BAKIDA 10 MİLYARDLIQ TRAMVAY LAYİHƏSİ GERÇƏKLƏŞƏCƏKMİ? – “Son vaxtlar bizdə bu sahədə bərbad qərarlar verilir”

Bu günlərdə Rəqəmsal inkişaf və nəqliyyat nazirinin müavini Rəhman Hümmətov nəqliyyat sahəsində görülən işlərlə bağlı keçirilən brifinq zamanı maraqlı bir məsələyə toxunub. Nazir müavini Bakıda tramvay xətlərinin bərapasından söz açıb və sözügedən layihənin icrası istiqamətində işlərin davam etdiyini bildirib.

R.Hümmətov Bakıda tramvay xəttinin inşasının faydalı ola biləcəyi ərazilərin müəyyənləşdirildiyini deyib: “Metro və ya dəmiryolu imkanımızın olmadığı yerlərdə, məsələn, Mehdiabad istiqamətindən Azadlıq prospekti boyu, Binəqədidən keçməklə “28 May” istiqamətində tramvay xəttinin çəkilməsi effekt verə bilər. İkinci belə istiqamətlərdən biri, son dövrlərdə əsas cazibə mərkəzlərindən birinə çevrilən “Seebreze” zonasıdır. Hansı ki, əsasən bu bölgədə yenidən salınan bir bölgə kimi tramvay xəttinin inşası effektiv ola bilər”.

Məlumat üçün bildirək ki, Bakıda tramvay nəqliyyatı ilk dəfə 1924-cü ildə istifadəyə verilib. O dövr üçün tramvaylar həm ictimai nəqliyyatın əsas hissəsi idi, həm də şəhər üçün müasirlik simvolu sayılırdı. 1980-ci illərə qədər Bakıda geniş tramvay şəbəkəsi mövcud olub. Həmin vaxt şəhərin əsas hissələrini birləşdirən bu nəqliyyat növü yüz minlərlə sərnişinə xidmət edirdi. Ancaq iqtisadi və texniki problemlər, eləcə də şəhərsalma ilə bağlı məsələlər, alternativ nəqliyyat növlərinin inkişafı kimi amillərə görə, Bakıda tramvay xətləri intensiv şəkildə zamanla azaldıldı. 1990-cı ildə tramvay yollarının uzunluğu 46,6 km, 1999-cu ildə 35,9 km, 2003-cü ildə isə 22,0 km olub. Bakıda tramvay xətləri 2004-cü ildə tamamilə ləğv edilib. Metronun “Xətai” stansiyasından Montin bazarına qədər uzanan sonuncu tramvay xətti sökülüb və bununla şəhərin tramvay nəqliyyatı dövrü başa çatıb.

Tramvay nəqliyyatının hansı xüsusiyyətləri və üstünlükləri var?

Əslində bu nəqliyyat növü infrastruktur və saxlanma xərcləri, ekoloji təmizliyinə və bir çox digər xüsusiyyələrinə görə həm metro, həm də avtobus nəqliyyatından üstün hesab olunur. Məsələn, bu gün tramvay sisteminin yaradılması metro tikintisindən dəfələrlə ucuz başa gəlir. Hazırda 1 km metro xətti – 50-100 milyon dollar vəsait tələb edirsə, tramvay xətti üçün bu məbləğ – 10-20 milyon dollar civarındadır. Digər tərəfdən, əgər orta ölçülü avtobus şəhərdə saatda 4 mindən artıq sərnişin daşıyırsa, tramvay 7 min sərnişini daşımaq iqtidarındadır. Günün pik saatlarında tramvaya əlavə vaqonlar qoşmaq da mümkündür. Bir tramvayın istismar müddəti isə 40 ildən artıqdır.

Müasir tramvay vaqonlarının qiymətlərinə gəlincə, bu məbləğ təxminən 1-2 milyon ABŞ dolları arasında dəyişir. Ekspertlərə görə, Bakıda şəbəkənin böyüklüyünə görə, 20-30 tramvay kifayət edə bilər, bu isə ümumilikdə təxminən 20-60 milyon ABŞ dolları xərc deməkdir. Müasir tramvayların maksimal sürəti isə 70-80 km/saatdır. Bakının mərkəzi hissəsində tıxaclar və piyadaların hərəkəti səbəbindən orta sürət həddinin 30-35 km/saat olacağı proqnozlaşdırılır. Müasir tramvaylar adətən 200-300 sərnişin daşıma tutumuna malikdir. Xətlərin sayından və hərəkət tezliyindən asılı olaraq, bir tramvay gündəlik 5000-10000 sərnişin daşıya, ümumilikdə bu sistem gündəlik 50000-200000 sərnişinə xidmət göstərə bilər.

İlkin hesablamara görə, müəyyən yerlərdə binaların sökülməsi, orada infrastrukturun qurulmasını və planın reallaşması üçün tələb olunan maliyyə təqribən 10 milyard manatı keçir. Layihənin kifayət qədər böyük vəsait tələb etməsi sözügedən məsələnin gerçəkləşmə ehtimalını bir qədər azaldır.

Bəs yaxın gəlcəkdə hökumət bu sahəyə 10 milyardlıq investisiya qoyuluşunda maraqlı ola bilərmi?

Mövzu ilə bağı iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli “AzPolitika”-ya şərhində sözügedən layihənin gerçəkləşməsinin mümkün olduğunu deyib. Ekspertə görə, layihə yaxın bir il ərzində olmasa da, qarşıdakı illərdə həyata keçirilə bilər: “Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasına bu ilin büdcəsi də daxil olmaqla, son 4 ildə 22 milyard manat vəsait xərclənib. Təbii ki, bu xərcləmələr davam edəcək. Hazırda infrastruktur, nəqliyyat və energetika sahəsində işlər görülür və bu layihələr kifayət qədər vəsait tələb edir. Ancaq qarşıdakı illərdə bu xərcləmələr tədricən azalacaq. Beləcə investisiya qoyuluşu digər sahələrə yönəldiləcək. İllər üzrə mümkündür ki, tramvay layihəsinə də büdcədən vəsait ayrılsın. İlkin olaraq 10 milyard manat smeta deyilib. Amma bu hələ dəqiq rəqəm deyil”.

“Bakıda çox təəssüf ki, son 30 ildə yerüstü nəqliyyat vasitələrinin inkişaf etdirilməsi diqqətdən kənarda qalıb, zəruriliyi undulub. Son vaxtlar bizdə bu sahədə bərbad qərarlar verilir. İnsanları ictimai nəqliyyata yönləndirmək üçün könüllü metodlardan yox, məcburi yollardan istifadə edirlər. Məsələn, taksinin, benzinin, parkinqin qiymətini bahalaşdırırlar ki, əhali məcbur qalıb ictimai nəqliyyata üz tutsun. Bir sözlə rahat üsulla gedirik, amma bu, həll yolu deyil. Eyni zamanda, qeyd edim ki, avtobus zolaqları da effektiv vasitə deyil. Yol ayrıcına girən zaman gəlib yenə tıxacda qalırsan. Hesablama da yoxdur ki, avtobus zolağı yaradılandan sonra mənzil başına çatma müddəti nə qədər azalıb.

Digər tərəfdən, metroya baxsaq, son 30 ildə 5-6 metrostansiya inşa olunub. Bu gün Gənclikdən Dərnəgülə düz xətt üzrə yolun uzunluğu 2-3 km-dir. Amma metro ilə bu yolu getmək yarım saat vaxt alır. Çünki hər şey bir xəttin üzərində toplanıb. Məsələn, “Həzi Aslanov” metrostansiyasından “28 May”-a gəlirsən və burada xətlər ayrılır. Yəni, metromuz budur. Bir düz xətt var və sən məcbursan ki, 1 saatdan çox yol gedəsən. Bu gün Moskvanın ərazisi də, əhalisi də Bakıdan 5 dəfə çoxdur. Amma metro sistemi elə qurulub ki, şəhərin bir başından o başına 30-40 dəqiqəyə çata bilirsən. İndi deyirlər ki, 10 əlavə stansiya da olacaq. Bunlar kəsişən, paralel xətlər kimi tikilməlidir”,- ekspert bildirib.

X. Kərimli qeyd edib ki, tramvay layihəsinin gerçəkləşməsi zəruri bir addım hesab olunmalıdır: “Çünki ictimai nəqliyyat inkişaf etdirilməsə, Bakı müasir standartlara cavab verməyəcək. Tək tramvay xəttinin açılması da, tıxacları tam aradan qaldırmayacaq. Ancaq ictimai nəqliyyat və yaşam keyfiyyəti artacaq. Əslində tıxacları tam aradan qaldırmaq da mümkün deyil. Sadəcə bu gün rəsmi statistikada 3 milyon əhalinin yaşadığı Bakı üçün hazırki tıxacların miqyası böyükdür”.

Elvin Bəyməmmədli

“AzPolitika.info”