqanıstandakına bənzəyən macəra Rusiyada siyasi böhranı daha dərinə çəkəcək.

- Yaxın Şərqdəki münaqişələrin arealı böyüyür. İsrail-Həmas müharibəsi uzanır, Qırmızı dənizdə böhran həllini tapmayıb, ABŞ-Britaniya koalisiyasının husilərə zərbələri effektli deyil, İrana bağlı proksi qruplar İordaniyada ABŞ hərbçilərini öldürdü. İndi dünya ABŞ-nin hansı cavab tədbirləri görəcəyini müzakirə edir. Beləliklə, Yaxın Şərqdəki böhran daha da böyüyə, böyük qüvvələrin qarşıdurmasına çevrilə bilərmi?

- ABŞ-də prezident seçkiləri və Bayden administrasiyasının Rusiya-Ukrayna cəbhəsində, Yaxın Şərqdə, Tayvan ətrafında və ya başqa yerlərdə prosesləri gərginləşdirməmək istəyi ABŞ-də müxalifətin bu məqamlardan istifadə etmək iştahını artırır. Düşünürəm ki, indiki administrasiya bundan sonra da prosesləri cilovlamağa çalışacaq ki, prezident seçkilərinə təsir göstərməsin. Bu baxımdan, respublikaçılar və demokratlar arasında bu çağırışlara yanaşma fərqini qeyd etmək çox vacibdir. Əgər Bayden komandası prosesləri gərginləşdirməməyə çalışırsa, o zaman Tramp komandası Bayden administrasiyasının zəif tərəflərini göstərmək üçün həm daxildə, həm də xaricdə xaosda maraqlıdır.

- Türkiyə ilə ABŞ arasında “F-16” anlaşmasını necə qiymətləndirirsiniz? Prezident İsveçin NATO üzvlüyünə “yaşıl işıq” yandırdıqdan sonra Rusiya-Türkiyə münasibətlərində vəziyyət necə olacaq? Liviyada, Suriyada Türkiyəyə qarşı təxribatlar gözləniləndirmi?

- Bu, Türkiyənin və şəxsən bu mövzuda bacarıqla oynayan, lazım olan nəticəni əldə edən Prezident Ərdoğanın siyasi qələbəsidir. Rusiya ilə Türkiyə arasında münasibətlərə gəlincə, münasibətlərin dinamikası hazırkı səviyyədə davam edəcək. Türkiyə və Rusiya tarixi rəqibdirlər və onlar maraqları üst-üstə düşən yerdə əməkdaşlıq edəcək, düşməyən yerdə isə öz maraqlarını müdafiə edəcəklər. Biz bunu Suriyada, Liviyada, Ukraynada və Qara dəniz ətrafında gördük. Ankara ilə Moskva arasında müvəqqəti “hücum etməmək paktı” var, nə qədər ki, onlar üçün faydalıdır, ona əməl edəcəklər.

- Gələk öz bölgəmizə. Azərbaycan-Ermənistan normallaşma prosesində yaranmış durumu necə dəyərləndirirsiniz? Prezidentin yerli kanallara müsahibəsində səsləndirdiyi tezislərdən sonra Ermənistan rəhbərliyi əlavə şərtlər irəli sürür, Avropa İttifaqı Azərbaycana qarşı xəbərdarlıq mesajları göndərib. Sülh sazişinin yaxın zamanlarda əldə olunması, tərəflərin kompromislərə getməsi mümkündürmü?

- Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi qaçılmazdır. Sadəcə olaraq, bir çox insan hələ buna şüurlu olaraq hazır deyil. Amma danışıqların dinamikası mənfidən daha çox müsbətdir. Bu, bir çox insanın düşündüyündən daha tez baş verə bilər. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda keçiriləcək prezident seçkilərindən sonra sülh prosesi yeni təkan alacaq.

- AŞPA Azərbaycan nümayəndə heyətinin mandatını 1 illiyinə dondurdu, rəsmi Bakı da ümumiyyətlə Avropa Şurasından və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin yurisdiksiyasından çıxmaqla hədələyir. Qarşıda nə baş verə bilər, prezident seçkilərinin nəticələrinə Qərb təşkilatların mövqeyi necə olacaq və bu seçkisonrası proseslərə - Azərbaycan-Qərb münasibətlərinə necə təsir edəcək? 

- AŞPA-nın təşəbbüsü Fransanın və onu dəstəkləyənlərin mövqeyi, necə dəyərlər, öz ayaqlarına güllə sıxmaqdan başqa bir şey deyil. Təəssüf ki, bu cür qərarlar Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesinə kömək etmir, hətta Avropanın və onun təsisatlarının obyektivliyini şübhə altına alır. AŞPA-nın 612 deputatından 100-ə yaxınının səsvermədə iştirak etdiyi qondarma səsvermənin nəticələri, əksər ölkələrin Azərbaycana qarşı bu biabırçı demarşda iştirakdan imtina etməsi Azərbaycanın bu qarşıdurmada qələbəsindən xəbər verir. Fransa və onların havadarları BMT Təhlükəsizlik Şurasında buna nail ola bilmədilər və indi Avropada nail olmağa çalışdılar. Gördüyünüz kimi, nəticə eynidir. Bu qərarın heç bir praktiki əhəmiyyəti yoxdur və olmayacaq. Çünki İkinci Qarabağ müharibəsindən və ötən ilin sonunda Azərbaycan öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tamamilə bərpa etdikdən sonra regionumuzda vəziyyət kəskin şəkildə dəyişib və hamı - Vaşinqton, Brüssel, Paris, Moskva, Tehran və xüsusilə İrəvan reallıqları qəbul etməyə məcbur olacaq.

E.Rüstəmli

“AzPolitika.info”